Yönetişim Bağlamında Hukukun Üstünlüğü ve Küresel Barış: Türkiye Özelinde Bir Analiz

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 207 - 238, 07.10.2025

Sadegül Durgun

https://doi.org/10.53451/ijps.1753527

Öz

Bu çalışmanın amacı yönetişimin temel ilkelerinden biri olan hukukun üstünlüğü ile küresel barış arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Hukukun üstünlüğü bireylerin ve devletlerin hukukla bağlı olmalarını ve hukuka uygun hareket etmelerini ifade ederken, küresel barış ise bireylerin, toplulukların ve/veya devletlerin düşük düzeyde şiddet yaşadıkları ve karşılıklı olarak uyumlu ilişkiler içinde oldukları bir durumu ifade etmektedir. Hukukun üstünlüğünün tesisi ile adaletin sağlanması, hak ve özgürlüklerin korunması, hukuk dışı hareketlerin önlenmesi gibi hususlar da temin edilmiş olacak ve bunlar da başta yerel ve ulusal olmak üzere küresel düzeyde de barışın gelişmesine katkı sunabilecektir. Bu çalışma kapsamında hukukun üstünlüğünün tesis edilmesinin küresel barışın temininde önemli bir yere sahip olabileceğini ortaya koymak adına hukukun üstünlüğü endeksi ile küresel barış endeksi verileri içinden Türkiye puanları dikkate alınarak korelasyon analizi yapılmıştır. Yapılan analiz sonucunda hukukun üstünlüğü ile küresel barış arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişkinin olduğu ortaya konulmuştur. Bu kapsamda yerel, ulusal ve küresel düzeylerde hukukun üstünlüğünün tesis edilmesi ve güçlendirilmesinin küresel anlamda barışa katkı sunacağı ifade edilebilecektir.

Anahtar Kelimeler

Yönetişim , Hukukun üstünlüğü , Küresel Barış , Türkiye.

The Rule of Law and Global Peace in the Context of Governance: An Analysis Focusing on Türkiye

Öz

The aim of this study is to reveal the relationship between the rule of law, one of the fundamental principles of governance, and global peace. The rule of law refers to individuals and states being bound by law and acting in accordance with it, while global peace refers to a situation in which individuals, communities, and/or states experience low levels of violence and have mutually harmonious relationships. The establishment of the rule of law will also ensure justice, the protection of rights and freedoms, and the prevention of unlawful actions, all of which can contribute to the development of peace at the local, national, and global levels. Within the scope of this study, a correlation analysis was conducted using the rule of law index and global peace index data, taking into account Türkiye's scores, in order to demonstrate that the establishment of the rule of law can play an important role in ensuring global peace. The analysis revealed a positive and significant relationship between the rule of law and global peace. In this context, it can be stated that the establishment and strengthening of the rule of law at the local, national, and global levels will contribute to global peace.

Anahtar Kelimeler

Governance , Rule of law , Global peace , Türkiye.

Kaynakça

• Adler, Emanuel. “Condition (s) of Peace”. Review of International Studies 24, sy. 5 (1998): 165-192.
• Aktaş, Özgür & Safran, Mustafa. “Evrensel Bir Değer Olarak Barış ve Barış Eğitiminin Tarihçesi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi 172, sy. 172 (2013): 131-150.
• Anderson Royce. “A Definition of Peace, Peace and Conflict”. Journal of PeacePsychology 10, sy. 2 (2004): 101-116.
• Arslanel, Nazan & Hamdemir, Berkan. “Küresel Barış ve İnsan Hakları”. V. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını. 2008.
• Aydın, Ahmet Hamdi. Kamu Yönetimine Giriş. 2. bs. Ankara: Seçkin Yayıncılık. 2012.
• Aytekin, Cavit Emre & Okur, Mehmet Akif. “Eleştirel Barış Çalışmaları ve Uluslararası Barış Mimarisi: Uluslararası Barışın Tarihsel Bir Analizi”. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 25, sy. 44 (2023): 309-329.
• Başgil, Ali Fuat. “Devlet Nizami ve Hukuk Devletle Hukuk ve Hak İle Kanun Arasındaki Münasebete Dair Bir İzah Denemesi.” Journal of Istanbul University Law Faculty 19, sy. 3-4, (1954): 576-591.
• Brauch, Hans Günter. “Güvenliğin Yeniden Kavramsallaştırılması: Barış, Güvenlik, Kalkınma ve Çevre Kavramsal Dörtlüsü”. Uluslararası İlişkiler Dergisi 5, sy. 18 (2008): 1-47.
• Bressers, Hans Th.A. & Kuks, Stefan M.M. (2003). “What Does Governance Mean?”. in Achieving Sustainable Development, The Challenge of Governance Across Socia Lscales, ed. Hans Th.A. Bressers, and Walter A. Rosenbaum (Praeger, 2003). 65-88.
• Çamur, Ömer. “Küreselleşme, Politika Transferi ve Yönetişim: Etkileşime Dayalı Bir Analiz”. Türk Kamu Yönetimi Dergisi 6, sy. 1(2025): 76-90.
• Demirkanoğlu, Yahya. “Hukukun Üstünlüğü Bakımından Türkiye’nin Avrupa Birliği Karnesi: 10-11 Aralık 1999 Helsinki Zirvesi Sonrası Dönem Üzerine Bir İnceleme”. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8, (2020): 161-174.
• Doğan, Nejat & Örengül, Sacid. “Uluslararası Hukuk ve Küresel Barış: Temel Yaklaşımlar, BM Şartı ve Temel İlkeler”. V. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, (2008).
• Durgun, Sadegül. “Meşruiyeti Besleyen Kaynaklardan Biri Olarak Yönetişim: Türkiye Özelinde Bir Araştırma”. Ombudsman Akademik, sy. 21 (2024): 181-207.
• Durgun, Sadegül & Taş, İbrahim Ethem. “Türkiye’de Yönetişimin İzini Aramak”. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi 5, sy. 3 (2022): 569-587.
• Erdoğan, Mustafa. “Anayasal-Demokratik Bir Rejimde Özgürlük ve Güvenlik”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 12, sy. 24 Güz, (2013): 21-29.
• Firchow, Pamina “World Peace is Local Peace”. Ethics & International Affairs 34, sy. 1 (2020): 57-65.
• Fukuyama, Francis. “Governance: What Do We Know, and How Do We Know It?”. Annual Review of Political Science 19, sy. 1 (2016): 89-105.
• Göksu, Hasan Tuna. “Kanun Devletinden Hukukun Üstünlüğüne”. Sayıştay Dergisi, sy. 64 (2007): 59-68.
• Gözlügöl, Said Vakkas. “Uluslararası Hukuk Boyutuyla Hukukun Üstünlüğü”. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 17, sy. 2 (2013): 1423-1454.
• Gutmann, Jerg, Kantorowicz, Jaroslaw, & Voigt, Stefan “How Do Citizens Define and Value The Rule of Law? A Conjoint Experiment in Germany And Poland”. Journal of European Public Policy 32, sy. 4, (2025): 899-925.
• Günay, Hamdi Furkan. “Küresel Kamusal Mal Boyutuyla İnsan Hakları ve Teşvikinde Küresel Yönetişim”. Mali Hukuk 21, sy. 244 (Nisan) (2025): 661-684.
• Kaygusuz, Canani. “Küreselleşme Çağında Barış: Kimle Nasıl?”. Toplum ve Demokrasi Dergisi 3, sy. 5 (2009): 169-190.
• Kurtulmus, Faik. “Prosedürel Demokrasi ve Hukukun Üstünlüğü”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23, sy. 2 (2021): 661-677.
• Mendez, R. P. “Peace as a Global Public Good”. in Global Public Goods, ed. Inge Kaul et all, (New York Oxford Oxford University Press 1999). 382-416.
• Odia, Agnes A. “Social Studies as an Instrument For Global Peace: Analytical And Prescriptive Perspectives”. Review of Public Administration and Management 3, sy. 5 (2014): 106-116.
• Öcal, Mehmet. “Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Bölgesel ve Küresel Güvenlik ve Barışa Katkısı”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 1, sy. 28 (2010): 281-311.
• Öktem, Niyazi. “Ronald Dworkin ve Hukuk Felsefesi”. Anayasa Yargısı 27, sy. 1, (2011): 83-96.
• Özçelik, Sezai. Çok Taraflı Barış Gücü Müdahaleleri: BM ve AB Barış ve Çatışma Çözümü Ortak Operasyonları. içinde Küresel Yönetişim, Güvenlik ve Aktörler: 70. Yılında BM, ed. Emel Parlar vd., (Tasam Yayınları, 2016). 137-158.
• Öztürk, Ahmet Turan. “Barış, İnsan Zihninde Şekillenir: Ama, Nasıl?”. Global Peace, sy. 71 (2008): 173-180.
• Richmond, Oliver P. Peace in International Relations. Routledge, 2003.
• Rose Ackerman, Susan. “What Does 'Governance' Mean?”. Governance, 30, sy. 1 (2017): 23-27.
• Sandıklı, Atilla & Kaya, Erdem. “Barış Kavramına Teorik Yaklaşımlar ve Küresel Yönetişim”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimleri Dergisi 12, sy. 23 (2013): 59-79.
• Saruhan, Şadi Can & Özdemirci, Ata. Bilim, Felsefe ve Metodoloji: Araştırmada Yöntem Problemi-SPSS Uygulamalı. 2. bs, Ankara: Beta Yayıncılık, 2011.
• Şensöz, İlke Hilal & Durusoy, İdris. “Yönetimden Yönetişime Geçiş: Çevre ve Doğal Kaynaklar Odaklı Kavramsal Bir İnceleme”. Düzce Üniversitesi Orman Fakültesi Ormancılık Dergisi 21, sy. 1 (2025): 210-236.
• Tayfun, Recep. “Atatürk Uluslararası Barış Ödülü’nün Küresel Barışa Katkısı ve Sivil Toplum Kuruluşlarının Üstlendiği Rol”. V. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayını, (2008).
• Ubanyionwu, Chima Josephat. “Examination of The Role of International Law in Peace Building and Conflict Resolution”. Nnamdi Azikiwe University Journal of International Law and Jurisprudence 16 sy. 1, (2025): 114-124.
• Uluçakar, Mustafa & Demir, Bahri Mert. “Bir Kuramsal Analiz: Çatışma ve Terör”. Barış Araştırmaları ve Çatışma Çözümleri Dergisi 9, sy. 2 (2021): 354-377.
• Uygun, Oktay. “Hukukun Üstünlüğü İlkesi”. Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 19, sy. 3 (2022): 521-558.
• Yaylalı, Mustafa. “Hukuk Devleti ve Hukukun Üstünlüğü Kavramları: Albert Venn Dicey ve Hans Kelsen”. Liberal Düşünce Dergisi 23, sy. 91-92 (2018): 95-111.
• World Justice Project, https://worldjusticeproject.org/about-us/overview/what-rule-law, (03.07.2025).
• https://worldjusticeproject.org/rule-of-law-index/downloads/WJPIndex2024.pdf, (04.07.2025).
• https://www.visionofhumanity.org/maps/#/, (05.07.2025).
• https://www.economicsandpeace.org/, (05.07.2025).
• https://www.economicsandpeace.org/wp-content/uploads/2025/06/GPI-2025-web.pdf, (05.07.2025).