GENDER THROUGH THE EYES OF A BYZANTINE WOMAN WRITER: AN OVERVIEW OF ANNA KOMNÈNA’S ALEXIAD

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 123 - 135, 01.09.2018

Dilek Maktal Canko

Öz

The daughter of Byzantine Emperor Alexios Komnenos I., Anna Komnena was raised as the future empress in the palace she grew up with her grandmother Anna Dalassena, one of the most powerful women of the Byzantine Empire, and her mother Irene Doukaina. However, when she got disappointed as a result of some unfortunate events she didn’t avoid engaging in a number of conflicts in order to gain the throne which she considered as her right and became unsuccessful. This failure led her to choose monasticism and write Alexiad, the only secular biographic and historical work written by a Byzantine woman. 

In the preface of Alexiad, Anna stated that her aim in writing this book was to prevent a significant subject to disappear in the dark side of history rather than displaying her writing skills. Written between 1143 and 1153, the subject which Anna didn’t want to disappear in Alexiad was the magnificent emperorship years of his father Alexios Komnenos I starting from the forty or sixty years before the date it was written. This long and personal history gives detailed information as Byzantine women. The Byzantine women, whom Anna Komnèna mentioned between the lines, continued to exist between 330 and 453 BC, and they openly express the view of women from an empire that defined their women as second class citizens.

In this report we will examine the gender roles in the Byzantine Empire in the eyes of the single secular woman writer of the Byzantine Empire.

Anahtar Kelimeler

Anna Komnèna, Alexiad, Emperor Alexios Komnenos I., Byzantine Women, Gender in Byzantium

BİZANSLI BİR KADIN YAZARIN GÖZÜNDEN TOPLUMSAL CİNSİYET: ANNA KOMNÈNA'NIN ALEKSİAD'INA BAKIŞ

Öz

Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos'un kızı olan Anna Komnèna, Bizans İmparatorluğu'nun en güçlü kadınlarından olan annesi Irene Doukaina ve babaannesi Anna Dalassena ile büyüdüğü sarayda geleceğin imparatoriçesi olarak yetiştirilmişti. Ancak yaşanan olumsuzlukların hayallerini yıkması sonucunda kendi hakkı olarak gördüğü tahtı almak için bir dizi çatışma içine girmekten kaçınmamış ve başarısız olmuştu. Bu başarısızlık, onun manastır hayatını tercih etmesine ve orada Bizanslı bir kadın tarafından yazılmış tek seküler biyografik ve tarihi eser olan Alexiad’ı yazmasına neden olmuştu. 

Anna Komnèna, Aleksiad'ın önsözünde, bu kitabı yazmasındaki amacının kendi yazarlık yeteneğini sergilemek olmadığını çok önemli gördüğü bir konunun tarihin karanlık sayfalarında kaybolmasına izin vermemek olduğunu belirtir. 1143-1153 yılları arasında yazılan Aleksiad'ta Anna'nın kaybolmasına izin vermek istemediği konu, yazıldığı tarihten kırk ile altmış yıl öncesinden başlayarak babası I. Aleksios Komnenos'un muhteşem imparatorluk yıllarıdır. Komnèna, bu uzun ve kişisel tarihi İmparator Aleksios Komnenos’un imparatorluk yıllarını yazarken aslında hakkı olmasına rağmen tahta çıkamamış Anna’nın ve çevresindeki Bizanslı kadınların Bizans toplumu içerisindeki yerleri ve yaşadıkları hakkında önemli bilgiler vermektedir. Anna Komnèna’nın satır aralarında bahsettiği Bizanslı kadınların yaşadıkları 330-1453 yılları arasında varlığını sürdürmüş ve kadınlarını ikinci sınıf vatandaş olarak tanımlamış bir imparatorluğun kadınlara bakış açısını da açıklıkla sunmaktadır. 

Bu bildiride, Bizans İmparatorluğu'nun tek seküler kadın yazarının gözünden Bizans İmparatorluğu’ndaki toplumsal cinsiyet rollerini inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Anna Komnèna, Aleksiad, I. Aleksios Komnenos, Bizanlı Kadınlar, Bizans’ta Toplumsal Cinsiyet

Kaynakça

• Alice-Mary Talbot, "Women", The Byzantines, Ed: G. Cavallo, University of Chicago Press, 1997, 117–143.
• Angeliki Laiou, “Introduction: Why Anna Komnena?”, Anna Komnena and Her Times, Ed: Thalia Gouma-Peterson, New York 2000, 1-14.
• Anna Komnena, Aleksiad, Çeviren: Bilge Umar, Inkılap Kitabevi Yayınları, Ankara 1996.
• Angeliki E. Laiou, "The Role of Women in Byzantine Society" Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik 31/1., 1981, 233–60.
• Ayben Soner, “Yapı ve Fail İlişkisinden Hareketle Ataerkil İdeoloji ve Toplumsal Cinsiyet Etkileşimini Anlamak”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayımlanmamış yüksek lisans tezi, 2012.
• Barbara Hill, Bizans İmparatorluk Kadınları, İktidar, Himaye ve İdeoloji, Çev: Elif Tökteke Tut, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ankara 2003.
• Barbara Hill, “Anna Komnena”, Women and Gender in Medieval Europe An Encyclopedia, Ed: Margaret Schaus, USA , 2006.
• Barbara Hill, “Actions Speak Louder tah Words: Anna Komnene’s Attempted Usurpation”, Anna Komnena and Her Times, Ed: Thalia GoumaPeterson, New York 2000, 45-62.
• Barbara Hill, “Alexios I Komnenos and the Imperial Women Alexios I. Komnenos, Ed. Margaret Mullet ve Dion Smythe, Belfast Byzantine Texts and Translations, 1996, 37-54.
• Bilge Umar (çeviri), Anna Komnena, Aleksiad, Inkılap Kitabevi Yayınları, Ankara 1996.
• Carolyn Connor, Bizans'ın Kadınları, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2011.
• Dilek Maktal Canko, “Bizans Dünyasında ve Sanatında Kadının Yeri”, Ege Üniversitesi Sosyal Bililer Enstitüsü Yayınlanmamış doktora tezi, 2016.
• Dilek Maktal Canko, “Bizanslı Kadının Günlük Yaşamından Yansıma-lar”, Prof. Dr. Nuran Şahin’e Armağan Kitabı EPIPHANEIA, Ege Üniversi-tesi Yayınları, 2018, 257-270.
• Fatmagül Berktay, “Felsefenin Kadına Bakışı”, Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet çalışmaları Eşitsizlikler Mücadeleler Kazanımlar, ED: Hülya Durudoğan, Fatoş Gökşen, Bertil Emrak Oder, Deniz Yükseker, Koç Üniversitesi Yayınları, 2010, 23-33.
• Georg Ostrogorsky, Bizans Devleri Tarihi, Çev: Fikret Işıltan, Tük Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1986
• Georgina Bucler, Anna Comnena A Study, Oxford Univercity Press, Londra 1929.
• James Howard-Johnston, “Anna Komnena and the Alexiad”, Alexios I. Komnenos, Ed. Margaret Mullet ve Dion Smythe, Belfast Byzantine Texts and Translations, 1996, 260-301.
• Jakov Ljubarskij, “Why Is the Alexiad a Masterpiece of Byzantine Literature?”, Anna Komnena and Her Times, Ed: Thalia GoumaPeterson, New York 2000, 169-186.
• Larisa Vilimonovic, “Gendering Politics – The Female Authorial Voi-ce of Anna Komnene”, Godsnjak Za Drustvenu Istoriju I, 2015, 7-36.
• Liz James, “Introduction: Women's Studies, Gender Studies, Byzantine Studies”, Women, Men and Eunuchs Gender in Byzantium, Ed: Liz James, 1997, xi-xxiv.
• Lynda Garland, "Conformity and License at the Byzantine Court in the Eleventh and Twelfth Centuries: The Case of Imperial Women," Byzantinische Forschungen 21, 1995, 101–115.
• Nikephoros Bryennios, Tarihin Özü, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008.
• Ruth Macrides, “The Pen and The Sword: Who Wrote the Alexiad?”, Anna Komnena and Her Times, Ed: Thalia Gouma-Peterson, New York 2000, 63-82.
• Simone de Beauvoir, Kadın İkinci Cins, C: 1-2-3., Payel Yayınları, 1976.
• Suat Başar Çağlan, “Aleksiad Üzerinden Bizans Edebiyatında Düzyazı”, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İzmir 2011.