GRAND DUKE OF GELIBOLU (GALLIPOLI)

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 2, 163 - 178, 30.09.2019

Fuat Durmuş

Öz

With the Fifth Crusade, summoned by Pope Innocent III, the Venetians decided upon the partition of the Byzantine Empire as per the agreement with the Cru-saders in March 1204, and pursuant to the agreement Gallipoli was given to Bon-iface of Montferrat and then to Venice. After a 30-year Latin occupation (1204), Gallipoli was released from the occupation by John III Doukas Vatatzes (1222-1254), the predecessor to Theodore I Laskaris, in 1235. The Coat of Arms of Venice, discovered during the inventory research into the Jewish Cemetery in Gallipoli and currently in use as a tombstone in the Jewish Cemetery, refers to the single document known to have remained from the Venetian invasion of Gal-lipoli in the Fifth Crusade. The Coat of Arms of Venice, produced as a token of the Latin occupation and probably placed in the Gallipoli Fortress during the oc-cupation, will be historically and iconographically discussed in the present paper.

Anahtar Kelimeler

Gallipoli, Latin occupation, Coat of Arms of Venice, Jewish Cemetery

GELİBOLU GRANDÜKLÜĞÜ

Öz

Papa III. Innocentius’un çağrısıyla başlayan IV. Haçlı Seferi ile Venedikliler, 1204 Martında İstanbul surları altında Haçlılar ile yaptıkları antlaşma kapsamın-da Bizans İmparatorluğu’nun paylaşılmasına karar vermiş; yapılan arazi taksi-minde önce Boniface de Montferrat’a verilen Gelibolu, daha sonra Venedik’e bırakılmıştır. Yaklaşık otuz yıllık Latin işgali (1204) ardından Gelibolu, I. Theo-doros Laskaris’in selefi III.  Ioannes Dukas Vatatzes (1222-1254) tarafından 1235’te Latin istilasından kurtarılmıştır. Gelibolu’nun Venedik işgali döneminde muhtemelen Gelibolu Kalesi’ne yerleştirilen Venedik armasına Gelibolu Yahudi Mezarlığı envanter çalışmaları sırasında rastlanılmıştır. Gelibolu Yahudi Mezar-lığı’nda bir mezar kapak taşı olarak ikinci bir kullanım gören arma, IV. Haçlı Seferi’ne ait Venedik armalarının bilinen tek örneği niteliğindedir. Gelibolu’nun Latin İşgali ile bu işgalin nişanesi olarak yapılan Venedik Arması, bu makalede tarihi ve ikonografik bağlamda ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gelibolu, Latin İşgali, Venedik Arması, Yahudi Mezarlığı

Kaynakça

• Anonim, Çanakkale. (1982). Yurt Ansiklopedisi. (Cilt: 3). İstanbul: Ana-dolu Yayıncılık.
• Cessi, R. (1968). Storia della Repubblica di Venezia, I,II, (2. Bas.) Nuova Ed. Riv. e Ampliata: Milano.
• Çoban, B. Z. (2007). Hıristiyanlıkta Papalık Kurumu: Ortaya Çıkışı, Ta-rihsel Gelişimi ve Bugünkü Durumu. (Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir.
• Demirkent, I. (2006). Niketas Khoniates’in Historia’sı (1180-1195). İs-tanbul: Dünya Kitapları.
• Demirkent, I. (1997). Haçlı Seferleri Tarihi. İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Doğaner, S. (2006). Denizle Nikah Tazeleyen Kent Venedik. İstanbul: İs-tanbul Medikal Yayıncılık.
• Emecen, F. (1996). Gelibolu, (Cilt. XIV), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA).
• Erzen, A. (1972). Eskiçağ Tarihinde Marmara Denizi ve Boğazlar. İstan-bul, GDAAD, 1, 57-62.
• Godfrey, J. (1980). 1204 The Unholy Crusade. Oxford: Oxford University Press.
• Hatip, S. M. (2013). Çanakkale Boğazı (Bahr-İ Sefid Boğazı) Savunma Sistemi 1770-1918. (Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens-titüsü Tarih Ana Bilim Dalı, Ankara,
• İrdesel, M. (2000).Gelibolu Tarihi. Çanakkale: Kroys Matbaacılık.
• Jacoby, D. (2008). The Latin Empire of Constantinopleand the Frankish States in Greece, (Ed. David Abulafia), The New Cambridge Medieval History, C.V, 1198-1300, 523-542. Cambridge.
• Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1300–1451). (Çev. Nilü-fer Epçeli), Cilt. 1, İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Köroğlu, G. (2009). Bizans-Venedik İlişkileri Ve Venedik’e Götürülen Bizans Eserleri. Türk Dünyası Araştırmaları, 293-303.
• Kurtoğlu, F. (1938). Gelibolu ve Yöresi Tarihi. İstanbul: Resimli Ay Mat-baası.
• Levçenko, M.V. (1999). Kuruluşundan Yıkılışına Kadar Bizans Tarihi. (Çev. Maide Selen). İstanbul: Özne Yayınları.
• Metin, T. (1993). Çanakkale Boğazı. (Cilt. 8), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (TDVİA).
• Mumcu, S. (2014). Venedik Baylosu’nun Defterleri (1589-1684). Venezia: Edizioni Ca’Foscari.
• Nıcol, D. M. (2000). Bizans ve Venedik Diplomatik ve Kültürel İlişkiler Üzerine, (Çev. Gül Çağalı Güven). İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınevi.
• Nicolle, D. (2011). Dördüncü Haçlı Seferi-1202-04. (Çev. Gürkan Ergin). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ostrogorsky, G. (1995). Bizans Devleti Tarihi.(Çev. Fikret Işıltan), Anka-ra: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özdoğan, M. (2007). Türkiye’de Neolitik Dönem. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Özkılınç, A., Coşkun, A., Sivridağ, A. (2013). Osmanlı Yer Adları: I, Ru-meli Eyaleti (1514-1550). Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlü-ğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı.
• Özulu, T. (2011). Venedik Sarayı Ve Yakın Çevresi: Tomtom Kaptan So-kağı Ve Postacılar Sokağı Yapıları. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Teknik Üni-versitesi-Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Procopius (1971), Buildings volume 7, (Çev. H. B. Dewing), IV.X Cambridge, Mass. : Harvard University Press, William Heinemann : London.
• Pryor, J. H. (2004). Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş Araplar, Bi-zanslılar, Batılılar ve Türkler. (Çev. Füsun-Tunç Tayanç). İstanbul: Kitap Kita-bevi.
• Purcell, M. (1998). A Place For the Copts: Imagined Territory and Spatial Conflict in Egypt, Cultural Geographies, 5 (4), 432-451.
• Queller, D. E. (1977). The Fourth Crusade. The Conquest of Constanti-nople 1201-1204, Philadelphia.
• Runciman, S. (1998). Haçlı Seferleri Tarihi. (Cilt. III). (Çev. Fikret Işıl-tan). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Tekindağ, M. C. Ş. (1997). Çanakkale (Tarih), (Cilt. 3). İslam Ansiklope-disi, Eskişehir: M.E.B., 340-347.
• Trıcht, F. V. (2015). Konstantinopolis’te Latin İdaresi. (Çev. Ahmet Ay-doğan-Turhan Kaçar), Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, (Cilt. II). Siyaset ve Yönetim I, (Proj. Yön. M. Akif Aydın, Ed. Coşkun Yılmaz), İs-tanbul: İBB Kültür A.Ş., 58-65.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1948). Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye Teşkila-tı. Ankara: TTK Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Osmanlı Tarihi. (Cilt. 1, 5. baskı). Ankara: TTK Basımevi.
• Villehordouin, G. D., Valenciennes, H. D. (2008). IV. Haçlı Seferi Kronik-leri, (Çev. Ali Berktay), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Yılmaz, M. (2016). IV. Haçlı Seferinin Balkanların Etnik Yapısına Etkile-ri. USAD, 5, 205-226.
• Zacour, N. P., Hazard H. W. (1985). A History of the Crusades. Volume V: The Impact of the Crusader States on the Near East, The Universty of Wis-consin Press.