A BRİDE DICTIONARY: TRANSLATION OF ARÛSNÂME-I MÎRZÂ MEHDÎ HÂN

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 3, 167 - 179, 18.12.2019

Zeynep Dinçer Berdibek

Öz

Mîrzâ Mehdî Hân or Muhammed Mehdî Hân (Asterâbâdî) is an important dicti-onary writer and wrote Persian works who lived in the 18th century. He is mostly known for his dictionary “Senglâh” which he wrote in language of Chagatay Turkish. Another work of the author is “Tercüme-i Arûsnâme”. This book is a text about the bride and is a dictionary of bride. The original version of the work is written in Arabic (Arûsnâme).
The work was translated from Arabic into Persian (Translation-i ‘Ârûsnâme) by Mirzâ Mehdî Han in the 18th century and from Persian to Turkish (Translation-i Arûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Han) by Mehmed Mihrî in the 19th century. Mehmed Mihrî (or Muhammad Mihrî), who translated the text into Turkish; he is known as a poet, writer or linguist from Kirkuk. Mihri's “Translation-i‘ Ârûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Han” has not been studied until now. This text is quite different and original work. Because the text describes the brides and their preparations for the wedding, ornaments and entertainment elements. Thus, a new dictionary was added to a special field. And with the title of arûsnâme, a more limited and different subject was drawn attention.
In this study; first of all, the dictionary will be introduced, the content and struc-ture of the work will be examined, the meaning of the words explained in the text will be emphasized. Thus, both a dictionary written in a special field and a work that has not been introduced before will be introduced in our literary world.

Anahtar Kelimeler

19th century, Dictionary, Translation, Point, Term

BİR GELİN SÖZLÜĞÜ: TERCÜME-İ ARÛSNÂME-İ MÎRZÂ MEHDÎ HÂN

Öz

Mîrzâ Mehdî Hân veya Muhammed Mehdî Hân (Asterâbâdî) olarak bilinen isim, 18. yüzyılda yaşamış ve Farsça eserler kaleme almış önemli bir sözlük yazarıdır. Mehdî Hân; daha çok Çağatay Türkçesi sahasında yazdığı “Senglâh” adlı sözlü-ğü ile tanınmış ve bu eserle edebiyatımıza oldukça önemli bir kaynak kazandır-mıştır. Yazarın bir başka çalışması da “Tercüme-i Arûsnâme” dir. Bu kitap, gelin konulu bir metin olmakla beraber bir gelin sözlüğüdür. Eserin özgün hali Arapça olarak (Arûsnâme) kaleme alınmış; 18.yy’da Mirzâ Mehdî Hân tarafından Arap-çadan Farsçaya (Tercüme-i ‘Ârûsnâme); 19.yy’da da Mehmed Mihrî tarafından Farsçadan Türkçeye (Tercüme-i Arûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Hân) tercüme edilmiş-tir.
Metni Türkçeye çeviren Mehmed Mihrî (veya Muhammed Mihrî); Kerküklü bir şair, yazar veya dilci olarak tanınmaktadır. Onun Farsçadan Türkçeye çevirisini yaptığı “Tercüme-i ‘Ârûsnâme-i Mîrzâ Mehdî Hân” adlı eserin bugüne kadar bir çalışması yapılmamıştır. Söz konusu metin gelinleri ve gelinlerin düğündeki ha-zırlık sürecini, kullanılan süs eşyalarını, eğlence vs. unsurlarını barındıran bir sözlük ve metin olduğu için oldukça farklı bir eserdir. Bu metin ile birlikte daha çok bir sanat dalı, meslek, bilim alanı vs. olarak kategorize edilen sözlüklere bu kez bir yenisi daha ilave olmuş ve “arûsnâme” başlığıyla daha dar ve farklı bir konuya dikkat çekilmiştir.
Bu eserden hareketle yapılması planlanan çalışmada; öncelikle tercümesi yapılan sözlüğün tanıtımı yapılacak, eserin içerik ve yapısına dair incelemelerde bulunu-lacak, metinde açıklaması yapılan sözcükler ve bunların anlamları üzerinde duru-lacaktır. Böylece hem özel bir alanda yazılan bir sözlük hem de daha önce tanı-tımı yapılmayan bir eser edebiyat dünyamıza tanıtılacaktır.

Anahtar Kelimeler

19.yy, Sözlük, Tercüme, Gelin, Terim

Kaynakça

• AKDAĞ, A. (2016). Kerküklü Mehmed Mihrî Ve “El-Eserü’l-Celîl Fî Medh Alâ İsmâîl” Adlı Eseri, Journal of Turkish Language and Literature, Vo-lume:2, Issue: 3, Summer, 51-70.
• BATİSLAM, D. (2011). Kerküklü Mehmed Mihrî’nin Sudan Seyahatna-mesi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 18, 1, 295-304.
• ARSLAN, M. (2014). “Mehmed Mihrî, Kerküklü”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com/index.php?sayfa=detay&detay=2353 [erişim tarihi: 13.01.2019].
• CUNBUR, M. (2006). "Mehmed Mihrî". Türk Dünyası Edebiyatçıları An-siklopedisi. C. VI. Ankara: AKM Yay.
• ÇETİN, A. (2001). “İsmâil Paşa, Hidiv”. İslâm Ansiklopedisi. C. 23. An-kara: Türkiye Diyanet Vakfı Yay, 117-119.
• DEVELLİOĞLU, F. (2013). Osmanlıca- Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara: Aydın Kitabevi.
• Mehmed Mihrî (1884). Et-Tuhfetü’l-Abbâsiyye li’l-Medreseti’l-Aliyetti’t-Tevfîkiyye, Mısır: Bulak Matba’ası.
• ÖLMEZ, Z. K. (1998). Çağatayca Sözlükler, Kebikeç, 6. Sayı, 137-144.
• ÖZEGE, S. (1973). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, C. II, 463.
• ÖZEGE, S. (1975). Eski Harflerle Basılmış Türkçe Eserler Kataloğu, C. III, 1177, 1211.
• PARLATIR, İ. (2012). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınevi.
• SAATÇİ, S. (1986). "Mehmed Mihrî". Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklope-disi. İstanbul: Dergah Yay.
• TERZİBAŞI, A. (2013). Kerkük Şairleri, 2. Cilt, İstanbul: Ötüken Neşri-yat.
• Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi Devirler/İsimler/Eserler/Terimler (1986). C. 6. İstanbul: Dergâh Yay, 210-211.