OTTOMAN ADMINISTRATION IN MOUNT LEBANON AND THE SECTARIAN POLICY OF THE OTTOMAN IN THE REGION FROM TANZIMAT TO THE FIRST WORLD WAR

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 115 - 138, 20.10.2022

Dilek Dulkadir , Yaşar Özüçetin

Öz

In Mount Lebanon, where the religious, sectarian and racial diversity that it has embodied since ancient times has turned the region into a mosaic of tribes, the Ottoman administration, which Yavuz Sultan Selim started with the Mercidabık War in 1516, lasted for about four hundred years. Mount Lebanon, which had a very complex ethnic and religious structure, gave great importance to the preservation of the cultural and religious belonging of the sectarian elements in the region in terms of establishing and maintaining its political stability; for this reason, it adopted a management approach compatible with local conditions. In other respects, the fact that the geographical structure of the region, together with this religious and ethnic diversity, prevents transportation, left the state abstained from the direct management of the region; in this direction, the local politics and administrative system implemented by the Mamluk administration found an area of application in the Ottoman period on the axis of some minor changes. All these developments paved the way for the legal legitimacy of sects to be recognized. Under the Ottoman rule, Lebanon was ruled by the Emirate Period between 1516 and 1842, then by the Double Qaimmaqamiyya between 1842 and 1860, and finally by the Mutasarrifiyya period between 1861-1920. Between these periods, it was seen that the Mutasarrifiyya of Mount Lebanon was also under a certain influence with the Tanzimat, which is considered the most important element of the democratization, the foundations of which began to be formed with the French Revolution. Within the scope of the regulations brought together with the Tanzimat, the representations of religious communities and sects in the administration were made operable, as well as guaranteeing multiculturalism. The aim with this was to prevent the differentiations in the social dimension with representation at the administrative point.

Anahtar Kelimeler

Mount Lebanon, Tanzimat, Emirates, Double Qaimmaqamiyya, Mutasarrifiyya

CEBEL-İ LÜBNAN’DA OSMANLI YÖNETİMİ VE TANZİMATTAN BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞINA OSMANLI’NIN BÖLGEDEKİ MEZHEP SİYASETİ

Öz

Eski çağlardan bu yana bünyesinde barındırdığı dinsel, mezhepsel ve de ırksal çeşitliliğin bölgeyi adeta bir kavimler mozaiği haline getirdiği Cebel-i Lübnan’da, Yavuz Sultan Selim’in 1516 yılında Mercidabık Savaşı ile başlatmış olduğu Osmanlı idaresi yaklaşık dört yüz yıl boyunca sürmüştür. Etnik ve dini bakımdan son derece karmaşık bir yapıda olan Cebel-i Lübnan’da Osmanlı, siyasi istikrarının tesisi ve devamlılığı açısından bölgedeki mezhebi unsurların kültürel ve dini aidiyetlerinin korunmasına büyük önem vermiş; bu sebepten yerel şartlarla uyumlu bir yönetim anlayışı benimsemiştir. Öte yandan, bölgenin bu dini ve etnik çeşitliliğiyle birlikte coğrafi yapısının ulaşıma engel teşkil etmesi ise bölgenin doğrudan yönetilmesi hususunda devleti çekimser bırakmış; bu doğrultuda Memlük yönetimince uygulanan yerel siyaset ve idari sistem bazı küçük değişiklikler ekseninde Osmanlı döneminde de uygulama alanı bulmuştur. Tüm bu gelişmelerle mezheplerin de hukuki meşruiyetlerinin tanınmasının önü açılmıştır. Osmanlı idaresi altında Lübnan, evvela 1516-1842 yıllarını kapsayan süreçte Emirlik Dönemi, ardından 1842-1860 yıllarıyla Çifte Kaymakamlık Dönemi son olarak da 1861-1920 yılları arasında Mutasarrıflık Dönemi ile yönetim altında tutulmuştur. Bu dönemler arasında Fransız İhtilâli ile temelleri oluşmaya başlayan demokratikleşmenin en önemli unsuru sayılan Tanzimat ile Cebel-i Lübnan Mutasarrıflığının da belli etki altında kaldığı görülmüştür. Tanzimat ile birlikte getirilen düzenlemeler kapsamında çok kültürlülüğün teminat altına alınmasının yanı sıra yönetimde de dini cemaatlerin ve mezheplerin temsilleri işletilebilir hale getirilmiştir. Bununla hedeflenilen ise toplumsal boyuttaki farklılaşmaların yönetimsel noktada temsiliyet ile önüne geçmek olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Cebel-i Lübnan, Tanzimat, Emirlik, Çifte Kaymakamlık, Mutasarrıflık

Kaynakça

• Acar, İrfan. Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989
• Atlıoğlu, Yasin. Savaşta ve Barışta Lübnan Marunileri: Aziz Marun’dan İç Savaş’a Maruni Kimliği ve Çatışma. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2014
• Ayhan, Veysel, and Tür, Özlem. Lübnan: Savaş, Barış, Direniş ve Türkiye ile İlişkiler. 1. Baskı, Bursa: Dora Yayın, 2009
• Bağlıoğlu Ahmet. Ortadoğu Siyasi Tarihinde Dürziler. Elazığ: Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırması Merkezi Yayınları, 2006
• Bağlıoğlu, Ahmet. “Lübnan’ın Tarihsel Dokusu ve Yönetim Anlayışındaki Mezhebî Etkiler.” İlahiyat Fakültesi Dergisi, Vol.13, no.1 (2008): 13-36.
• Bilge, Mustafa L. “Lübnan”. TDV İslam Ansiklopedisi, (2003): 244-245.
• Buzpınar, Tufan Ş. “Lübnan”. TDV İslam Ansiklopedisi, (2003): 248-254.
• Cleveland, William. Modern Ortadoğu Tarihi, Mehmet Harmancı (çev.). İstanbul: Agora Yayınları. 2008
• Ekinci, Ekrem Buğra. “Lübnan’ın Esas Teşkilat Tarihçesi.” Amme İdaresi Dergisi. Vol.31, no.3 (1998). 17-35.
• Farah, Caesar E. The Politics of Interventionism in Ottoman Lebanon, 1830- 1861, Oxford: Centre for Lebanese Studies, 2000
• Harik, Iliya F. Politics and Change in a Traditional Society; Lebanon, 1711- 1845, New Jersey: Princeton University Press, 1968
• Harris, William. Levant: Bir Kültürler Mozaiği (Çev. Ercan Ertürk), 1. Baskı, Ankara: Literatür Yayınları, 2005
• Hourani, Albert H. Syria and Lebanon: A Political Essay. New York: Oxford University Press, 1954
• Hurewitz, Jacob Coleman. Diplomacy in the Near and Middle East: A Documentary Record, New Jersey: Princeton, 1956
• Karakışla, Mehmet Deniz. “1840-1861 Tarihleri Arasında Cebel-i Lübnan’da Dürzi-Maruni Çatışması ve Bu Çatışmanın Bölgeye Etkisi”, Master Thesis, Hacettepe University, 2016.
• Keleş Erdoğan. “Cebel-i Lübnan’da İki Kaymakamlı İdari Düzenin Uygulanması ve 1850 Tarihli Nizamnâme.” Ankara University: Tarih Araştırmaları Dergisi, Vol.27, no.43 (2008), 131-157.
• Ma’oz, Moshe. Ottoman Reform in Syria and Palestine, 1840-1861: The Impact of the Tanzimat on Politics and Society, London: Clarendon P., 1968
• Makdisi, Ussama. Makdisi, Ussama. The Culture of Sectarianism: Community, History and Violence in the Nineteenth Century Ottoman Lebanon, Berkeley: University of California Press, Berkeley, 2010
• Noviçev, A. D. 1839 Gülhane Hatt-ı Hümayunu ve Dış Politikadaki Boyutları” İlmi Araştırmalar, Sayı 5 Çev. İstanbul: Darhan Hıdırali,1997
• Ortaylı, İlber. Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahalli İdareleri (1840-1880), Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000
• Ortaylı, İlber. Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008
• Özcan, Lütfi and Aksoy, Abdulkadir. “Tanzimat Dönemi Taşra Politikalarının Cebel-i Lübnan Örneğinde Analizi.” Bilgi Vol.26 (2013), 95-116.
• Sofuoğlu, Ebubekir, and Akvarup, İlke Nur. “Osmanlı Devleti’nde Millet Sistemi ve Süryaniler”, Sakarya University Sosyal Bilimler Enstitüsü Akademik İncelemeler Dergisi, Vol.7, No.1 (2012), 71-87.
• Subaşı, Turgut. “Cebel-i Lübnan’da Dürzî-Mârunî Çatışması ve Osmanlı Yönetiminin Aldığı Tedbirler (1840-1845).” IV. Middle East Congress on Politics and Society Proceedings Book. 2018
• Turan, Ş “Levant”, Türk Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı: İstanbul. C:27, ss.145-147.
• Traboulsi, Fawwaz. A History of Modern Lebanon. London: Pluto Press, 2012
• Ülman, Haluk. “1840-1845 Arasında Suriye ve Lübnan’ın Durumu ve Milletlerarası Politika.” Siyasal Bilgiler Fakültesi, (1963), 242-267.
• Varlık, Ali Bilgin. “Suriye Jeopolitiği-Suriye’deki Gelişmeler ve Türkiye.” Başkent University Stratejik Araştırmalar Merkezi, (2016).
• Yıldız, T.uba. “Cebel-i Lübnan’da Osmanlı Devleti’nin Mezhep Politikası ve Hukuki Uygulamalar (1839-1914)”. Doctoral Thesis, İstanbul Üniversitesi, 2018.
• Akarlı, Engin Deniz. The Long Peace Ottoman Lebanon, 1861–1920. Berkeley: University of California Press, c1993 1993. 1963. http://ark.cdlib.org/ark:/13030/ft6199p06t/