THE PLANNING APPROACH OF “THE CITY ARCHITECT” HERMANN JANSEN AND THE RECONSTRUCTION OF THE CAPITAL ANKARA

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 3, 155 - 172, 31.12.2022

Sena Güngör , Uğur Özcan

Öz

With the transition to the Republican Period, Turkey has experienced a process of change and development that has been shaped in various ways and rapidly. One of the areas most affected by this process of change and development has been cities. Cities, which are living and constantly developing organisms, have undergone rapid transformation by being affected by the social, political, cultural and economic changes in the state structure. The process of rebuilding the Anatolian cities, especially Ankara which is the administrative center of the state, has begun. The reconstruction of Ankara, which differs from other cities with its feature of being the capital, was among the most important issues of the period. The 'reconstruction of Ankara' was the first attempt to concretize the ideology of the newly established state. The urban planning process was started with the idea of creating a contemporary capital image identified with the success of the state. Ankara not only assumed the capital of the new state, but also pioneered the reflection of the Western way of life, the new urban planning approach and the modern architectural style to other cities. The planned urban development and spatial transformation of Ankara, which has become the center of the state's zoning policies, was expected to be an example for all cities in the country. In particular, the competition held in 1928 was a major breaking point in the planned urban development, change of urban fabric and spatial transformation in Ankara.
In this study, the capital Ankara, which has experienced a radical development and change process in urban planning, with the new roles it has assumed and the new dimensions it has gained, has been examined. The urban planning approach of 'Hermann Jansen', one of the important actors of the process of evolving from a small Anatolian city to the identity of 'Capital Ankara', wasis discussed. The 'Jansen Plan' and its principles, which have brought a modern planning approach to Turkey and made significant contributions to the planned development of the cities in the country, were examined.

Anahtar Kelimeler

Ankara, Hermann Jansen, Urban Planning, Planned Urbanization, Ankara, Hermann Jansen, The Jansen Plan

“ŞEHİR MİMARI” HERMANN JANSEN’İN PLANLAMA ANLAYIŞI VE BAŞKENT ANKARA’NIN İMARI

Öz

Cumhuriyet Dönemi'ne geçişle birlikte Türkiye, çok yönlü ve hızla şekillenen bir değişim ve gelişim süreci yaşamıştır. Bu değişim ve gelişim sürecinden en fazla etkilenen alanlardan biri de kentler olmuştur. Yaşayan ve sürekli gelişen birer organizma olan kentler, devlet yapısında meydana gelen toplumsal, siyasal, kültürel ve iktisadi değişimlerden etkilenerek hızla dönüşüm geçirmişlerdir. Başta devletin yönetim merkezi Ankara olmak üzere, Anadolu kentlerinin yeniden inşa edilme süreci başlamıştır. Başkent olma özelliği ile diğer kentlerden ayrılan Ankara'nın imarı ise, dönemin en önemli konuları arasında yer almıştır. 'Ankara'nın imarı', yeni kurulan devletin ideallerinin somutlaştırılmasına yönelik ilk girişim olmuştur. Devletin başarısıyla özdeşleşen çağdaş bir başkent imgesi oluşturma düşüncesiyle kentsel planlama sürecine girilmiştir. Ankara, hem yeni devletin başkentliğini üstlenmiş, hem de Batılı yaşam biçiminin, yeni kent planlama anlayışının ve modern mimari üslubun diğer kentlere de yansıtılmasına öncülük etmiştir. Devletin imar politikalarının merkezi haline gelen Ankara'nın planlı kentsel gelişimi ve mekânsal dönüşümünün, ülkedeki tüm kentlere örnek olması beklenmiştir. Özellikle, 1928 yılında düzenlenen imar yarışması, Ankara'nın planlı kentsel gelişimi, kent dokusunun değişimi ve mekânsal dönüşümünde büyük bir kırılma noktası olmuştur.
Bu çalışmada, üstlendiği yeni roller ve kazandığı yeni boyutlar ile birlikte kent planlamasında köklü bir gelişim ve değişim süreci yaşayan başkent Ankara irdelenmiştir. Küçük bir Anadolu kentinden 'Başkent Ankara' kimliğine evrilme sürecinin önemli aktörlerinden 'Hermann Jansen'in kent planlama anlayışı ele alınmıştır. Türkiye'ye modern bir planlama anlayışı getiren, ülkedeki birçok kentin planlı gelişimine önemli katkılar sağlayan 'Jansen Planı' ve kararları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kent Planlama, Planlı Kentleşme, Ankara, Hermann Jansen, Jansen Planı, The Jansen Plan

Kaynakça

• Altaban, Ö. (1998). Cumhuriyet'in Kent Planlama Politikaları ve Ankara Deneyimi, 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• Akgün, S. (1984). Kurtuluş Savaşının Mekânsal Stratejisi ve Ankara’nın Başkent Seçilme Kararının İçeriği. Tarih İçinde Ankara: Eylül 1981 Seminer Bildirileri, s.221-232, Ankara: ODTÜ Yayınları.
• Arar, İ. (1997). Atatürk’ün İzmit Basın Toplantısı. İstanbul: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.
• Bertaux, S. (2006). 1920’ler ve 1930’larda Avrupa Devletleri, Ulusu Tasar-lamak. (çev.) Leyla Tonguç Basmacı, Ceyda Eldem, Fırat Bozçalı. İstanbul: Os-manlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Boz, M. ve Kubat, A. S. (2018). Başkent Ankara’nın İki Simgesel Örnek Üzerinden Morfolojik Analizi. II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu Bildirileri, s.117-142.
• Burat, S. (2011). “Yeşilyollarda Hareketle İstirahat”: Jansen Planlarında Başkentin Kentsel Yeşil Alan Tasarımları ve Bunların Uygulanma ve Değiştiril-me Süreci (1932-1960). İdealkent Dergisi, 4, s. 100-127.
• Cengizkan, A. (2010). Türkiye için Modern Ve Planlı Bir Başkent Kurmak: Ankara 1920-1950. Ankara: Goethe-Institut.
• Ergin, O. (1936). Türkiye’de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı. İstanbul: Cumhu-riyet Gazete ve Matbaası.
• Geray, C. (2000). Şehirciliğimiz ve Ankara. Türkiye Mühendislik Haberleri Dergisi, 409, s.10-16.
• Jansen, H. (1937). Ankara İmar Planı. İstanbul: Alaaddin Kıral Basımevi.
• Jansen, H. (1948). Ankara İmar Planı İzah Raporu. (çev. Mithat Yenen.) Mimarlık - Türk Yüksek Mimarlar Birliği Bülteni, Yıl: 5, Sayı: 2, s. 11-14.
• Jansen, H. (1948). Ankara İmar Planı İzah Raporu. (çev. Mithat Yenen.) Mimarlık - Türk Yüksek Mimarlar Birliği Bülteni, Yıl: 5, Sayı: 3, s. 19-23.
• Jansen, H. (1948). Ankara İmar Planı İzah Raporu. (çev. Mithat Yenen.) Mimarlık - Türk Yüksek Mimarlar Birliği Bülteni, Yıl: 5, Sayı: 4, s. 17-22.
• Jansen, H. (1948). Ankara İmar Planı İzah Raporu. (çev. Mithat Yenen.) Mimarlık - Türk Yüksek Mimarlar Birliği Bülteni, Yıl: 5, Sayı: 5, s. 22-26.
• Jansen, H. (1948). Ankara İmar Planı İzah Raporu. (çev. Mithat Yenen.) Mimarlık - Türk Yüksek Mimarlar Birliği Bülteni, Yıl: 5, Sayı: 6, s. 29-32.
• Jansen, H. (1949). Ankara İmar Planı İzah Raporu. (çev. Mithat Yenen.) Mimarlık - Türk Yüksek Mimarlar Birliği Bülteni, Yıl: 6, Sayı: 1, s. 20-24.
• Kurt, H. (2006). Türkiye’de Kent Planlarının Siyasal Amaçlarla Yozlaştı-rılması: Ankara Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15, s.110-122.
• Kuyucu, F. ve Özer, Y. S. (2019). Hermann Jansen’in Planlama İlkelerini Gaziantep Kent Planı Üzerinden Okumak. Mimarlık Dergisi, 409, s.63-67.
• Polat, M. (2009). Bir Sembol Olarak “İdeoloji”nin Mimarideki Kavramsal ve Mekansal Etkileri Başkentlerin İmarı Üzerinden Bir Karşılaştırma Ankara Ör-neği. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Satur, G. (2018). Türk Sinemasında Ankara’nın Kent Dokusu: Zamanlar, Mekanlar, Değişimler. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Suda, B. (1996). Bonatz, Holzmeister, Taut ve Egli'nin Mimarlık Çizgileri Türk Mimalığı Üzerindeki Etkileri. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Tankut, G. (1988). Ankara’nın Başkent Olma Süreci. ODTÜ Mimarlık Fa-kültesi Dergisi, 8, s.93-104.
• Tankut, G. (1990). Bir Başkentin İmarı Ankara: 1929-1939. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Tankut, G. (1998). Ankara’nın Planlı İmarı ve Şehir Mimarisi. Mimarlık Dergisi, 284, s.20-21.
• Tekeli, İ. (2009). Modernizm, Modernite ve Türkiye’nin Kent Planlama Ta-rihi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.