A FIELD STUDY IN THE CONTEXT OF GEOMORPHOLOGY-HYDROGRAPHY: THE CASE OF UPPER KARASU BASIN

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 1, 135 - 154, 30.06.2023

Mehmet Akif Seyitoğulları Ali Fuat Doğu Bülent Matpay

Öz

Upper Karasu Basin is located in the east of the Upper Murat-Van Section of the Eastern Anatolia Region and is hydrographically located in the Closed Basin of Lake Van. In the world where water is gaining more and more importance, closed basin waters have a special importance for all living things. Therefore, it is of vital importance to protect, maintain and transfer the water potential of this region to the next generations. In this way, the main aim is to reveal the hydrographic features of this area, which has not been studied with a geographical perspective. This research; It was synthesized and prepared in the office environment in the light of the findings obtained by using field studies, remote sensing techniques and geographic information systems. When looked at, climatic changes and neotectonic movements in the Pleistocene have an important role in the morphological structure of streams today. The result of this is the formation of the stream network, which is unique to the Quaternary and is the basis of the current drainage network. The richness of the river network at the bottom of the basin in the area where the traces of tectonism are intense is a result of the collection of the drainage network in this section. The surface waters in the basin are drained by the Karasu River and its tributaries. The Karasu River is the most important hydrographic unit that determines and controls the morphology of the site. In the area, which is active in terms of tectonic activity, the rivers generally flow in narrow valleys in the upper course where slope conditions are high, while they are meandering in the wide plains at the bottom of the basin. In the spring months when snow and ice melts are intense, it causes floods due to the more effective temporary river branches and accumulates in places where the slope decreases. The fact that the basin floor is surrounded by mountainous areas has a role in this. Likewise, in this respect, the water collection area has the character of a centripetal drainage network.

Anahtar Kelimeler

Geomorphology, Upper Karasu Basin, Hydrography, Karasu River, Dorutay.

JEOMORFOLOJİ-HİDROGRAFYA BAĞLAMINDA BİR ALAN İNCELEMESİ: YUKARI KARASU HAVZASI ÖRNEĞİ

Öz

Yukarı Karasu Havzası, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Murat-Van Bölümü'nün doğusunda yer alıp hidrografik bakımdan Van Gölü Kapalı Havzasında bulunmaktadır. Suyun gitgide önem kazandığı dünyada kapalı havza suları tüm canlılar için ayrı bir öneme sahiptir. Bu yüzden çalışma alanına ait su potansiyelinin korunması, sürdürülmesi ve sonraki nesillere aktarılması hayati öneme sahiptir. Bu minvalde coğrafi bir bakışla çalışılmamış bu sahanın hidrografik özelliklerini ortaya koymak temel amaçtır. Bu araştırma; arazi çalışmaları, uzaktan algılama teknikleri ve coğrafi bilgi sistemlerinden faydalanılarak elde edilen bulgular ışığında, büro ortamında sentezlenerek hazırlanmıştır. Bakıldığında akarsuların günümüzdeki görünümlerini kazanmasında Pleistosen'deki iklim değişiklikleri ile neotektonik hareketler önemli role sahiptir. Kuvaterner dönemine ait vegünümüzdeki drenaj ağının temeli olan akarsu ağının oluşması bunun sonucudur. Tektonizma izlerinin yoğun olduğu sahada akarsu ağının havza tabanında zengin olması drenaj ağının bu kesimde toplanmasının bir sonucudur. Havzadaki yüzeysel sular Karasu Nehri ve kolları tarafından drene edilmektedir. Karasu Nehri ve kolları, sahanın morfolojisini belirleyen ve kontrol eden başlıca hidrografik birimdir. Tektonik aktivite açısından aktif olan sahada akarsular genel olarak eğim koşullarının fazla olduğu yukarı çığırda dar vadiler içerisinde akarken havza tabanındaki geniş düzlüklerde ise menderesli yapıdadır. Kar ve buz erimelerinin yoğun olduğu bahar aylarında geçici akarsu kollarının daha etkin olması nedeniyle son yıllarda meydana gelen taşkınlara neden olmakta ve eğimin azaldığı yerlerde birikmektedir. Bunda Havza tabanının dağlık alanlarla çevrili olmasının rolü vardır. Keza bu yönüyle su toplama alanı sentripetal drenaj ağı karakterindedir.

Anahtar Kelimeler

Jeomorfoloji, Yukarı Karasu Havzası, Hidrografya, Karasu Nehri, Dorutay.

Kaynakça

• Aktimur., Ark. (1979). Özalp ve Çevresinin Yerbilim Verileri. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (Rapor No: 6561).
• Duman, N. (2011). Erçek Gölü Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası, ya-yınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Yükseköğretim Kurulu Başkan-lığı Tez Merkezi
• Ekinci, D. (2014). Hidrografya: Yeraltı suları- Kaynaklar-Akarsular-Göller, İstanbıl Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, Coğrafya Lisans Ders Kitabı.
• Emre, O., Duman, T.Y., Olgun, Ş., Özalp, S., Elmacı, H. (2012). 1:250.000 Ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Serisi, Maden Tetkik Arama, Baş-kale (NJ38-6) Paftası (Pafta Seri No:55).
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu Coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Yayın No. 572 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Enstitüsü Yayın No. 15
• Erol, O. (1985). Çanakkale yöresi güney kesiminin jeomorfolojisi geo-morphology of the southern part of the çanakkale (dardanelles) district (abst-ract). Jeomorfoloji Dergisi, 13:1-8.
• https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx (Erişim Tarihi. 23.07.2021)
• https://www.dsi.gov.tr/Sayfa/Detay/1498 (Erişim Tarihi: 23.07.2021)
• Ketin, İ. (1977). Van Gölü ile İran arasındaki bölgede yapılan jeoloji gözlemlerinin sonuçları hakkında kısa bir açıklama. Türkiye Jeoloji Kurumu Bül-teni, (20), 79-85.
• Kıranşan, K., Şengün, M. T. (2017). Bulanık-Malazgirt Havzası (Muş)’nın hidrografik özellikleri. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14): 149-182. DOI: 10.29029/Busbed.322721
• Seyitoğulları, M. A., Doğu, A. F. (2022). Yukarı Karasu Havzasının je-omorfolojisi (Dorutay ve yakın çevresi). Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi-Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi,9 (22): 10-31.
• Şaroğlu, F., Güner, Y. (1981). Doğu Anadolu'nun jeomorfolojik gelişi-mine etki eden öğeler: jeomorfoloji, tektonik, volkanizma ilişkileri. Türkiye Jeo-loji Kurumu Bülteni, 50: 24-39.
• Şaroğlu, F., Yılmaz, Y. (1987). Doğu Anadolu’da neotektonik dönem-deki jeolojik evrim ve havza modelleri, Maden Tetkik Arama Dergisi, 107: 73-94.
• Üner,S., Okuldaş, C., Yılmaz, A,V. (2015). Pliyosen Dorutay Havzası (Özalp-Van) gölsel çökellerinin yapısal ve sedimantolojik özellikleri. Yerbilimle-ri Uygulama ve Araştırma MerkeziBülteni-HacettepeÜniversitesi,36:19-30. https://doi.org/10.17824/yrb.51617