Covid-19’un enerji piyasasına etkisinin BIST 100’de en çok kazandıran beş enerji hisse senedi üzerinden değerlendirilmesi

Yıl 2023, , 59 - 69, 31.03.2023

Cemile Alp , Ozan Bahar , Aytaç Pekmezci

https://doi.org/10.24289/ijsser.1184986

Öz

Bu çalışma, 2021 ‘in son çeyreğinde TL’nin aşırı değer kaybı ve Türkiye'nin enerji bakımından dışa bağlı oluşu dikkate alınarak yapılmıştır. Çalışmada enerji piyasasındaki BIST100’de artış trendine sahip AKSEN, ENERJİSA, ZOREN, NATEN ve AKSUE hisselerinin Dolar, Euro, Altın ve Covıd-19 vaka sayısı arasındaki ilişki analiz edilmektedir. Çalışmada ADF (Genişletilmiş Dikey Fuller) ve Phillips – Perron Birim Kök Testleri ile değişkenlerin durağanlık seviyeleri belirlenmiştir, değişkenler arasında uzun dönemli ilişkinin tespiti için Johansen Eşbütünleşme Testi ve değişkenler arasında kısa dönemli ilişkinin tespiti için de Granger Nedensellik testlerinden VECM ve UVAR kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda NATEN, ZOREN ve AKSEN hisse senetlerinin ele alınan değişkenlerle arasında uzun dönem ilişkisinin olmadığı ENJSA ve AKSUE hisse senetlerinin ise değişkenlerle arasında uzun dönemli ilişkinin olduğu anlaşılmaktadır. Yapılan Granger Nedensellik testleri sonucunda kısa dönemli ilişkilerin olduğu tespit edilmiştir. Sadece AKSEN hisse senedi için yapılan nedensellik analizinde kısa dönemli bir ilişkinin olmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dolar, Altın, Hisse senedi fiyatları, Eşbütünleşme analizi, ADF ve PP birim kök testleri

Assessment of the impact of covid-19 on the energy market through the five most profitable energy stocks in the BIST 100

Öz

This study was conducted by considering the excessive depreciation of the TL in the last quarter of 2021 and Turkey's external dependence in terms of energy. The study shows the relationship between Dollar, Euro, Gold, and Covid-19 cases of AKSEN, ENERJISA, ZOREN, NATEN, and AKSUE shares, which have an increasing trend in BIST100 in the energy market, is analyzed. In the study, the stability levels of the variables were determined with the ADF (Extended Vertical Fuller) and Phillips – Perron Unit Root Tests, the Johansen Cointegration Test was used to determine the long-term relationship between the variables, and the Granger Causality tests VECM and UVAR were used to determine the short-term relationship between the variables. As a result of the study, it is understood that NATEN, ZOREN, and AKSEN stocks do not have a long-term relationship with the variables discussed, while ENJSA and AKSUE stocks have a long-term relationship with the variables. As a result of the Granger Causality tests, it has been determined that there are short-term relationships. The causality analysis made only for AKSEN stock determined that there was no short-term relationship.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Dollar, Euro, Gold, Stock prices, Cointegration analysis, ADF and PP unit root tests

Kaynakça

• Atılgan, C., ve Afşar, K. E. (2021). Covid-19 Pandemisinin BİST 100 Şirketleri Arasındaki Sektörel Bağlantılara Etkisi: Minimum Kapsayan Ağaç Analizi. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1): 53-82.
• Bahar, O. & Çelik İlal, N. (2020). Coronavirüsün (Covid-19) turizm sektörü üzerindeki ekonomik etkileri. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 125-139. DOI: 10.24289/ijsser.728121
• Bakırtaş, İ., ve Ozan, E. C. (2021). COVID-19’un Ekonomik Etkileri Üzerine Genel Bir İnceleme. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4): 59-74.
• Bayraktar, A., (2020). COVID 19 Pandemisinin Finansal Etkileri: BİST İmalat Sektörü Uygulaması. Electronic Turkish Studies, 15(8).
• Bilgin, C., ve Sahbaz, A., (2009). Türkiye’de büyüme ve ihracat arasındaki nedensellik ilişkileri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1): 177-198.
• Bozkurt, E., ve Altıner, A., (2018). Doğrusal ve doğrusal olmayan birim kök testleriyle Türkiye’de işsizlik histerisinin tespiti. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 167-180.
• Demir, M., Günaydın, Y. & Demir, Ş.Ş. (2020). Koronavirüs (Covid-19) salgınının Türkiye'de turizm üzerindeki öncülleri, etkileri ve sonuçlarının değerlendirilmesi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 6(1), 80-107. DOI: 10.24289/ijsser.734263
• Dikkaya, M. ve Rzali, S. (2020, Aralık). Koronavirüs (Covıd-19) Pandemisinin Küresel Enerji Piyasalarına Etkileri, Covid-19 Ekseninde Ekonomik ve Sosyal Dönüşüm, 395-417.
• Duran, M. S., ve Acar, M. (2020). Bir virüsün dünyaya ettikleri: Covid-19 pandemisinin makroekonomik etkileri. International Journal of Social and Economic Sciences, 10(1), 54-67.
• Firik, B., & Irmak, E. R. D. A. L. (2021). Covid-19 Salgınının Türkiye Elektrik Profili Üzerindeki Erken Dönem Etkileri. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Part C: Tasarım ve Teknoloji, 9(1), 40-56.
• Gülhan, Ü. (2020). Covid-19 Pandemisine BIST 100 Reaksiyonu: Ekonometrik Bir Analiz. Electronic Turkish Studies, 15(4).
• Hacıevliyagil, N. & Gümüş, A. (2020). Covid-19'un En Etkili Olduğu Ülkelerde Salgın-Borsa İlişkisi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 19 COVID-19 Özel Sayısı, 354-364.
• Ilgın, K. S., ve Sarı, S. S. (2020). Covid-19 pandemisinin hisse senedi piyasalarına etkisi: Vaka ve ölümlerin yoğun olduğu ülkeler ile Türkiye incelemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(23), 434-453.
• İşler, İ. İ., ve Güven, A. (2021). Covid 19 küresel salgınının BIST 100 Endeksi üzerindeki etkileri. Politik Ekonomik Kuram, 5(1), 63-77.
• Karadağ, H. (2021). Covid-19 Pandemi Döneminde Türkiye Ekonomisinde Enerji Sektöründe Yaşanan Gelişmeler. Turkish Business Journal, 2(3), 11-23.
• Keleş, M.K., Armağan, İ. Ü., ve Özdağoğlu, A., (2021). Elektrik Enerjisi Üreten Şirketlerin Covid-19 Salgın Ortamındaki Finansal Performanslarının ROC ve SMART Bütünleşik Yaklaşımı ile Analizi. Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (2), 227-235.
• Ören Bogoçlu, G. ve Vardak Neşe, S. (2022). COVİD 19'un Yenilenebilir Enerji Üzerine Etkileri: Sistematik Bir Analiz. Uluslararası Uygulamalı Mühendislikte Son Teknolojiler Dergisi , 3 (1), 9-16.
• Özcan, B., & Ayşe, A. R. I. (2013). Para talebinin belirleyenleri ve istikrarı üzerine bir uygulama: Türkiye örneği. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 20(2), 105-120.
• Özdemir, L. (2020). Covid-19 pandemisinin BIST sektör endeksleri üzerine asimetrik etkisi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 546-556.
• Özer, N. ve Aksoy, Z. T. (2021). Enerji Fiyatlarının Borsa İle Etkileşimi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 192-212.
• Pehlivan, C., Tosun, N., ve Han A. (2022). Covid-19 Salgınının Türkiye'de Finansal Değişkenler Üzerindeki Etkisinin Ekonometrik Analizi. Türkiye Mesleki ve Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 1-12.
• Pekmezci, A., & Bozkurt, K. (2016). Döviz kuru ve ekonomik büyüme: Türk turizm sektörü için bir analiz. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (24), 97-110.
• Sevim, C. (2021). Covıd-19 Salgınının Enerji Yatırımlarına Etkisi Ve Küresel Rüzgar Enerji Yatırımlarına Genel Bakış. 6. İzmir Rüzgâr Sempozyumu // 23-24 Eylül 2021 // İzmir
• Sönmezler, G. (2021). Covid-19 pandemi sürecinin BİST-30 hisse senetlerine etkilerinin karışıklık matrisi ile analizi. Maliye ve Finans Yazıları, (Özel Sayı 2), 51-70.
• Tayar, T., Gümüştekin, E., Dayan, K., & Mandi, E. (2020). Covid-19 krizinin Türkiye’deki sektörler üzerinde etkileri: Borsa İstanbul sektör endeksleri araştırması. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Salgın Hastalıklar Özel Sayısı), 293-320.
• Tursun, M. (2021). Covıd-19 Sürecinde Kısmi Ve Tam Kapanma Kararlarının Pay Senedi Getirilerine Etkisi: Borsa İstanbul’da Sektörel Bazlı Bir Analiz. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 24(Covıd-19 Özel Sayısı), 211-229.
• Unal, S. (2020). Covid-19 Salgınında Borsa İstanbul Şirketlerinin Fiyatlamalarının Etkinliği. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(Özel Sayı), 13-31.
• 2021 yılında BİST 100'de en çok kazandıran ve kaybettiren hisse senetleri Yazar Investing.com (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• Enerjisa'da net kar ve faaliyet gelirleri beklentileri hafifçe aştı haberi – BorsaGündem.com (borsagundem.com), (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• ZORLU ENERJI | ZOREN Hisse Fiyatı, Canlı Veriler Yorumlar ve Haberler | Mynet Finans, (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• AKSA ENERJI | AKSEN Hisse Fiyatı, Canlı Veriler Yorumlar ve Haberler | Mynet Finans, (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• ENERJISA ENERJI | ENJSA Hisse Fiyatı, Canlı Veriler Yorumlar ve Haberler | Mynet Finans (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• https://finans.mynet.com/borsa/hisseler/naten-naturel-enerji/ (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• https://finans.mynet.com/borsa/hisseler/aksue-aksu-enerji/ (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• https://covid19.saglik.gov.tr/TR-66935/genel-koronavirus-tablosu.html (Erişim Tarihi: 09.04.2022)
• https://finans.mynet.com/borsa/ (09.04.2022).