Sultan şairlerin üslûbunda dini unsurların yeri: Avnî Divanı örneği

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 314 - 326, 08.01.2016

Merve Menteşe

https://doi.org/10.24289/ijsser.279108

Öz

Klasik Türk edebiyatı devam ettiği zaman bakımından Osmanlı devleti dönemi yazılan eserleri içermektedir. Müslüman bir medeniyetin edebiyatı olarak Klasik Türk edebiyatı Osmanlı devrinin sosyal hayat, bilim, inanç vb. yönlerini içermektedir. Bu bağlamda Klasik Türk edebiyatının yararlandığı kaynaklar oldukça fazladır. Bu kaynakların önemli bir kısmını dini unsurlar oluşturmaktadır. Türk edebiyatında özellikle Türklerin İslamiyeti kabulünden sonra dinî unsurların sıkça kullanımı dikkat çekmektedir. Osmanlı dönemi şairleri de şiirlerinde dinî, özellikle İslâmî unsurları sıkça kullanmışlardır. Özellikle dinî-tasavvufî unsurları şiirlerinde sıkça kullanan şairler arasında Osmanlı sultanları da bulunmaktadır. Osmanlı padişahları çok küçük yaştan beri özel eğitimle yetiştirilmişlerdir. Edebiyata ve bilime her zaman ilgi duymuşlardır. Osmanlı devletinin kuruluşundan beri şairleri desteklemişlerdir.  Pek çok Arapça ve Farsça eserin edebiyatımıza kazandırılmasını sağlamışlardır. Osmanlı sultanlarının hemen hepsi II. Murad’dan başlayarak İslâm kültür ve edebiyatını çok iyi bilen şairlerdir. Diğer şairler gibi şiirlerinde mahlas kullanmışlardır. Şiirleri olan ilk sultan şair II. Murad’dır. Divan sahibi ilk şair ise Fatih Sultan Mehmed’dir. Fatih Sultan Mehmed 21 yaşında İstanbul’u fethetmiştir. O, bir devlet adamı, bir savaş kahramanı olmasının yanı sıra aynı zamanda iyi bir okur ve şairdir. Avnî mahlasını kullanarak şiir yazmıştır. Şüphesiz ki onun eserlerinde de Osmanlı medeniyetinin, öğrendiği ilmin ve yaşadığı inancın etkileri oldukça büyüktür. Bu çalışmamızda divan sahibi ilk Osmanlı sultanı olması nedeniyle Fatih Sultan Mehmet’in, yani Avnî’nin divanı içerdiği dini unsurlar ve bu unsurlara hangi anlamlarda, ne şekilde, nerelerde yer verdiği açısından incelenecektir. Şüphesiz ki yazılan bir eser, onu yazan kişinin şahsiyeti, dünya görüşü, inançları hakkında bizlere ipuçları vermektedir. Bu şekilde devrinde çığır açan bir padişahın divanı incelenerek, dini unsurların Osmanlı sultanları üzerindeki etkisi daha iyi anlaşılmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Edebiyatı, Dinî unsurlar, Sultan şairler, Osmanlı, Fatih Sultan Mehmed

The place of religious elements in genre of sultana poets: Dewan sample of Avni

Öz

Classical Turkish literature consists of the works written in Ottoman age in terms of ongoing period. It also includes the aspects of social life, science, religion etc. as a literature of a Muslim culture. In the light of this reality, there are wide variety of sources which classical Turkish literature takes advantage of. Religious elements are involved in the important part of these sources. Especially after Turk's acceptance of Islam it attracts attention the frequent use of religious elements. So, the poets of ottoman age used quite often religious elements in their poems as well. Among the poets who used religious and sufistic factors typically, there have been ottoman sultanas. Ottoman padishahs had been educated with special care when they were so young. They have always supported the poets since the establishment of the state and enabled many French and Arabic works to enrich our literature. Almost all Ottoman sultanas have been poets who knows Islamic culture and literature starting with II. Murad. They all used a penname in their poems like other poets. II. Murad was the first padishah who had poems. Otherwise, Fatih sultan Mehmet was the first poet who had Dewan. He conquered Istanbul when he was 21. He was a great reader and poet as well as a war hero and statesman. There is no doubt that ottoman culture, science he learned and the belief he held have had a great influence on his works. In our work, it will be examined the religious elements including Dewan of Fatih sultan Mehmet namely, Avni, in terms of what meanings he gave these elements as well as where and how due to the fact that he was the first one having had dewan. It is certain that a work give some clues about the personality, view of world and beliefs of the person who wrote the work. By being studied the Dewan of a Padishah who marked an era, it can be understood better the influence of religious elements on Ottoman sultanas.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish Literature, Religious Elements, Sultan Poets, Ottoman, Fatih Sultan Mehmed