Kentlerin Önemli Fırsatları Olarak Tarihi Un Fabrikaları: Aksaray Azm-i Milli Un Fabrikası

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 4, 5 - 19, 30.06.2022

Demet Yılmaz Yıldırım , Şeyma Bayram

Öz

Azm-i Milli Un Fabrikası Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanından sonra kurulan ilk un fabrikası olma niteliğiyle ülkenin ticari faaliyetlerini başlatarak hem sosyal hem de ekonomik önemli gösterge yapılarından biridir. Yapıldığı dönemde dikkat çekici olan yapı tarihsel süreci içerisinde de tanık olduklarıyla birlikte günümüze yaşayan miras olarak aktarılmıştır. Tarihi doku içerisinde yer almasının yanı sıra kentin katmanlaşan tarihiyle de bağlantılı konumda yer almasıyla Aksaray’da alt merkez olma potansiyeli yüksek yapılardan biri olmaktadır. Çalışmada Azm-i Milli Un Fabrikası özelinde salt bir endüstriyel miras olma durumu ötesinde fabrikanın yarattığı, mimari ve kentsel ölçekteki fırsatların neler olabileceği ortaya konarak fabrikanın kent ve kentli açısından sunduğu fırsatların ortaya koyması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Azm-i Milli Un Fabrikası , Kentsel Fırsat , Un Fabrikaları , Endüstriyel Miras , Aksaray

Historical Flour Mills as Significant Opportunities of Cities: Aksaray Azm-i Milli Flour Mill

Öz

Azm-i Milli Flour Mill, as the first flour factory established after the foundation of the Republic of Turkey , is also one of the structures that define social and economic processes that started the commercial activities of the country. The building, which was remarkable at the time it was built, exists in the present day as a living heritage carrying the processes it has witnessed throughout history. In addition to being part of the city’s historical texture and its’ connectedness with the stratified history of the city, Azm-i Milli is one of the buildings with a high potential to be a sub-center in Aksaray. Beyond its role as a mere industrial heritage, this study aims to reveal the architectural and urban opportunities created by the factory in relation to the city and the citizens.

Anahtar Kelimeler

Azm-i Milli Flour Mill , Urban Opportunity , Flour Factories , Industrial Heritage , Aksaray

Kaynakça

• Aksaray Kültür Envanteri. (2010). Aksaray: Aksaray İl Turizm Müdürlüğü Yayınları.
• Alfrey, J. ve Putnam, T. (1992). The industrial heritage managing resources and uses. Londra: Routledge Publishing.
• Burden, E. (2004). Illustrated dictionary of architectural preservation: restoration, renovation, rehabilitation, reuse. New York: McGraw-Hill Press.
• Childe, G. (1993). Tarihte neler oldu. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Çakır, H. Y. ve Edis, E. (2020). Examining The Relationship Between New Function and Building Sub-System Interventions of Reused Industrial Buildings-Case of Turkey. Construction Pathology, Rehabilitation Technology and Heritage Management, REHABEND 2020 Congress, 1-9.
• Çetinkaya, Ç. (2015). Yeniden işlevlendirilen endüstriyel mekânların görsel algı değerlendirmesi: İzmir Tarihi Havagazı fabrikası. (Doktora Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (409978).
• Çoruh, S. (1952). Turizm bakımından Aksaray. Hasandağı, 11, 3-17. Devlet Planlama Teşkilatı. (1987). Altınca Beş Yıllık Kalkınma Planı, Un ve İrmik Sanayi Alt Komisyon Raporu. Ankara.
• Ekinci, O. (2001). Endüstri mirasının korunması. İstanbul Dergisi, 39.
• Emre, Ş.B. (2008). Sanayileşme ve sanayi yapılarının yeniden işlevlendirilmesinin İstanbul’dan örnekler üzerinde analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Açık Erişim Sistemi. (14124).
• Ergin, O. N. (1996). İstanbul şehreminleri. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Ezgeç, P. (1998). Kasımpaşa Un Fabrikası restorasyon projesi. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (75377).
• Gök, D. (2002). İkinci Büyük Millet Meclisi Dönemi (1923–1927). Konya: Özel Baskı Yayıncılık.
• Gül, M. F. (2010). Azimli bir şehrin imzası: Azmi Milli. Ayrıntı, 4, 45-47.
• Gül, M. F. (2012). Aksaray Azmi Milli Türk Anonim Şirketi. (Yüksek lisans tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (308744).
• Güner, S. (2013). Aksaray kent merkezinde yer alan kültürel mirasın bütüncül sunumu ve planlanması. (Dönem Projesi). Ankara Üniversitesi Akademik Arşiv Sistemi. (72696).
• Karabağ, K. (2020). Bir Endüstri Mirası Olarak Antalya Dokuma Fabrikası. Online Journal of Art and Design. 8 (2): 4356.
• Kılıç, E. (2019). Yeniden işlevlendirilen endüstri mirası yapılarında heyecan ve memnuniyet faktörleri: Cibali Tütün ve Sigara Fabrikası örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (610915).
• Kışla, C. (2021). Endüstri mirasının yeniden işlevlendirilmesi: Kasımpaşa Un Fabrikası. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (669045).
• Konak, N. (2019). Yeniden işlevlendirme kapsamında bir endüstriyel miras örneği olan Seka Kâğıt Müzesi’nin iç mekân analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (556303).
• Kona, S. (2015). Paşalimanı Un Fabrikası ve yeniden işlevlendirme. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (446639).
• Mendilcioğlu, R. F. (2012). Türkiye’de ve Dünyada Endüstriyel Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesinin Nedenleri. Sanat Yazıları Dergisi. 42 (27): 79-88.
• Nartkaya, E. (2016). Eğitim yapısı olarak yeniden işlevlendirilmiş endüstri yapılarında mekân analizi. (Yüksek Lisans Tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (424262).
• Özer, M. (2017). Aksaray ili kent merkezindeki Erken Cumhuriyet Dönemi mimari mirasının incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). Yüksek Öğretim Kurumu Tez Merkezi. (486781).
• Şakar Solmaz, F. (2018). Anadolu’da bir endüstri mirası: Aksaray Azmi Milli Un Fabrikası. III. Uluslararası Akdeniz Sanat Sempozyumu: Kültürel Mirasın Korunması ve Yaşatılması Bildiri Kitabı. Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi: Antalya.
• Secer Kariptaş, F. (2012). Kasımpaşa’da 19. Yüzyıl Endüstri Mirası Örneği: Kasımpaşa Un Fabrikası. Mimar.ist. 12 (43): 41-48.
• Taner, S. (2011). İstanbul endüstri yapılarının “loft” kavramı çerçevesinde yeniden işlevlendirilmesi. Polen İtü Açık Erişim Sistemi. (11541).
• Tazefidan, C. ve Duran, S. (2017). Aksaray kentindeki konut dışı Cumhuriyet Dönemi sivil mimarlık yapıları ve özellikleri, II. Uluslararası Aksaray Sempozyumu Bildiriler Kitabı. Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi: Aksaray.
• Tekeli, İ. (1995). Dünden bugüne istanbul ansiklopedisi. Kültür Bakanlığı Tarih Vakfı Yayınları: İstanbul.
• Tektaş, E., Nartkaya, E. ve Aydın, Ö. (2018). Aksaray Azmi Milli Flour Mill: A case study of industrial heritage museums. 4th International Conference on New Trends in Architecture and Interior Design: St. Petersburg.
• Tunçer, M. (2007). Dünden bugüne kültürel miras ve koruma. Gazi Kitabevi: Ankara.
• Yenal, O. (1999). Ulusların zenginliği ve uygarlığı-eğitim boyutu. İş Bankası Kültür Yayınları: Ankara.
• İnternet Kaynakları
• Ahunbay, Z. (2013). 2013’ün tartışmalı yeniden kullanım ve ihyaları. TMMOB Mimarlık Dergisi. (374), 49-53. 05.07.2022 tarihinde http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=388&RecID=3322 adresinden erişildi.
• Güneş, İ. (1993). Azmi Milli Yurdu nizamnamesi. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi. 3 (12), 373-382 04.01.2022 tarihinde http://kaynakca.hacettepe.edu.tr/eser/149675/azmi-milli-yurdu-nizamnamesi adresinden erişildi.
• Jenkins, R. (1887). Roller mills: A historical sketch. The Miller, 200-205 04.01.2022 tarihinde https://www.jstor.org/stable/3107201?seq=1#metadata_info_tab_contents adresinden erişildi.
• Köksal, G. (2012). Endüstri mirasını koruma ve yeniden kullanım yaklaşımı. Güney Mimarlık Dergisi. 8: 18-23. 05.07.2022 tarihinde https://www.academia.edu/3307443/END%C3%9CSTR%C4%B0_M%C4%B0RASINI_KORUMA_VE_YEN%C4%B0DEN_ KULLANIM_YAKLA%C5%9EIMI adresinden erişildi.
• Mislin, M. (1986). Geschichte der bautechnik, arbeitspapiere renaissance bis neuzeit. Berlin: Berlin Teknik Üniversitesi. 14: 14-27. 05.07.2022 tarihinde https://www.zvab.com/buch-suchen/textsuche/mislin-geschichte-derbautechnik/ adresinden erişildi.
• Parlak, Ö. ve Dişli, G. (2020). Aksaray tarihi kent merkezinin UNESCO dünya mirası geçici listesine adaylığı için bir deneme. TÜBA-KED, 22, 141-163 04.01.2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaked/issue/60206/873873 adresinden erişildi.
• Tann, J. ve Jones, R. G. (1996). Technology and transformation: the diffusion of the roller mill in the British flour milling ındustry 1870-1907. Technology and Culture, 37 (1), 36-69 04.01.2022 tarihinde https://www.jstor.org/stable/3107201?origin=crossref&seq=1#metadata_info_tab_contents adresinden erişildi.
• Yurdakul, O. ve Aktaş, E. (2001). Türkiye’de un sanayi sektörünün analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8 (8), 261-274 04.01.2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/50102 adresinden erişildi.