Sivas Divriği Ulu Cami Ve Darüşşifası Bezemeleri

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 3, 56 - 81, 28.02.2020

Kifayet Özkul

Öz

Bin yıllık Anadolu İslam medeniyetinin taş kubbeli mührü olarak adlandırdığımız Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası, taşın, sonsuz mana ve figürlerden oluşarak zarafete dönüşmüş halidir. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası olarak bilinen bu yapı topluluğu, cami, darüşşifa ve türbeden meydana gelen büyük bir külliyedir. Bu külliye içerisinde mahkeme, cami, darüşşifa, sundurma, namazgâh, aşhane, konuk evi, musalla, kuyu ve sebil gibi pek çok yapı bulunmaktayken günümüze sadece cami ve darüşşifa kısmı gelmiştir. Birbirinden güzel ve eşsiz taş işlemeciliğinin son noktası olan bezemeleri simetrik görünse de her biri farklıdır ve tektir. Yapı Anadolu Selçuklu döneminde bitişik nizamda yapılmış, bir kadın ile erkeğin yaptırdığı tek eser ve mimarı Ahlatlı Hürrem şahın yapmış olduğu tek eser olarak tarihe geçmiştir.
Bu çalışmada taş işlemelerdeki birçok motif hakkında net bir bilgi olmamakla birlikte, hala sırrını korumaya devam eden Divriği Ulu Cami ve Darüşşifanın 4 ana kapısı üzerindeki bezemeler ve gölgeler, cami kısmında ve darüşşifa kısmında kullanılmış olan semboller, simgeler, figürler ve anlamları üzerinde araştırmalar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sivas, Divriği

Destekleyen Kurum

İstanbul Üniversitesi -Cerrahpaşa

Teşekkür

Teşekkür ederim.

Kaynakça

• ARIK, Oluş. (2007). “Anadolu Selçuklu Toplum Hayatında Çini”, Anadolu Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, Ed. Gönül ÖNEY- Zehra ÇOBANLI, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 29-72.
• ARSEVEN, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi - Menşeinden Bugüne Kadar Mimari, Heykel, Resim, Süsleme ve Tezyini Sanatlar Cilt 1-2, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• KUBAN, Doğan. (2003). Divriği Mucizesi, Selçuklular Çağında İslam Bezeme Sanatı Üzerine Bir Deneme, Yapı Kredi Yayınları-1542, Sanat-58, İstanbul.
• KUBAN, Doğan. (2010). Cennetin Kapıları, Divriği Ulu Camisi ve Şifahanesinde Hürrem Şahın Yontu Sanatı, Yapı- Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul.
• KOCA, Salim. (2019). Türkiye Selçuklular Tarihi (Sultan Alparslan’dan Uluğ Keykubad’a 1071-1220), Berikan Yayınevi, Ankara.
• ÖNEY, Gönül. (1976). Türk Çini Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• SAKAOĞLU, Necdet. (2017). Yitik Bir Anadolu Beyliği Mengücekoğulları, Alfa Yayınları, İstanbul.
• YETKİN, Suut Kemal. (1965). İslam Mimarisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
• AREL, Hilmi. (1962). “Divriği Ulu Cami Tekstil Kapısı ve Diğerleri”, Vakıflar Dergisi, 5, 113-125.
• BAYAT, Ali Haydar. (2002). “Divriği Turan Melik Dârüşşifâsı”, 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi, Ülker Erke’nin Yorumu ve Fırçasıyla Türkiye’de Tarihi Sağlık Kurumları, Ed. Nil Sarı, Nobel Matbaacılık, İstanbul.
• CANER, Emine N.(1985). “Divriği Ulu Camii ve Daruşşifası’nın Taş Bozulma Meselesi”, II. Vakıf Haftası, 3-9 Aralık 1984, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınevi, 65-71, Ankara.
• DURUKAN, Aynur. (1998). Anadolu Selçuklu Sanatında Kadın Baniler, Vakıflar Dergisi, sy.27, s.15, Ankara.
• KOÇAK, Talat. (2008). Türkiye Selçukluları ve Beylikler Dönemi’nde Afyonkarahisar, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara.
• KUBAN, Doğan. (1982). “Divriği Ulu Camii ve Şifahanesi ve Restorasyon Uygulamaları Üzerine Gözlemler”, Rölöve ve Restorasyon Dergisi, 4, 23-26.
• ÖNGE, Yılmaz-İ. Ateş- S. Bayram. (1978). Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası, Ankara. (Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası hakkında makaleler bir araya getirilmiş, yapılışının 750. yılı hatıra kitabı olarak yayınlanmıştır.)
• ÖZKUL, Kifayet. (2019). Hayat Ağacı Temalı Çini Pano, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Geleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı, Eski Çini Onarımları Programı, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul.
• SAĞLIK, Erkan, HAN Seda (2018). “Türkiye’nin UNESCO Değerleri ve Turizm Potansiyeli” Eğitim Yayınevi, Ed. KARAMAN Abdullah, SAYIN Kürşat, ATEŞ Alper, 36-51.
• TOPÇU, Sultan Murat. (2012). “Köse Mustafa Paşa’nın Divriği’deki Hayratı”. Zeitschrift für die Welt der Türken (Journal of World of Turks), 4 (1), 83-97.
• ÜLGEN, Ali Saim. (1962).”Divriği Ulu Camii ve Dar’üş-Şifası”, Vakıflar Dergisi, 5, 93-98.
• YAZICI, Başak Boduroğlu. (2015). Sivas Divriği Ulu Cami ve Darüşşifası Matematik Modellemesi ve Sonuçların Değerlendirilmesi, 5. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu, 27-41.