ORTAÇAĞ BOZOK TÜRK ŞEHRİ: ARKEOLOJİK KAZILAR VE BULUNTULAR

Yıl 2020, Cilt 2, Sayı 4, 237 - 253, 08.09.2020

Ebubekir GÜNGÖR

Öz

Oğuzların Bozok kolu Anadolu’ya geldikten sonra yoğun bir şekilde Yozgat ve çevresini yurt tutmuşlardır. Bu sebeple bu bölgeye Osmanlı İdari sistemi içerisinde Bozok sancağı adı verilmiştir. Cumhuriyet döneminde bu adlandırma değişmesine rağmen, halk arasında Bozok adlandırması sürdürülmüş, 2006 yılında kurulan üniversiteye Bozok adı verilmiştir. Kazakistan’da, Bozok adlı ve kuruluşu VII. – VIII. yüzyıllara tarihlenen bir Oğuz (Türk) şehri 1998’de keşfedilmiştir. Kazakistan’da bilimsel araştırma seyahati gerçekleştirilerek, kazı ekibiyle görüşmüş, kütüphanelerde literatür, müzelerde arkeolojik eser taraması ve şehir kalıntılarının bulunduğu coğrafyadaki yüzey araştırması ile veri toplanmıştır. Bozok şehrinin Türk tarihindeki yeri ve önemi, Oğuz boy teşkilatlanmasının ana kollarından birini oluşturan Bozokların söz konusu şehrin ortaya çıkması ve toponimin oluşumundaki rolleri, Kazılar sırasında bulunan arkeolojik malzemeler ve bu malzemelerin bozkır kültürüyle ilişkisi değerlendirilmeye çalışılmıştır. Tarihi Bozok Şehrinde bulunan kalıntılar, şehrin 8 – 14. yüzyıllar arasında üç ayrı topluluk tarafından kullanıldığını göstermektedir. Şehrin adlandırılışı, hemen yanı başındaki Buzuk gölüne atfen yapılmıştır. Bu toponim, Oğuz boy teşkilatının iki kolundan biri olan Bozoklar ile ilişkilendirilmiştir. Kazılar neticesinde ortaya çıkarılan şehir planı, mahalle mimarisi ve mezar kalıntıları, Ortaçağ Türk-İslam yaşamını yansıtmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kazakistan, Oğuzlar, Kıpçaklar, Bozok, Nursultan

Kaynakça

• Referans1 Akişev, K.A.; Habdullina, M.K. (2011). Ejelgı Astana: Bozok Kalaşıgı. Astana: Taynı Tısyaçeletiy Tyurkogo Mira.
• Referans2 Beysenov, A.Z.; Dcumabekov, G.S.; Bazarbaeva, G.A. Put K İzuçeniyu Drevnostey Tsentra Stranı: İstoriya Sozdaniya Pervoy Arheologiçeskoy Ekspeditsii Kazahskoy Akademii Nauk, Arheologiçeskoe Nasledie Tsentralnogo Kazahstana: İzuçenie i Sohranenie, 1, ss. 11-52.
• Referans3 Çınar, S. (2016). Sirderya Boyundaki IX – X. Yüzyıllarda Oğuz Şehirciliği (Yengi Kend ve Farab Örneğinde). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çorum.
• Referans4 Ercilasun, G.K.; Somuncuoğlu, A. (2014). Almatı-Astana. Murat Yılmaz & A. Çolpan Kavuncu (eds.), Türk Dünyası Başkentleri, (ss. 101-1888), Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları.
• Referans5 Fironova, V. (2017). Bozok – Sakralnoe Serdtse Stolitsı, Yejednevnaya Obşenatsionalnaya Gazeta Kazahstanskaya Pravda, 159 (28538), ss. 3.
• Referans6 Gavrilov, D.A.; Dergaçeva, M.İ.; Habdulina, M.K. (2011). Paleopoçvı i Prirodnıe Usloviya Funktsionirovaniya Srednevekovogo Gorodişe Bozok v VIII – XIV vv., Vestnik Tomskogo Gosudarstnnego Universiteta Biologiya, 3 (15), ss. 7-15.
• Referans7 Habdulina, M.K. (2010). Bozok Kak Drevneturkckiy Kultovıy Tsentr na Reke İşim, Kazahstan i Evreaziya Skvoz Veka: İstoriya Erheologiya Kulturnoe Nasledie, Red.: B. E. Kumekov, Almatı, ss. 177-189.
• Referans8 Habdulina, M.K. (2016-a). Rannemusulmanskie Pogrebeniya Nekropolya Gorodişa Bozok, Dialog Gorodskoy i Stepnoy Kultur na Evraziyskom Prostranstve, Red.: S. G. Boçarova, A. G. Simdikova, Kazan – Yalta – Kişinev. ss. 93-96.
• Referans9 Habdulina, M.K. (2016-b). Formirovanie Kulturnogo Landşafta Gorodişa Bozok, Ekologiya Drevnih i Traditsionnıh Obşestv: Materialı 5 Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferentsii, Red.: N. P. Matveev, 5 (1), Tum. ss. 232-235.
• Referans10 Habdulina, M.K. (2016-c). Musulmanskiy Nekropol Gorodişa Bozok (Tsentralnıy Kazahstan), Materialı Kongressa İslamskoy Arheologii Rossii i Stran SNG, Kazan. ss. 250-267.
• Referans11 Habdulina, M.K. (2017). K.A. Akişev i İşimskaya Arheologiçeskaya Ekspeditsiya, Arheologiçeskoe Nasledie Tsentralnogo Kazahstana: İzuçenie i Sohranenie, 1, ss. 119-125.
• Referans12 Habdulina, M.K.; Bilyalova, G.D.; Bonora, C.L. (2018). Rasprostranenie İslama v Vostoçnom Daşt-i Kıpçake po Materialam Gorodişa Bozok, Narodı i Religii Evrazii, 14 (1), ss. 16-30.
• Referans13 Kafesoğlu, İ. (2012). Türk Milli Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Referans14 Küçük, S. (2010). Eski Türklerde Renk Kavramı, Bilig, 54, ss. 185-210.
• Referans15 M.K. Habdulina ile Görüşme, 12.07.2018.
• Referans16 Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler): Tarihleri-Boy Teşkilâtı-Destanları, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Referans17 Yılmaz, A. (2015). Göktürk Tarihi Coğrafyası, Cihannüma, I (1), ss. 27-65.