Azerbaycan Göçmenlerinin (Qaçqın) Manilerine Yansıyan Karabağ

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 5, 39 - 55, 28.02.2021

Elza Alışova Demirdağ

Öz

Mani, Azerbaycan Türkçesinde bayatı olarak adlandırılan en eski sözlü edebi üründür. Yedi heceli, dört dizeli edebi ürün Türklerin yaşadığı hemen hemen her coğrafyada mevcuttur. Sanatçısı belli olmayan manilerde mensup olduğu toplumun gelenek ve görenekleri, yaşam felsefesi, siyasi, sosyal, ahlaki değerleri yaşamaktadır. Toplumlar yaşadıkları olaylar karşısında arzu, istek ve tepkilerini dile getirmek için manilere başvurmuş, manilerle sevgi ve üzüntülerini anlatmışlardır. Maniler, halkın yaşam tarzından ayrı düşünülemez. Maniler, aynı zaman da halkın tarihidir de denebilir. Bu çalışmada, Karabağ savaşı sonrası göçmenler arasında derlenen maniler ele alınmıştır. Karabağ, Azerbaycan’ın en önemli ve kadim yaşam merkezlerinden biridir. Tarih boyunca Türklerin yaşadığı bölge bugün Ermenistan’ın işgali altında bulunmaktadır. 1990’lı yıllarda Ermenistan’ın Karabağ’ı işgal etmesi sonucu binlerle insan evlerini terk etmek zorunda kalarak göçmen durumuna düşmüştür. Azerbaycan’ın çeşitli illerine yayılan Karabağ göçmenleri vatanlarını asla unutmamışlar ve doğup büyüdükleri topraklara olan hasretlerini mani yakarak geçirmeye çalışmışlardır. Bu bağlamda son yıllarda göçmenler arasında derlenen manilere yansıyan Karabağ konusu, çalışmanın ana temasını oluşturmaktadır. Çalışma hazırlanırken kaynak tarama ve görüşme yöntemi kullanılmıştır. Son yıllarda hazırlanan kaynak kitaplardan ve yüz yüze görüşme sonrası göçmenlerden derlenen maniler tek tek ele alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karabağ, savaş, göçmen, mani

Kaynakça

• Abdulla, B; Bababzade, Q; Memmedli, Elxan. (2004). Azerbaycan Bayatıları, Bakü: XXI- Yeni Neşrler Evi.
• Ahmedov E. (2012). Ermenistanın Azerbaycana Tecavüzü: Tehlili Xronika (1987- 2011), Bakü: Letterpres.
• Alışova Demirdağ, E. (2015). “Azerbaycan Manilerinde Bayatılarında Vatan Sevgisi, Vatan Hasreti”. “Azerbaycanşinaslık: Geçmişi, Bugünü ve Geleceği” (Dil, Folklor, Edebiyat, Sanat, Tarih) Uluslararası Sempozyum. Kafkas Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü, Azerbaycan Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalının Kuruluşunun 10. Yıl Dönümü Münasebetiyle, Kars 21-23 Ekim s. 167-180
• Aliyev, Hamza, (2005). Dağlık Karabağ Hakikatleri, Bakü: Renessans.
• Aslanlı , Araz. (2014). 20. Yüzyılın başlarında ve Sonlarında Güney Kafkasya’da Ermeni Sorunu: Karabağ Sorunu Örneği. Yeni Türkiye 60.
• Aslanlı, A. (2013) Yeni Küresel Mücadelede Kafkasya ve Karabağ Sorunu, Ankara: EkoAvrasya Yayınları.
• Aslanlı, A. (2001 ). “Tarihten Günümüzde Karabağ Sorunu”, Avrasya Dosyası (Azerbaycan Özel), C 7, S, 1.
• Azerbaycan Dillinin İzahlı Luğatı, (2006). I Cilt, Şerq-Qerb, Bakü. Azerbaycan Folkloru Antologiyası, V cilt, (Qarabağ Folkloru), (2001). Seda Neşriyatı, Bakü.
• Cavanşır, M. C. Q. (1959). Qaarabağ Tarixi, Azerbaycan SSR, Elmler Akademiyası Neşri, Bakü.
• Efendiyev, P. (2012). Azerbaycan Şifahi Xalq Edebiyyatı, Elm ve Tehsil, Bakü.
• Emrahov, M,İ; Çingizoğlu , E; Hesenov, H,İ (2008). Qarabağ Xanlığı, Bakü: Mütercim, Qaarabağ: Folklor da bir tarihdir. I kitap, (2012). (Ağdam, Füzulı, Ağcabedi, Cebrayıl, Zengilan, Qubadlı, Laçın ve Kelbecer rayonlarından toplanmış folklor örnekleri). Bakü: Elm ve Tehsil.
• Guliyev, I. (1992). Ezizinem Qarabağ, Bakü: Genclik.
• Memmedov, Y; Şükürov, K. (2005). Qarabağ: Real Tarix, Faktlar, Senedler, Bakü: Elm ve Tehsil.
• Mustafa , G. (2011). “Yukarı Karabağ Sorunu ve Türkiye Ermenistan Sorunları Üzerine Bir Değerlendirme” Turkish Studies- İnternational Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or, Turkic, Volume 6/1, Winter, p. 1139-1154, TURKEY. Sediyev, Ş. (1963). Qarabağ sözünün menası, Elm ve Heyat, Sayı 3.
• Yüzbaşov, R.(1969), Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayetinin Toponimikası, Azerb. SSR EA Xeberleri. Yer haqqında elmler, ser. N 2,