Yoğun Bakımda Yatan Hastaların Yakınlarının Bakım Verme Yükü ve Psikososyal Uyumları Arasındaki İlişki

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 3, 281 - 289, 30.09.2020

Ayşegül Kılıçkaya Ergin Leyla Baysan Arabacı , Ece Mutlu Satıl

Öz

Amaç: Bu araştırma dahiliye yoğun bakım ünitesinde yatan hastaların yakınlarının bakım verme yükünü, psikososyal uyumlarını ve bunlar arasındaki ilişkiyi ve etkileyen faktörleri değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel ve ilişkisel nitelikte, tanımlayıcı türde tasarlanan bu araştırma tek grupta anket çalışması olarak yürütülmüştür. Çalışmaya, dahiliye yoğun bakımında tedavi olan 100 hasta yakınından/ bakım vereni dahil edilmiştir. Verilerin toplanmasında, Tanıtıcı Bilgi Formu, Bakım Verme Yükü Ölçeği (BVYÖ) ve Hastalığa Psikososyal Uyum-Öz bildirim Ölçeği (PAIS-SR) kullanılmıştır. Veriler, tanımlayıcı istatistikler, t testi ve varyans analizi ile değerlendirilmiştir.

Bulgular: Bakım verenlerin %72’si kadın ve yaş ortalaması 42.74 ± 9.83’dür. %72’si evli olan bakım verenlerin %51’i eşi ve çocuklarıyla birlikte yaşamaktadır ve %50’si bakmakla yükümlü olduğu başka birey(ler)in de olduğunu ifade etmiştir. Bakım verenlerin %27’si yaşadığı stresle baş edemediğini, %12’si öfkesini kontrol edemediğini belirtmiştir. Hasta yakınlarının hastalığa psikososyal uyum puan ortalaması 55.07±18.10 ve bakım verme yükü puan ortalaması 32.85±12.34 olarak bulunmuş ve her iki ölçek puan ortalaması arasında istatistiksel olarak anlamlı düzeyde doğru orantılı bir ilişki olduğu saptanmıştır (p<.01). Hasta yakınlarının bazı sosyo-demografik değişkenleri bakım verme yüklerini ve hastalığa psikososyal uyumlarını etkilemektedir. 

Sonuç: Dahiliye yoğun bakımda yatan hasta yakınlarının bakım verme yükü ile psikososyal uyumları orta düzeyde olup, bakım vermeye yönelik algıladıkları sıkıntı arttıkça, hastalığa psikososyal uyumları kötüleşmektedir. Hasta yakınlarının bakım verme yükü algıları ile psikososyal uyumları bazı sosyodemografik özelliklerinden etkilenmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bakım veren, hasta yakını, psikososyal uyum, bakım yükü, dahiliye yoğun bakım.

Anahtar Kelimeler

bakım veren, hasta yakını, hastalığa psikososyal uyum, bakım yükü, dahiliye yoğun bakım

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Adaylar, M.A. (1995). Kronik hastalığı olan bireylerin hastalıktaki tutum, adaptasyon, algı ve öz-bakım yönelimleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. İstanbul Üniversitesi.
• Atagün, M. I., Balaban, O. D., Atagün, Z., Elagöz, M., & Özpolat, A. Y. (2011). Kronik hastalıklarda bakım veren yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 513–552.
• Azoulay, É., Pochard, F., Chevret, S., Arich, C., Brivet, F., Brun, F., … Schlemmer, B. (2003). Family participation in care to the critically ill: Opinions of families and staff. Intensive Care Medicine, 29(9), 1498–1504.
• Bahadır Yılmaz, E., & Ata, E. E. (2017). Determining the relation between caregiver burden for individuals having neurological disease and their coping ways with stress. Journal of Psychiatric Nursing, 8(3), 145–149.
• Baysan Arabacı, L., Büyükbayram, A., Aktaş, Y., & Taşkın, N. (2018). Effects of psychoeducation applied to caregivers of patients diagnosed with chronic psychiatric disorder on caregivers’ difficulties and psychosocial adaptations. Journal of Psychiatric Nursing, 9(3), 175–185.
• Çevik Özdemir, H. N., & Şenol, S. (2019). Bakım yükü değerlendirme ölçeklerine sistematik bir bakış. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 4(2), 61–68.
• Choi, J., Sherwood, P. R., Schulz, R., Ren, D., Donahoe, M. P., Given, B., & Hoffman, L. A. (2012). Patterns of depressive symptoms in caregivers of mechanically ventilated critically ill adults from intensive care unit admission to 2 months postintensive care unit discharge: A pilot study. Critical Care Medicine, 40(5), 1546–1553.
• Choi, J., Tate, J. A., Hoffman, L. A., Schulz, R., Ren, D., Donahoe, M. P., … Sherwood, P. R. (2014). Fatigue in family caregivers of adult intensive care unit survivors. Journal of Pain and Symptom Management, 48(3), 353–363.
• Collins, C. E., Given, B. A., & Given, C. W. (1994). Interventions with family caregivers of persons with Alzheimer’s disease. The Nursing Clinics of North America, 29(1), 195–207.
• Derogatis, L. R. (1986). The psychosocial adjustment to illness scale (PAIS). Journal of Psychosomatic Research, 30(1), 77–91.
• Dilbaz, A. S., Dedeli, Ö., & Yorgancıoğlu, A. (2015). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylere bakım veren aile üyelerinin bakım yükü ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Solunum Hastalıkları Dergisi, 25(2–3), 1–6.
• Dirikkan, F., Baysan Arabacı, L., & Mutlu, E. (2018). The caregiver burden and psychosocial adjustment of caregivers for cardiac failure patients. Archives of the Turkish Society of Cardiology, 46(8), 692–701.
• Foster, M., & Chaboyer, W. (2003). Family carers of ICU survivors: A survey of the burden they experience. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 17(3), 205–214.
• Gök Metin, Z., & Helvacı, A. (2019). Kalp yetersizliği hastalarına bakım veren aile üyelerinde algılanan bakım yükü ve etkileyen faktörler. Journal of Cardiovascular Nursing, 10(22), 59–66.
• Gorman, L. M., & Donna, F. (2014). Genel hasta bakımı için psikososyal hemşirelik. (Çev. Ed: Öz, F. & Demiralp, M.) (3. Baskı). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• İnci, F. H., & Erdem, M. (2008). Bakım verme yükü ölçeği̇’ni̇n Türkçe’ye uyarlanması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(4), 85–95.
• Kocaman, N. (2005). Genel hastane uygulamasında psikososyal bakım ve konsültasyon liyezon psikiyatrisi hemşireliği. Cumhuriyet Üniversiresi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(1), 49–54.
• Küçükgözlü, Ö., Esen, A., & Yener, G. (2009). Bakımverenlerin yükü envanterinin Türk toplumu için geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Journal of Neurological Sciences, 8039(1), 15–24.
• McAdam, J. L., Fontaine, D. K., White, D. B., Dracup, K. A., & Puntillo, K. A. (2012). Psychological symptoms of family members of high-risk ıntensive care unit patients. American Journal of Critical Care, 21(6), 386–394.
• Mollaoglu, M., Ozkan-Tuncay, F., & Kars-Fertelli, T. (2011). İnmeli hasta bakım vericilerinde bakım yükü ve etkileyen faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 4(3), 125–130.
• Navarta-Sánchez, M. V., Senosiain García, J. M., Riverol, M., Ursúa Sesma, M. E., Díaz de Cerio Ayesa, S., Anaut Bravo, S., … Portillo, M. C. (2016). Factors influencing psychosocial adjustment and quality of life in Parkinson patients and informal caregivers. Quality of Life Research, 25(8), 1959–1968.
• Ölçüm, H. İ., Özşen, K., Diken, A. İ., Yazla, E., & Karadere, M. E. (2018). Kardiyovasküler cerrahi yoğun bakım birimlerinde hasta yakınının gereksinimleri: Anksiyete ve depresyon ile ilişkisi. Journal of Medical and Surgical Intensive Care Medicine, 9(3), 63–67.
• Önal, D., Baysan Arabacı, L., & Mutlu, E. (2019). Miyokart infarktüsü geçiren hastalara bakım verenlerin bakım verme yükü ve psikososyal uyumları arasındaki ilişki. Journal of Cardiovascular Nursing, 10(23), 105–113.
• Özgünay, S. E., Akça, F., Karasu, D., & Kiliç, I. (2019). Yoğun bakım sonrası evde bakım gerektiren hastaların özellikleri ile bakım verenlerdeki hasta bakım yükü ve empati arasındaki ilişki. Anestezi Dergisi, 27(1), 15–21.
• Özkan Tuncay, F., Mollaoğlu, M., & Kars Fertelli, T. (2014). Kronik Hastalığı Olan Bireye Bakım Verenlerde Bakım Yükü ve Sosyal Destek Düzeyi. Literatür Sempozyum, 8, 5–10.
• Selen, F., & Kav, S. (2014). Kronik obstrüktif akciğer hastalığı olan bireylerin primer bakım vericilerinin gereksinimleri, bakım verme yükü ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 9557(1), 12–22.
• Siston, A., List, M., Daugherty, C., Banik, D., Menke, C., Cornette, K., & Larson, R. (2001). Psychosocial adjustment of patients and caregivers prior to allogeneic bone marrow transplantation. Bone Marrow Transplantation, 27(11), 1181–1188.
• Torres, J., Veiga, C., Pinto, F., Ferreira, A., Sousa, F., Jacinto, R., … Araújo, R. (2015). Caregiving burden: the ımpact of post ıntensive care syndrome. Intensive Care Medicine Experimental, 3(Suppl 1), A967.
• Türken Gel, K., & Toku Kesgin, M. (2017). İnformal bakım verenlerin bakım yüküne ilişkin hemşirelerin görüşleri. Anadolu Hem ve Sağ Bil Derg, 20(4), 267–278.
• Ünübol, H., Ezer, S., Omay, O., & Sayar, G. H. (2017). Yaşlı hastalara bakım verenlerin bakım verme yükleri ve başa çıkma biçimleri ile depresyon ve anksiyete düzeyleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Family Practice & Palliative Care, 2(3), 38–44.
• Yıldız, E., Dedeli, Ö., & Çınar Pakyüz, S. (2017). Kanser hastalarına bakım veren aile üyelerinin bakım yükü ve yaşam kalitesinin incelenmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 13(3), 216–225.
• Zarit, S., & Zarit, J. (1990). The memory and behavior problems checklist and the Burden Interview. University Park, PA: Pennsylvania State University Gerontology Center.