A Review of Literature in Care Dependency in Chronic Diseases

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 575 - 578, 21.06.2023

Gülendam Hakverdioğlu Yönt

Öz

Chronic diseases can cause a decrease in functional capacity, work performance, quality of life, social isolation, and an increase in care dependency. Care dependency indicates that the patient needs help performing daily living activities and self-care. Due to the increase in chronic diseases and disabilities, the level of care dependence of individuals is increasing, and in parallel with this, their care needs are also increasing. The aim of this article was to evaluate the status of care dependency and the factors affecting care dependence in individuals with chronic diseases in light of the literature. When the studies on the subject are examined, it has been observed that the age of individuals with chronic diseases, the severity of the disease, the presence of an internal and surgical disease, and the ability to cope with the disease affect the level of dependency negatively. It is very important for quality nursing care to determine the level of care dependence of individuals diagnosed with chronic diseases and to create individualized nursing care plans accordingly.

Anahtar Kelimeler

Care, care dependency, chronic disease, nursing

Kronik Hastalıklarda Bakım Bağımlılığı ile İlgili Literatürün Gözden Geçirilmesi

Öz

Kronik hastalıklar, bireyin fonksiyonel kapasitesinin, çalışma performansının azalmasına, yaşam kalitesinin düşmesine, sosyal izolasyona ve bakım bağımlılığının artmasına neden olabilmektedir. Bakım bağımlılığı, hastanın günlük yaşam aktivitelerini ve öz bakımını gerçekleştirmede yardıma ihtiyacının olduğunu göstermektedir. Kronik hastalık ve sakatlıkların giderek artması nedeniyle, bireylerin bakım bağımlılığı düzeyi artmakta ve buna paralel olarak bakım gereksinimleri de giderek artmaktadır. Bu makalede amaç, kronik hastalığı olan bireylerde bakım bağımlılığı durumunun ve bakım bağımlılığını etkileyen faktörlerin literatür ışığında değerlendirilmesidir. Konu ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde, kronik hastalığı olan bireylerin yaşının, hastalığın şiddetinin, dahili ve cerrahi hastalığının olmasının, hastalıkla baş edebilme durumunun bağımlılık düzeylerini olumsuz yönde etkilediği görülmüştür. Kronik hastalık tanısı alan bireylerin bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi ve bu doğrultuda bireye özgü hemşirelik bakım planlarının oluşturulması kaliteli hemşirelik bakımı için oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Bakım, Bakım Bağımlılığı, Kronik Hastalık, Hemşirelik

Kaynakça

• cds.gov [Internet]. Centers for disease control and prevention about chronic illness; 2020. [cited 2022 July 13]. Available from: https:// www.cdc.gov/chronicdisease/about/index.htm.
• Bektaş Akpınar N, Ceran MA. Kronik hastalıklar ve rehabilitasyon hemşireliği. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2019; 3(2): 140-52.
• Benziger CP, Roth GA, Moran AE. The Global Burden of Disease Study and the Preventable Burden of NCD. Glob Heart. 2016;11 (4): 393-397.
• Türkmen E. Kronik hastalıklar ve önemi. Durna Z ed. Kronik Hastalıklar ve Bakım. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. 2012; 37-49.
• World Health Organization (2014). Erişim: 10.12.2021 http://www. who.int/chp/en.
• UN News Center. [cited 2021 December 10]. Available from: http:// www.un.org/.
• Ceyhan YŞ, Ünsal Ay. Farklı Kronik Hastalığı Olan Bireylerin Öz- Etkililik Düzeylerinin Karşılaştırılması. DEUHFED 2018; 11(4), 263-273.
• Türkiye İstatistik Kurumu 2017. Erişim: 15.01.2020 http://www.tuik. gov.tr/PreHaberBulten leri.do?id=24572.
• Karakoç Kumsar A, Taşkın Yılmaz F. Kronik hastalıklarda yaşam kalitesine genel bakış. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2014; 2 (2): 62-70.
• Kumsar KA, Yılmaz TF. Kronik hastalıklarda yaşam kalitesine genel bakış. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2014; 2 (2): 62-70.
• Kayış A. Kronik Hastaların Bakımında Bütüncül Yaklaşım, Etkileyen Faktörler ve Kronik Hastalıklı Bireylerin Aileleri. Acıbadem Hemşirelik E Dergisi (Elektronik Dergi). 2010; 23: 1-4.
• Akpınar NB, Ceran MA. Kronik Hastalıklar ve Rehabilitasyon Hemşireliği. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2019; 3(2); 140-152.
• Dijkstra A, Buist G, Dassen T. Nursing-care dependency. Development of an assessment scale for demented and mentally handicapped patients. Scand J Caring Sci. 1996; 10(3): 137-143.
• Dijkstra A, Tiesinga LJ, Plantinga L, Veltman G, Dassen TW. Diagnostic accuracy of the care depency scale. J Adv Nurs. 2005; 50: 410-416.
• Boggatz T, Dijkstra A, Lohrmann C, Dassen T. The meaning of care dependency as shared by care givers and care recipients: a concept analysis. J Adv Nurs. 2007; 60 (5): 561-569.
• Çivi S, Tanrıkulu MZ. Yaşlılarda bağımlılık ve fiziksel yetersizlik düzeyleri ile kronik hastalıkların prevelansını saptamaya yönelik epidemiyolojik çalışma. Turk Geriatri Derg. 2000; 3 (3): 85-90.
• Kıvanç MM. Hemşirelik uygulamalarında bakım kavramı. İçinde: Aştı TA, Karadağ A, editors. Hemşirelik Esasları Hemşirelik Bilim ve Sanatı. 1st ed. İstanbul, Akademi Basın ve Yayıncılık; 2013: 218-226.
• Gülseven B, Oğuz S. Kronik durumlar. In: Karadakovan A, Eti Aslan F, editors. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. İstanbul, Nobel Kitabevi; 2011: 105-117.
• Ceyhan YŞ, Ünsal A. Farklı kronik hastalığı olan bireylerin özetkililik düzeylerinin karşılaştırılması. DEUHFED. 2018; 11(4): 263-273.
• Dijkstra A, Buist G, Moorer P, Dassen T. Construct validity of the nursing care dependency scale. J Clin Nurs. 1999; 8 (4): 380-388.
• Dijkstra A, Hakverdioğlu Yönt G, Akın Korhan E, Muszalik M, Kedziora-Kornatowska K, Suzuki M. The care dependency scale for measuring basic human needs: An international comparison. J Adv Nurs. 2011; 68 (10): 2341-2348.
• Hakverdioğlu Yönt G, Akın Korhan E, Khorshid L, Eşer İ, Dijkstra A Bakım bağımlılığı ölçeğinin (care dependency scale) yaşlı bireylerde geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Turk Geriatri Derg. 2010; 13: 71.
• Tel H. Şahbaz M. Evde yaşayan 65 yaş ve üzeri bireylerin günlük yaşam aktivitelerindeki bağımlılık durumu ile ev kazaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Turk Geriatri Derg. 2006; 9(2): 85-93.
• Kara N. Kronik obsrüktif akciğer hastalarının bakım bağımlılığı [master’s thesis]. [İstanbul]: Marmara Üniversitesi; 2019.27 p.
• Türk G, Üstün R. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) olan bireylerin bakım bağımlılığının belirlenmesi. DEUHFED. 2018, 11 (1): 19-25.
• Akın Korhan E, Hakverdioğlu Yönt G, Tokem Y, Karadağ Ö, Sarıoğlu E, Yıldız K. Dahiliye ve cerrahi kliniklerde yatan hastaların bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi. Journal of Nursology. 2013;16 (4): 199-204.
• Li G, Wang X, Liu L, Tong W. The care dependency of patients after laparoscopic abdominal surgery and associated factors in China. Appl Nurs Res. 2017; 38: 95-98.
• Muszalik M, Kornatowski T, ZielińskaWięczkowska H, Kędziora- Kornatowska K, Dijkstra A. Functional assessment of geriatric patients in regard to health-related quality of life (HRQoL). Clin Interv Aging. 2014; 19 (10): 61-67.
• Doğu Kökcü Ö, Tiryaki Ö. Kalp yetmezliği hastalarının öz bakım davranışları ve bakım gereksinimlerini karşılamada bağımsızlık durumlarının incelenmesi. OTSBD. 2020; 5 (2): 364-374.
• Cook WL, Jassal SV. Functional dependencies among the elderly on hemodialysis. Kidney Int. 2008; 73(11): 1289-1295.
• Özkan Tuncay F, Kars Fertelli T. Kronik böbrek yetmezliği olan bireylerde bakım bağımlılığı ve ilişkili faktörler. Kocaeli Med J. 2020; 9 (1): 32-40.
• Altay B, Çavuşoğlu F, Çal A. Yaşlıların sağlık algısı, yaşam kalitesi ve sağlıkla ilgili yaşam kalitesini etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin. 2016; 15(3): 181-189.
• Düzgün F, Yılmaz D, Kara H, Durmaz H. Bir üniversite hastanesinin göğüs hastalıkları kliniğinde yatan hastaların bakım bağımlılığının belirlenmesi. Turkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2019;11(4): 367-373.
• Bilgin Ö, Özdemir D, Saçkan F, Güney İ. Nefroloji ve onkoloji kliniklerinde yatan hastaların bakım bağımlılığı düzeylerinin belirlenmesi. JGEHES. 2020; 1(2): 14-23.
• Kavuran E, Turkoglu N. The relationship between care dependency level and satisfaction with nursing care of neurological patients in Turkey. Int J Caring Sci. 2018;11(2): 725-733.
• Baksi A, Genç H. Cerrahi girişim geçiren hastaların bakım bağımlılığı durumlarının bakım algısı, sosyodemografik ve klinik özellikler açısından incelenmesi. Türkiye Klinikleri J Nurs Sci. 2020;12(4): 465-472.
• Fırat Kılıç H, Cevheroğlu S, Görgülü S. Dahiliye ve cerrahi kliniklerinde yatan hastaların bakım bağımlılık düzeylerinin belirlenmesi. DEUHFED 2017; 10(1): 22-8.
• Özbudak E, Oksay Şahin A. Hastanede yatan yaşlı bireylerin bakım bağımlılıkları, hemşirelik bakımı ile ilgili değerlendirmeleri ve bu durumlar arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2021; 9 (1): 307-322.
• Kissel JE, Dassen T, Kottner J, Lohrmann C. Psychometric testing of the modified care dependency scale for rehabilitation. Clin. Rehabil. 2010; 24: 363-72.
• Eşer İ, Çevik K. Nöroşirurji kliniğinde yatan hastaların bağımlılık düzeylerinin hemşirelik bakım kalitesini algılamalarına etkisi. Florence Nightingale J Nurs. 2014; 22(2): 76-83.