TÜRK İNKILÂPLARININ VE CUMHURİYETİN ÇOCUKLARA MİZAHÎ DİLLE ANLATIMI:AFACAN GAZETESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 17, 81 - 95, 01.02.2019

Tuğba Toprak (batır) Ebru Davulcu

Öz

Cumhuriyet’in kurulmasından sonra, 1923-1938 yılları; siyasi, ekonomik, toplumsal, kültürel alanlarda gerçekleştirilen modernleşme hareketlerine tanık olmuştur. Osmanlı Devleti’nde yaşanan modernleşmeden mahiyet bakımından farklı olan erken Cumhuriyet dönemi modernleşmesi, kaynağını Atatürk ilkelerinden almış, ulusal kimliğin oluşturulması ve pekiştirilmesini gaye edinmiş, bir dizi inkılâpla kendisini göstermiştir. Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti’nin çağdaş medeniyetler seviyesine yükselmesi için bir takım inkılâplarının yapılmasını zorunlu görmüştür. Ona göre, yeni kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı Devleti’nden devraldığı kurumları değiştirerek çağdaş dünyaya ayak uydurabilecek ve gelişim gösterebilecektir. Bu anlayışla, 1923-1928 yılları arasında Osmanlı Devleti’nden kalma kurumlar kaldırılmış ve Cumhuriyet kurumsallaştırılmaya çalışılmış; 1928 ile birlikte de inkılâplar kendisini iyiden iyiye göstermiştir. Bu çalışmada, Türk İnkılâplarının basın aracılığı ile çocuklara nasıl sunulduğu üzerine durulacaktır. Basın, Cumhuriyet’in tesis edilmesinde önemli bir aracı olarak görülmüştür. Toplumun geniş kesimlerine ulaşmak, inkılâpları anlatmak, benimsetmek için basın kullanılmıştır. Atatürk, milletin genel sesi olarak gördüğü basına birinci derecede değer verilmesi gerektiğini düşünmüş ve milli mücadeleden sonra Cumhuriyet’in korunması için basının vazifesinin önemini dile getirerek, basına biçtiği görevden bahsetmiştir. Cumhuriyetin tesis edilmesi ve korunmasında çocukların bilinçlendirilmesine de büyük önem verilmiştir. İnkılâpların taşıyıcısı olarak kabul edilen çocuklar, yeni bir nesil oluşturma çabaları bakımından değerlidirler. Çocuklara özel çıkarılan gazete ve dergiler bu dönemde çocuklara biliş edindirmek için kullanılmıştır. Afacan,bu gazetelerden biridir. Çocuklara özel ilk büyük mizah gazetesi olan Afacan, 1932-1945 yılları arasında yayınlanmış, içeriğinde inkılâplara yer vererek bir döneme ışık tutmuştur. Mizahî olması sebebiyle üslubunun eğlenceli yanı, çocukların ilgisini çekmesi bakımından, Afacan gazetesine ayrıca değer katmaktadır. Bu çalışmada, inkılâpların ve bu inkılâplar ile tesis edilmeye çalışılan Cumhuriyet’in Afacan gazetesinde nasıl sunulduğu anlatılacaktır. Öncelikle literatür taraması yapılarak Türk inkılâplarına, inkılâpların çocuklara anlatılmasında basının rolüne değinilen çalışmada, doküman analizi gerçekleştirilerek Afacan gazetesi hakkından genel bir bilgi de verilmiştir. Daha sonra inkılâplar aracılığı ile benimsetilmeye çalışılan Cumhuriyetin, Afacan gazetesinde nasıl sunulduğu nitel tarihsel çözümleme yönteminden faydalanarak aktarılmıştır. Betimleyici tarihsel bir araştırma örneği olan ve genel tarama modeline uygun yürütülen bu çalışmada, Afacan gazetesinin inkılâpların ve Cumhuriyetin tanıtımındaki önemi ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Türk İnkılâpları, Türkiye’de Cumhuriyetin tesisi, Çocuk Mizah Basını, Afacan Gazetesi

EXPRESSİON TURKISH REFORMS AND REPUBLIC BY USING HUMOROUS LANGUAGE TECHNIQUES: A RESEARCH ON AFACAN COMIC

Öz

Modernization movement on political, economic, social, cultural fields took place between the years of 1923-1938 after the establishment of Turkish Republic. The early modernization of Republic Period which had different nature took its source from Atatürk Reforms. It aimed to forming and adopting national identity and exhibited itself with a series of reforms. Atatürk considered many reforms necessary so that Turkish Republic could reach the level of contemporary civilization. According to him, the new established Turkish Republic could change many institutions which he took them over from the Ottoman Empire; thus he believed that he could adapt them to the modern world and make progress. With this understanding, institutions remained from the Ottomans were closed between the years of 1923-1928 and the Republic were tried to be institutionalized. Reforms completely revealed as of 1928. In this study, it’s stressed how Turkish Reforms was presented to children through media. Media was a remarkable tool for the establishment of republic. Media was used to reach majority of society, to teach and adopt reforms to people. Atatürk thought that media which is the common voice of a nation had to see value in the first place. Therefore, he mentioned about the importance of media’s mission for protection of republic after the war of independence and explained these missions. In addition to these, he also attributed great importance to raising awareness of children as to the establishment of Turkish Republic and its protection. Children accepted as the carriers of Reforms are always valuable for new generation. Comics and journals customized for children were used for raising awareness of children at that time. Afacan Comic was one of them. Afacan, the first extensive comic, was published between the years of 1932-1945 and contained all reforms and offered an insight into that period. Its humorous side contributed further value to itself in terms of attracting children. In this study, it will be represented how reforms and republic tried to be established through reforms have been presented. Initially, literature review and document analysis have been made and given general information about Afacan Comic in the study which has been mentioned about Turkish Reforms and media’s mission on adopting these reforms to children. Then, historical qualitative analysis has been used to show how republic which is tried to be adopted to children via reforms has been presented in Afacan Comic. The importance of Afacan Comic at reforms introduction and republic have been revealed within the framework of the study which is an example of descriptive historical research.

Anahtar Kelimeler

Turkish Reforms, Establishment of the Republic of Turkey, Children Humor Press, Afacan Comic.

Kaynakça

• Afacan Gazetesi, 1932-1943
• Atatürk Diyor ki, “Basın”, Erişim Adresi: https://www.ktb.gov.tr/TR-96477/basin.html
• İnalcık, H. (1964). Atatürk ve Türkiye’nin Modernleşmesi, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Kili, S. (1995). Atatürk Devrimi Bir Çağdaşlaşma Modeli, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Kongar, E. (1998). Devrim Tarihi ve Toplumbilim Açısından Atatürk, Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Kurtcephe, İ.& Beden, A. (2007). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Alp Yayınevi, Ankara.
• Öngören, F. (1983). Cumhuriyet Dönemi Türk Mizahı ve Hicvi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Özodaşık, M. (1999). Cumhuriyet Dönemi Yeni Nesil Yetiştirme Çabaları (1923-1950), Çizgi
• Kitabevi Yayınları, Konya. Turan, Ş. (2012). Türk Devrim Tarihi 3, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Uçak, Y.(2008). Türk İnkılabı Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi, Paradigma Kitabevi, Balıkesir.
• Ungan, S. & F. Yiğit. (2014). “Geçmişten Günümüze Türkiye’de Süreli Çocuk Yayınları”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 10, s. 184-198.
• Usta, Ç.(2005). Mizah Dilinin Gizemi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Yalçın, A. ve Aytaş G. (2002). Çocuk Edebiyatı, Akçay Yayınları, Ankara.