STRESS AND STRESS MANAGEMENT

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 28 - 34, 18.07.2024

Merve Geylani

Öz

STRES VE STRES YÖNETİMİ

Öz

Stres, modern yaşamın kaçınılmaz bir parçası olarak, bireylerin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir ve fiziksel, psikolojik, davranışsal ve sosyal belirtilerle kendini gösterir. Stresin kaynakları fiziksel çevre, kişisel özellikler, iş yükü, sosyoekonomik durumlar gibi çeşitlilik gösterirken, Hans Selye'nin Genel Uyum Sendromu teorisi ve Richard Lazarus'un bilişsel stres modeli gibi çeşitli teorik yaklaşımlar stresin doğasını ve insan üzerindeki etkilerini açıklamaktadır. Stres yönetimi, bireyin stresle başa çıkma kapasitesini artırmayı amaçlar ve bu kapsamda, zaman yönetimi, rahatlama teknikleri, fiziksel aktivite ve sosyal destek gibi çeşitli teknikler sunar. Özellikle sorun odaklı ve duygu odaklı yaklaşımlar, stresle mücadelede etkili yöntemler olarak öne çıkar. Uygun stres yönetimi stratejileri, bireylerin hem mental hem de fiziksel sağlıklarını korumalarına yardımcı olur, böylece genel yaşam kalitelerini iyileştirir. Bu derlemenin amacı, stresin nedenlerini, etkilerini ve yönetim tekniklerini kapsamlı bir şekilde inceleyerek bireylerin stresle başa çıkma becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmaktır.

Anahtar Kelimeler

stres, stres yönetimi, ruh sağlığı

Kaynakça

• Aeon, B., Faber, A., & Panaccio, A. (2021) “Does time management work? A meta-analysis”, PLoS ONE 16(1). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0245066
• Akgemci, T. (2001). “Örgütlerde stres ve yönetimi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 15/1-2: 301- 309.
• American Psychological Association. (2020). APA dictionary of psychology. Retrieved from https://dictionary.apa.org/stress
• Aydın, İ. (2020). İş Yaşamında Stres, Ankara Pegem Akademi, (5) s. 79-92. https://doi.org/10.14527/9789756802113
• Baltaş, Z., & Baltaş, B. A. (2015). Stres ve Başa çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitapevi. Bilotta, E., Vaid, U., & Evans, G. W. (2018). “Environmental Stress”, Environmental Psychology, 36–44. https://doi.org.10.1002/9781119241072
• Blackwell, S. E., & Heidenreich, T. (2021). “Cognitive behavior therapy at the crossroads”, International Journal of Cognitive Therapy, (8) s.1-22. https://doi.org.10.1007/s41811-021-00104-y
• Cohen, S., Janicki-Deverts, D., & Miller, G. E. (2019). “Psychological stress and disease”, JAMA, 298(14), 1685-1687. https://doi.org.10.1001/jama.298.14.1685
• Crevecoeur, G.U. (2016). “A System Approach to the General Adaptation Syndrome”, Research Gate, Working Paper, https://doi.org.10.13140/RG.2.1.2112.9200
• Donker, M. H., Mastrotheodoros, S., & Branje, S. (2021). “Development of parent-adolescent relationships during the COVID-19 pandemic:The role of stress and coping”, Developmental Psychology, 57(10), 1611–1622. https://doi.org/10.1037/dev0001212
• Gaskell, C., Simmonds-Buckley, M., Kellet, S., Stockton, C., Somerville, E., Rogerson, E., & Delgadillo, J. (2023). “The effectiveness of psychological interventions delivered in routine practice: Systematic review and meta-analysis”, Administration and Policy in Mental Health and Mental Health Services Research, 50(1), 43–57. https://doi.org/10.1007/s10488-022-01225-y
• İştar, E. (2012). “Stres ve verimlilik ilişkisi”, Akademik Bakış Dergisi, (33), 1-21.
• Keller, A., Litzelman, K., Wisk, L. E., Maddox, T., Cheng, E. R., Creswell, P. D., & Witt, W. P. (2012). “Does the perception that stress affects health matter? The association with health and mortality”, Health Psychology, 31(5), 677-684. https://doi.org.10.1037/a0026743
• Krizanova, O., Babula, P., & Pacak, K. (2016). “Stress, catecholaminergic system and cancer”, The International Journal on the Biology of Stress, 19 (4), 419- 428. https://doi.org.10.1080/102553890.2016.1203415
• Li, F., Luo, S., Mu, W. et al. (2021), Effects of sources of social support and resilience on the mental health of different age groups during the COVID-19 pandemic”, BMC Psychiatry, (21), 16 https://doi.org/10.1186/s12888-020-03012-1 Lu,
• S., Wei F., & Li, G. (2021), “The evolution of the concept of stress and the framework of the stress system”, Cell Stress. 26;5(6):76-85. https://doi.org.10.15698/cst2021.06.250
• Luo, S., Ban, Y., & Qiu, T. (2023). “Effects of stress on school bullying behavior among secondary school students: Moderating effects of gender and grade level”, Frontiers in Psychology, 14, 1-7. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2023.1074476
• Mikulska, J., Juszczyk, G., Gawrońska-Grzywacz, M., & Herbet, M. (2021). “HPA Axis in The Pathomechanism of Depression And Schizophrenia: New Therapeutic Strategies Based on its Participation”, Brain Sciences, 11(10): 1298. https://doi.org/10.3390/brainsci11101298
• Ocak, M., & Güler, M. (2013). “A Tipi Kişilik ve Başa Çıkma Yöntemlerinin Stresle İlişkisi: Türk ve Bosnalı Öğrenciler Arasında Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(8), 135-147.
• Özdemir, G.S. (2015). “Duygusal Yemenin Depresyon, Anksiyete ve Stres Belirtileri ile Olan İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi” Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özel, Y., & Karabulut, A. (2018). “Günlük Yaşam ve Stres Yönetimi” Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, 1(1), 48-56.
• Öztürk, M. O., & Uluşahin, A. (2014). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Ankara: Nobel Tıp Kitabevleri.
• Robinson, L., Segal, J., & Smith, M. (2024). “Relaxation Techniques For Stress Relief”, HelpGuide.org., from https://www.helpguide.org
• Rom, O., & Reznick, A. Z. (2015). “The Stress Reaction: A Historical Perspective”, Advs Exp. Medicine, Biology- Neuroscience and Respiration 20:1–4. https://doi.org.10.1007/5584_2015_195
• Sürme Y. (2019). “Stres, Stresle İlişkili Hastalıklar ve Stres Yönetimi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64): 525-529. https://doi.org.10.17719/jisr.2019.3374
• Tanhan, F., & Özok, H. İ. (2018). “Stres Kuramları Bağlamında İçsel Çatışmanın Dışsal Savaşa Dönüşümüne İlişkin Bir Çözümleme”, Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, (2), 57-78.
• Turan, Ş., & Poyraz, C. A. (2015). “Günlük Yaşam Stresiyle Baş Etmek İçin Kullanılan Psikoterapi Yöntemleri” Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 4(3), 133-140.
• Viseu, J., Leal, R., Neves de Jesus, S., Pinto, P., Pechorro, P., & Greenglass, E. (2018). “Relationship between economic stress factors and stress, anxiety, and depression: Moderating role of social support”, Psychiatry Research, (268), 102-107. https://doi.org.10.1016/,.psychres.2018.07.008
• Yıldırım, Ş. (2016). “Sosyal Hizmette Krize Müdahale Yaklaşımının Kullanımı Krize Müdahale”, Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi 3 (4): 481- 48