A CRITICAL APPROACH TO THEMATIC COMMENTARY IN SHIA: THE EXAMPLE OF NĀSIR MEKĀRĪM SHĪRĀZĪ AND CA’FER SUBHĀNĪ

Yıl 2025, Sayı: 14, 37 - 52, 30.06.2025

Şahabettin Ertan Altunrende

https://doi.org/10.62188/ilahiyat.1500816

Öz

This study examines the interest of Shia researchers in the thematic exegesis of the Qur'an, which is a new approach they have attempted. We started with an introduction to our study, followed by an overview of the emergence and historical development of thematic exegesis, various opinions on this topic, and the reasons for the shift towards thematic exegesis among both Sunnis and Shias in the modern era. We then addressed the differences in the definitions of this concept between the two sects, and examined the Shia definitions and classifications of thematic exegesis, making sure to explore these classifications within their own texts. We investigated the most common classifications and the methods they proposed for interpreting the Qur'anic chapters using this approach, along with some of the concepts they addressed.It is noticeable that certain concepts mentioned in the Qur'an, such as prophethood and imamate, lead to disagreements and are interpreted differently from Shia and Sunni perspectives. From this point, we aimed to outline the methods of both sects and demonstrate the fundamental causes of these disagreements.Our study then focused on the objectives of the methods they developed and the framework of the rules they established. In this context, we examined how Shirazi and Subhani approached thematic interpretation.Based on this, we attempted to present the methods we proposed for the examination of each section.

Anahtar Kelimeler

Theamatic Exegesis , Shīʻa , Sunnah , Thematic Exegesis , Disagreement , Method , Shīrāzī , Subḥānī

ŞİA’DA KONULU TEFSÎRE ELEŞTİREL BİR YAKLAŞIM: NĀSIR MEKĀRĪM ŞÎRĀZĪ VE CA’FER SUBHĀNĪ ÖRNEĞİ

Öz

Bu çalışma Şii araştırmacıların yeni bir yaklaşım denemesi olan, Ḳur'an’ın konulu tefsiri alanındaki ilgisini ele almaktadır. Çalışmamıza bir giriş ve ardından konulu tefsirin ortaya çıkışı ve gelişim tarihi, bu konudaki çeşitli görüşleri ve modern dönemde hem Sünniler hem de Şiiler arasında konulu tefsire yönelmenin nedenlerini sunarak başladık. Daha sonra iki meẕhep mensupları arasında bu kavramın tanımlarındaki farklılıkları ele alarak Şiiler arasındaki tanımını ve sınıflandırmalarını inceledik. Bu bağlamda bu sınıflandırmaları kendi kitaplarından incelemeye özen gösterdik. Bu bölümlerin en yaygın olanlarını ve Ḳur'an-ı Kerim’in sûrelerini geliştirdikleri bu yöntemle okumak için sundukları yöntemi ve ele aldıkları bazı kavramları inceledik. Kur’an-ı Kerîm’de bahsedilen örneğin nübüvvet, imamet gibi bazı kavramların Şii ve Sünni bakış açısında ihtilafa sebep olduğu ve farklı bir şekilde yorumlandığı göze çarpmaktadır. Bu noktadan hareketle her iki mezhebin yöntemlerini ortaya koyarak bu ihtilafların temel sebeplerini göstermeye çalıştık. Çalışmamız daha sonra geliştirdikleri bu yöntemin hedeflerini ve geliştirdikleri kuralların çerçevesini ele almıştır. Bu bağlamda Şîrâzî ve Subḥānî’nin konulu tefsiri nasıl ele aldıklarını inceledik. Buradan hareketle her bir bölümün incelenmesi için sunduğumuz yöntemleri ortaya koymaya çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Konulu Tefsîr , Şii , Sünnî , Konulu Tefsîr , İḫtilaf , Yöntem , Şîrāzî , Subhani

Kaynakça

• Bākir,Hakīm Muhammad. ʻUlūmu’l-Kurʼān. Beyrut: Daru’l Tearif, 1995.
• Bekrī, Zeynel-ʻĀbidīn. Dirāsāt fī tefsīru'l -nassu'l-Kurʼānī, ts.
• Daghāmīn Ziyād. Tefsīru'l -mevḍūʻī ve-menhecīiyyetu' -Bahs fīhi. Amman: Daru’l Ammar, 2007.
• Dırāzī ʻAdnān. Min Mefāhīm Kur’ân fī's-sulūku'l -ferdī ve'l-ictimāʻī. Beyrut: Daru’l Hâdi, 1. Basım, 2000.
• el-Hicâzî Muhammad Mahmud, Vaḥdetü'l mevḍu'yye fi'l- Kur'an-ı Kerim, Kahire ts
• Ferîh, Hāmid Ya’kub. Menhecīyyetu’l-bahsu'l-mevḍūʻi'l -Kur’ânî, 2001.
• Gökkır, Bilal. Tarihten Günümüze Kur’ân’a Yaklaşımlar: Konulu Tefsir: Hedef, İmkân ve Sınırları, İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2010.
• İbrahim el- Beyyumi, Dirâsât fi’t- Tefsîri’l- Mevdui’, Ḳahire: 1981.
• İhsan el-Emîn, Tefsīr bi-al-maʼthūr ve-tatavvuruh ʻinde'l-Sīʻa el-Imāmīye, Beyrût: Dâr el-Hâdi,2000.
• Haremşâhî, Baha’uddin. Tefsîr ve tefâsîru’l ḥadîs̱e. Daru’l Ravḍa, 1. Basım, 1991.
• Hāsim al-Mūsavī. Kurʼān fī Medresat Ehli Beyt Lübnan: Merkezu'l -Kadīr lil-Dirāsātu'l-Islāmīyye, 2000.
• Ma'rifet, Muhammed Hâdi. et-Tefsîr ve'l-müfessirûn fî sevbihi'l-kaşîb.2.Cilt.Meşhed: el-Câmiatü'l-Razviyye li Ulûmi'l-İslâmiyye, 2.Baskı, 1425/2004.
• Muhammad el-Huseyin Serīf el-Raḍī. Nehcu’l -belāġah lil-Imām ʻAlī ʻaleyhi es-Selām. Müessetu’n-neşru'l-İslâmî, 2019.
• Mustafa Müslim, Mebâhis̱ fi’t- Tefsîrû’l- Mevḍui', Cāmiʻatu'l -Şārika, Kullīyatu'l -Dirāsātu'l-ʻUlyā ve'l-Bahsu'l -ʻIlmī, 2010.
• Mūsevī, Muhammed. Buhūs̱ fī'l-velāyh ve'l-imāme. Beyrut: Daru’l Hâdi, 2003.
• Öztürk, Musa. “Ehl-I Sünnet ve Şîa’nın Mukayeseli Tefsir Tarihi Muhammed Hüseyin Ez-Zehebî ve Muhammed Hâdi Maʿrifet Örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 31/2 (Aralık 2022), 551-582. https://doi.org/10.51447/uluifd.1170814.
• Öztürk, Musa. “Muhammed Hâdi Ma‘rifet’in Modern Dönem Şiî Tefsir Tarihi Eseri Et-Tefsîr ve’l-müfessirûn Fî sevbihi’l-kaşîb Üzerine Bir İnceleme”. Tetkik 3 (Mart2023), 179-196. https://doi.org/10.55709/tetkikdergisi.2023.3.63.
• Rahmānī, Ahmed. Masādiru't -tefsīr el-mevḍūʻī. Mısır: Mektebetu Vehbe, 1998.
• Rasvānī, Sāmir ʻAbdurrahman. Menhecu't-tefsīru'l -mevḍūʻī lil-Kurʼān el-Kerīm. Daru’l -Multeka, 2009.
• Riḍâî el-Eṣfehânî. Menāhicu't -tefsīr ve-itticāhātuhu. merkez el-hadâra el-fikri’-İslâmî, 2008.
• Raysûnî, Ahmed. Nazariyyatü’l-Makâsıd ʿinde’l-İmâm eş-Şâtıbî. ,(Beyrut: el-Câmiatu’l-İslâmiyye, 1995).
• Sadr, Muhammad Bākir. -Medresetu -Kurʼānīyye. Beyrut: Daru’l Tearif, 1981.
• Sīrāzī Nāsir Mekārim. Emsel fi't- tefsîri’l kitâbi’l münezzel. Mektebetu en-necefiyye, 2018.
• Sīrāzī Nāsir Mekārim. Nefehātu’l-Kurʼān. Medresetü İmâm ’Ali, 2016.
• Sīrāzī Nāsir Mekārim, Ahlâk fi’l Kur’ân, Kum: Matba’atu Emîru’l Mü’minîn, 1426h.
• Sadr Muhammed Bakır. Sunenu'l -tārikīyye fī'l-Kurʼān. Beyrut: Daru’l Tearif, 2005.
• Salih el-ʿażîme, Muṣṭalâḫât Ḳur'âniyye, b.y. dâr'ul mehacce, 2010
• Subhānī, Caʻfer. Mefāhīmul -Kurʼān. Muessetu el-Imām el-Sādik, 2011.
• Subhânî, Caʿfer, el-İmâme ve’l-Vilâye fî Ḥavzati’l-İslâm, (Kum: Müessesetü’l-İmâm es-Sâdık, 1421),
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin. Mîzân fi Tefsîri’l-Kur’ân. thk. Hüseyin el-Âlâ. Beyrut: Müessesetü İlâmi li’l-Matbuât, 1. Basım, 1997.
• Taberî, Ebû Caʿfer Muḥammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmilî el-. Câmiʿu’l-Beyân ʿan Teʾvîli ʾÂyi’l-Kurʾân. thk. ʿAbdullah b. ʿAbdulmuhsin et-Turkî. 26 Cilt. b.y.: Dâru'l Hicr, 1422/2001.
• Tevfīḳ. Tefsīru'l -mevḍūʻī muḳāranāt, ts.
• Yetkin, Vedat. “Türkiye’de İşâri Tefsir Üzerine Yayınlanan Akademik Çalışmaların Bibliyometrik Analizi (1925-2023)”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 10/2 (Aralık 2024), 470-503. https://doi.org/10.32955/neu.istem.2024.10.2.05.
• Zâhir, ʿıvâḍ, Dırâsât fi’t- tefsîri’l mevḍû’i lil-Ḳur’ânil Kerîm, Riyad: Mektebetu Melik Fahd, 2007.
• Zeyn Semiḥ Âtıf.Tefsīru’l -mevdūʻī lil- Kur'an. Kahire: Daru’l Kitab el-Mısri, 1990.