A STATISTICAL STUDY ON THE RHETORICAL ISSUES IN "SHARH AL- MISHKAT" WRITTEN BY SHARAF AD-DIN AT-TIBI.

Yıl 2018, Sayı: 1, 5 - 36, 31.12.2018

Aboubacar Mohamadou

Öz

The term is an ideal way
to express the literary taste of texts of all kinds. Over the centuries,
writings have been engaged in eloquence and giving a close and precise look.
This is evident in the writings of some commentators of the Prophet's Hadith.
They have made good efforts. Sharaf Ad-Din At-Tibi, a researcher in the eighth
century AH, one of those who contributed to enrich the lesson rhetorical when
analyzing the words of the Prophet. The Arab discourse was taken as an argument
in understanding the Hadith and setting judgments. The purpose of this research
is to study the terminology of eloquence in his book "Sharh Al-
Mishkat", one of the interpretations of the Book "Mishkat
al-Masabih". A statistical study that reveals the features of the
rhetorical picture in this book.

Anahtar Kelimeler

rhetoric, issues, Sharh al- Mishkat, statistics, Sharaf al-din al-Tibi

المسائل البلاغية في شرح المشكاة لشرف الدين الطيبي، دراسة إحصائية

Öz

يعدّ هذا البحث أحد الدراسات البيانية التي
عنيت بالبلاغة النبوية، والهدف منه هو بيان اهتمام شراح السنة النبوية بالبلاغة
العربية، ومدى إسهامهم في إثراء الدرس البلاغي في الحديث النبوي من خلال تحليلهم
المختلفة لتلك المباحث البلاغية، وبيان كيفية معاجلتهم وتناولهم لها، رغبة الوقوف
على مجهودهم البلاغي المبذول ومكانتهم العلمية والعلمية في هذا الفن.

ولقد أبدع شرف الدين الطيبي في كتابه شرح المشكاة، الذي يعتبر لبنة من
لبنات الدراسات التطبيقية، ونافذة مهدت الطريق لمن يريد تذوق البلاغة النبوية.
تطرق فيه إلى معظم أبواب علوم البلاغة الثلاثة بموضوعاتها المختلفة من تشبيه
واستعارة، وإطناب، وإيجاز، ومشاكلة، ومطابقة إلخ. وقد قام الباحث في هذه الدارسة
باستقراء جميع فنون البلاغة الواردة في الكتاب ونسقها في جداول، كما قام بتوضيح
هذه البيانات في أشكال إحصائية.  وتبين له
بعد الدراسة أن شرف الدين الطيبي متخصص ماهر، ومبتكر مبدع قادر على التحليل بأسلوب
راق ورفيع، لما له من إطلاع واسع، ورصيد كبير وباع طويل في هذا العلم الجليل. 

Anahtar Kelimeler

بلاغة، مسائل، شرح المشكاة، شرف الدين الطيبي، إحصاء

ŞEREFUDDİN ET-TÎBÎ'NİN ŞERHU'L MİŞKAT ADLI ESERİNDEKİ BELAGAT KONULARI ÜZERİNE İSTATİKSEL BİR İNCELEME

Öz

Terim, farklı türdeki edebi
metinlere ilişkin zevkin ifade edilebilmesi için önemli bir araç kabul edilir.
Yazarlar birbirini izleyen çağlar boyunca belagat ilminin konularıyla
ilgilenmiş ve bu konuları titiz bir araştırmacı gözüyle incelemişlerdir. Bu
durum bazı hadis şârihleri’nin telif ettikleri kitaplarda kendini
göstermektedir. Şüphesiz ki sözü geçen şârihler bu alanda güzel çalışmalar
ortaya koymuşlardır. İşte Şerefeddin et-Tibi de, nebevî beyâna dair yaptığı
tahliller ile belagat alanının zenginleşmesine katkı sağlayan hicrî VIII. asır
âlimlerinden birisidir. Et-Tibi, hadislerin anlaşılmasında ve hadislerden
hükümler çıkarılmasında, Arapça belagatini esas almıştır. Bu makale de Hatib
et-Tebrizî’nin tasnif ettiği Mişkâtü’l-Mesâbîh’in şerhlerden biri olan el-Kâşif
an hakâiki’s-sünen (Şerh’ut-Tîbî âlâ Mişkâti’l-Mesâbîh) adlı eserde bulunan
belagata dair terimlerin incelenmesi amacıyla kaleme alınmıştır. Ayrıca bu
makale kitabın muhtevasının belagata dair görünüşünün incelenmesini içeren ve
buna ilişkin temel taşları ortaya koyan bir araştırma özelliğini de
taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Belagat, Hadis, Şerefuddin et-Tîbî, Şerh’ul Mişkât, İstatiksel

Kaynakça

• Abdullah, Âmir. Esâlibu’l-Kasr fi ahâdis es-Sahihayn, dilalatuha el-Belâgiyye. 1. Baskı. Medine: Mektebetu’l-ulum ve’l-Hikem, 1424.
• Ahmed, Zencîr Muhammed Rıf’at. Dirâsetün fi’l-Belağa en-Nebeviye eş-Şerife. Birleşik Arap Emirliği: Câizetü-Dubai'd-Devliyye li’l Kuran el-Kerim, 2015.
• Ahmed, Zencîr Muhammed Rıf’at. Dirâsetün fi’l-Beyan en-Nebevi. İkra, Dimeşk, 2007.
• Ahmed, Zencîr Muhammed Rıf’at. el-Funûn ’l-beyâniyye. Yüksek Lisans Tezi, Mekke, 1410.
• Ahmed, Zencîr Muhammed Rıf’at. El-İmâmu’t-Tîbî. Kuala Lumpur: DMJ Printers, 1998.
• Alevi, Et-Tıraz. el-Mütadammin Li Esraril Belağa ve Ulum Hakaikul İcaz.
• Aliyyul Karı, Mirkatü’l Mefâtih. Şerhu Mişkatu’l Masabih. 1. Baskı. Daru’l- Kutub el-İlmiye, 2001.
• Askerî, Ebû Hilâl. as-Sinâatayn I. Thk. Muhammed el-Bucâyî, Hamd Ebu’l –Fadıl. Daru ihya-il- Kutubi’l -Arabiyye, 1952.
• Brahim, Muhammed. Şerhu Delâilül’icâz, 1. Baskı. Kahire: Daru’l- Yakîn, 2013.
• Buti, Muhammed. fi’l-Hadis eş-Şerif ve’l- Belagati’ n-Nebeviye. Dimeşk: Daru’l-Fikir, 1432.
• Câhiz el-Kınânî. el-Beyân Ve't-Tebyî. II. Daru ve Mektebetu’l-Hilal, 1423.
• Dâvûdî. Tabakâtu’l-Mufessirîn I. Beyrut: Daru’l-Kutub el- ilmiye, 1983.
• Demirci, Selim. “Şerafüddin et-Tîbî ve Eserleri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 5, (Bahar: 2015): 233-259.
• Halit Özkan, "Tîbî". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41: 125-126. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
• Hamevî, Yâkut. Mu'cemu'l-Udebâ. Beyrut: Daru’l-Garp el-İslamî, 1993.
• Hulvânî, Fâtin Hasen Abdurrahman. el-İmâmu’l-Hâfizu Şerafuddîn Huseyn b. ʿAbdillâh et-Tîbî ve Menhecuhû fî Kitâbihî’l-Kâşif ʿan Hakâʾiki’s-Sunen. Doktora Tezi, Câmiʿatu Ummi’l-Kurâ, 1419/1998.
• İbn Hacer. ed-Dürerü’l-kâmine fî a’yâni’l-mi’eti’s-samine. 2. Baskı. Thk. Muhammed said Cad. Daru’l-Kutub el-Hadise, 1966.
• İbnu’l-‘İmâd. Şezerâtu’z-Zeheb fi ahbari man zeheb. 1. Baskı. Thk. Mahmut Arnauti. Dimeşk: Daru ibn Kesir, , 1986.
• Kandehlevî. et-Ta’liku’s-Sahih ala Mişkatil-Mesabih. 1. Baskı. Daru’l-Basâir, 2013.
• Kâtip Çelebi. Keşfu’z-zunûn, İstanbul: 1941.
• Kazvînî. el-İzah fi Ulumi'l-Belaga, Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2016.
• Kelam, İziddin. el-Hadis en-Nebevi eş-Şerif mine’l-Veçhe el-Belâgiyye. 1. Baskı. Beyrut: Daru ikra’, 1984.
• Kurt. Muhammet Sacit. “Şerefuddîn Et-Tîbî: Hayatı ve Eserleri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 18/2 (2018): 213-264.
• Laşin, Abdul Fettah. min Belagati’l-Hadis eş-Şerif. 1. Baskı. Riyad: Mektebetu Riyad, 1982.
• Matlûb, Ahmed. Mu‘cemu’l-Mustalahâti’l-Belâgiyye ve Tatavvurihâ. 2. Baskı. Lübnan: Matbaatu Lübnan, 2007.
• Mehdi, Salih. Te’sirü’l-Fikri ed-Dinî, fi’l-Belagati’l-Arabiyye. 1. Baskı. el-Mektep el-İslami, 1984.
• Muhammed b. Ali es-Sâmil el-Mahal. Dirâseti belagati ehli’s-Sünnet. 2. Baskı. Riyad: Daru Kunuz işbiliye, 2005.
• Muhammet, Ebû Musa. Hasâisu’t-terâkîb –dirâse tahlîliyye li mesâili ‘ilmi’l-meâ‘nî. Kahire: Mektebetü Vehbe, 1996.
• Ömer Rıza. Mu'cemu'l-müellifin teracimu musannefi'l-kütübi'l-arabiyye. Beyrut: Mektebtu’l-Müsna, ts.
• Radî, Şerif. Mecazat en-Nebeviye. 1. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kutup el-İlmiye, 2007.
• Sabbâg, Muhammed. et-Tasvirü’l-Fenni fi’l-Hadisi’n-Nebevi. 1. Baskı. Beyrut: el-Mektep el-İslamiye, 1988.
• Sabbâh Ubeyd. es-Simetu’l-Belâgiyye fi beyani’n-Nubuve. Kahire: Mektebetu Vehbe, 2014.
• Sadık. Mustafa. İ’cazû’l-Kur'an ve Belagati’ n-Nebeviye. Beyrut: Daru’l-Kutubi'l-Arabi, 1393.
• Sekkâkî. Miftahlu’l-Ulum, 3. Baskı. Beyrut: Daru’l-Kutub el-ilmiye, 2014.
• Suyutî. Buğyetül-vu'ât Fi Tabakatil Luğaviyyin ve'n Nuhat. Lübnan: el-Mektebetu’l-Asriye, 1964.
• Süleyman, Câsim. “vazâif et-Tabiriye bil hadis en-Nebevi”. Ummu’l Kura Üniversitesi Dergisi 9 (Kasım: 2012).
• Tabane, Bedevi. Mu’cemu’l -Belağa el-Arabiyye. Cidde: Daru’l-Menara, Cidde, ts.
• Taftazanî. Muhtasar’s-Sa’d, Şerhu kitabı Miftahlu’l-ulum, Thk. Abdülhamit H. Beyrut: el-Mektebetu’l- asriye, 2013.
• Tîbî, Şerefeddin. el-Kâşif an hakâiki’s-sünen (Şerh’ut-Tîbî âlâ Mişkâti’l-Mesâbîh). Thk. Abdülhamit H. Mekke: 1. Baskı. Mektebetu Nazar Mustafa, 1997.
• Tîbî, Şerefeddin. et-Tibyân fi İlmi'l-Meani ve'l-Bedi' ve'l-Beyan. 1. Baskı. Thk. Hadi Atıyye. Beyrut: Alemi’l-Kutub, 2011, s. 524-535
• Zincir, Ahmet. Dirâsetün fi’l-Belagat en-Nebeviye eş-Şerife. 1. Baskı. Câizetü Dubai ed-devliyye li'l-Kur'âni'l-Kerîm, 2010.
• Ziriklî. el-Aʿlâm Kâmûsu Terâcimi’l-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâʾ mine’l- ‘Arab ve’l-Mustaʿrabîn ve’l-Musteşrikîn. II. Beyrut: Dâru’l-ʿİlmi li’l-Melâyîn, 1984.