Abused Concepts: Dream, Mancy and Inspiration

Yıl 2021, Sayı: 7, 113 - 128, 30.06.2022

Emirhan Tambağ

Öz

In our research; It is investigated whether dreams, fortune-telling, and inspiration are reliable sources of information for a Muslim individual and whether religion considers such sources of information acceptable. While Turkish and Arabic sources were used in the research, internet data, which are online sources, were also used. Since the research is also related to some unfortunate events based on open abuse in today's Turkey. This research has serious importance as it contains the possibility of contributing to the end of such sad events in today's Turkey and the clarification of the word of Islam on this subject. In the research, first of all, the mentioned concepts will be explained with their etymological and term meanings, and then some of the pieces of evidence brought about the legitimacy of these concepts will be examined. It will be discussed to what extent the evidence brought during these examinations confirms the relevant concepts, some additional sources will be shown on how the ones that are not approved by the religion of Islam, as well as how the approved ones have led to abuses throughout history, and finally, it will be explained for whom the concepts approved by the religion of Islam constitute evidence.

Anahtar Kelimeler

ʿIlm al-Kalām, Objective Information Resources, Subjective Information Resources, Dream, Fortune-telling, Inspiration

İstismar Edilen Kavramlar: Rüya, Fal ve İlham

Öz

Araştırmamızda; rüya, fal ve ilhamın Müslüman bir birey için sahih bir bilgi kaynağı olup olmadığı ve dinin bu tarz bilgi kaynaklarını makbul bilgi sayıp saymadığı araştırılmaktadır. Araştırmada Türkçe ve Arapça kaynaklardan yararlanılmakla birlikte online kaynaklar olan internet verilerinden de faydalanılmıştır. Araştırma, günümüz Türkiye’sinde yaşanan bir takım açık istismara dayalı üzücü olaylar ile de bağlantılı olduğundan dolayı bu araştırma bugünün Türkiye’sinde yaşanan bu tarz elim hadiselerin son bulmasına ve İslam dininin bu konudaki sözünün aydınlatılmasına dair katkı sunabilmesi ihtimalini barındırdığı için ciddi bir ehemmiyete haizdir. Araştırmada öncelikle zikredilen kavramlar etimolojik ve terim anlamlarıyla açıklanacak daha sonra ise bu kavramların meşruiyetine dair getirilen bazı delillerin incelemesi yapılacaktır. Bu incelemeler sırasında getirilen delillerin ilgili kavramları ne derece onayladıkları tartışılacak, İslam dini tarafından onaylanmayanların yanında onaylananlarında tarih boyu birtakım istismarlara nasıl yol açtığına dair de bazı ek kaynaklar gösterilecek ve nihayetinde ise İslam dini tarafından delilliği onaylanan kavramların kimler için delil teşkil ettiği anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kelam İlmi, Objektif Bilgi Kaynakları, Subjektif Bilgi Kaynakları, Rüya, Fal, İlham

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. 52 Cilt. thk. Şuaʿyb el-Arnavūṭ vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2001.
• Ahmednagarî, Kâdî Abdünnebî b. Abdürrasûl. Câmiʿu’l-ʿulûm Fî Istılâhâti’l-Fünûn (Düstûru’l-ʿulema). 4 Cilt. Beyrut-Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1421/2000.
• Alî el-Kārî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kārî el-Herevî. Mirḳātü’l-Mefâtîḥ. 9 Cilt. Beyrut-Lübnan: Darû’l-Fikr, 1422/2002.
• Alper, Ömer Mahir. “İbn Sînâ ve İbn Sînâ Okulu”. İslâm Felsefesi: Tarih ve Problemler. haz. M. Cüneyt Kaya. 251-287. Ankara: İSAM Yayınları, 7. Basım, 2019.
• Aydın, Mehmet. “Fal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/134-138. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Bakırcı, Çağrı Mert. "Rüyalar ve Evrim: Rüya Nedir? Rüyalar Neden Evrimleşmiştir? Nasıl Rüya Görürüz?". Evrim Ağacı. (Erişim 22 Ağustos 2020). https://evrimagaci.org/ruyalar-ve-evrim-ruya-nedir-ruyalar-neden-evrimlesmistir-nasil-ruya-goruruz-235
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ.’ Şerḥu’s-Sünne. 15 Cilt. thk. Muhammed Zehîr eş-Şâvîş - Şuaʿyb el-Arnavūṭ. Dımeşk - Bey-rut: el-Mektebu’l İslamî, 2. Basım., 1403/1983.
• Birgivî, Mehmed b. Pîr Ali. eṭ-Ṭarîḳatü’l-Muḥammediyye ve’s-sîretü’l-Aḥmediyye. thk. Muhammed Rahmetullah Hâfız en-Nedvî. Dımaşk: Dârü’l-kalem, 2. Baskı., 1436/2015.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Ṣaḥîḥû’l-Buhârî. nşr. Yâsir Hasen vd. Bey-rut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 3. Baskı., 1438/2017.
• Canan, İbrahim. Kütüb-ü Sitte Muhtasarı Tercüme ve Şerhi. 18 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 1995.
• Çelebi, İlyas. “Fal”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/138-139. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Çelebi, İlyas. “Rüya”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/306-309. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Demir, Ahmet İshak. Mütekaddimîn Devri Kelâmcılarına Göre Bilgi Kaynağı Olarak Keşf ve İlhâm. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1993.
• Ebû Dâvûd es-Sicistânî, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk el-Ezdî. Sünenû Ebî Dâvûd. thk. Yâsîr Hasen vd. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1434/2013.
• Eflâkî, Ahmet. Âriflerin Menkıbeleri. 2 Cilt. çev. Tahsin Yazıcı. İstanbul: Hürriyet Yayınları, 1973.
• Erdemci, Tuba. Denetlenemeyen Bilginin Kelam İlmindeki Yeri (İlham, Rüya, Cifr). Siirt: Siirt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Fazlurrahman. İslam. çev. Mehmet Aydın - Mehmed Dağ. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 12. Baskı., 2016.
• Freud, Sigmund. Rüyaların Yorumu. çev. Mert Hüseyin Ergül. İstanbul: Keops Kitap, 2019.
• Hökelekli, Hayati. "Duyu". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/8-12. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. Câmiʿu Beyâni’l-ʿilm ve Fażlihî. thk. Şuaʿyb el-Arnavūṭ. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Fetḥu’l-Bârî bi-Şerḥi Ṣaḥîḥi’l-Buḫârî. 24 Cilt. thk. Şuaʿyb el-Arnavūṭ - Â’dil Mürşid. Beyrut-Lübnan: Darû’r-Risâleti’l-Â’lemiyye, 2013.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd b. Hazm el-Endelüsî el-Kurtubî. el-Fasl (Dinler ve Mezhepler Tarihi). 3 Cilt. çev. Halil İbrahim Bulut. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullāh b. Müslim b. Kuteybe ed-Dîneverî. Ġarîbü’l-Ḥadîs̱. 3 Cilt. thk. Dr. Abdullah Cebbûrî. Bağdad: Matbaatu’l-Â’nî, 1397/1977.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. Sünenû İbn Mâce. nşr. Yâsir Hasen vd. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1434/2013.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dârû Sâdır, 3. Baskı., 1414/1994.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm b. Mecdiddîn Abdisselâm el-Harrânî. Mecmûʿu Fetâvâ. 37 Cilt. thk. Abdurrahman b. Muhammed İbn Kâsım. Medinetü’l-Münevvere: Mecmau’l-Meliki’l-Fahd-li’t-Taba’ati’l-Mushafi’ş-Şerif, 1416/1995.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî. Fütûhât-ı Mekkiyye. 18 Cilt. çev. Ekrem Demirli. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2008.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Ġarîbü’l-Ḥadîs̱. 2 Cilt. thk. Dr. Abdu’lmu’tî Emîn el-Kal’acî. Beyrut-Lübnan: Darû’l-Kütübi’l-İ’lmiyye, 1405/1985.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî el-Cezerî. en-Nihâye fî Ġarîbi’l-Ḥadîs̱ ve’l-Es̱er. 5 Cilt. thk. Maḥmūd Muḥammed el-ṭannāḥî - Ṭāhir Aḥmed el-Zāvī. Beyrut: el-Mektebetü’l-İ’lmiyye, 1979.
• İmâm-ı Rabbânî, Ebü’l-Berekât Ahmed b. Abdilehad b. Zeynilâbidîn el-Fârûkī es-Sirhindî. Mektûbât-ı Rabbânî. 3 Cilt. çev. Abdulkadir Akçiçek. İstanbul: Akit Gazetesi, 1998.
• Kâsânî, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedâʾiʿu’ṣ-Ṣanâʾiʿ fî Tertîbi’ş-Şerâʾi. 7 Cilt. thk. ‘Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Ali Muhammed Ma‘vez. Beyrut-Lübnan: Daru’l Kütübi’l İlmiyye, 2. Basım., 1424/2003.
• Kıran, Yavuz Selim. İslam İtikadı Açısından Fal ve Falcılık. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1999.
• Konuk, Ahmet Avni. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi. 2 Cilt. çev. Mustafa Tahralı vd. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Konuk, Ahmet Avni. Mesnevî-i Şerif Şerhi. 13 Cilt. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2006.
• Lâlekâî, Ebü’l-Kāsım (Ebü’l-Hüseyn) Hibetullāh b. el-Hasen b. Mansûr et-Taberî er-Râzî. Şerḥu Uṣûli Iʿtiḳādi Ehli’s-Sünne ve’l-Cemâʿa. 2 Cilt. thk. Seyyid İbrâhîm. Kahire: Dârû’l-Hadîs, 2004.
• Malakçı, Ayşenur. Kelâm İlmi Açısından Rüyanın Bilgi Değeri. Sakarya: Sakarya Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Kitâbü’t-Tevhîd Açıklamalı Tercüme. çev. Bekir Topaloğlu. Ankara: İSAM Yayınları, 11. Basım., 2018.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. Ṣaḥîḥû Müslim. nşr. Yâsir Hasen vd. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2. Baskı., 1439/2018.
• Nesefî, Ebû Hafs Necmeddin Ömer b. Muhammed. “Nesefî Akâidi”. çev. Hüsamettin Vanlıoğlu vd. Akaid Risaleleri, haz. Hüsamettin Vanlıoğlu vd. 135-176. İstanbul: Muallim Neşriyat, 2017.
• Nesefi, Ebu’l-Berekât Hafızüddin Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Menâru’l Envâr. çev. Süleyman Kaya Soner Duman, Osman Güman. İstanbul: Beka Yayıncılık, 2018.
• Nursi, Said. Mektûbat. İstanbul: Envar Neşriyat, 1996.
• Nursi, Said. Sözler. Envar Neşriyat, İstanbul: 1996.
• Nursi, Said. Şuâlar. Envar Neşriyat, İstanbul: 1996.
• Nursi, Said. Tarihçe-i Hayat. Envar Neşriyat, İstanbul: 1996.
• Özcan, Hanifi. Mâtüridî’de Bilgi Problemi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 5. Baskı., 2017.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb el-İsfahânî. Müfredât (Kur’an Kavramları Sözlüğü). çev. Yusuf Türker. İstanbul: Pınar Yayınları, 5. Basım., 2018.
• Rûmî, Mevlânâ Celâleddin. Mesnevî-i Ma’nevi. 2 Cilt. çev. Hicabi Kırlangıç Derya Örs. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Seyyid Şerîf Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî. Şerḥu’l-Mevâḳıf. 3 Cilt. çev. Ömer Türker. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2015.
• Şâh Veliyullah Dihlevî, Ebû Abdilazîz Kutbüddîn Şah Veliyyullāh Ahmed b. Abdirrahîm b. Vecîhiddîn ed-Dihlevî el-Fârûkī. Hüccetullâhi’l-Bâliğa. 2 Cilt. çev. Mehmet Erdoğan. İstanbul: İz Yayıncılık, 5. Baskı., 2018.
• Şâtıbî, Ebû İshâk İbrâhîm b. Mûsâ b. Muhammed el-Lahmî el-Gırnâtî. el-İ’tisâm (Bid’atler Karşısında Kitap ve Sünnete Bağlılıkta Yöntem). çev. Ahmet İyibildiren - Mustafa Özcan. Ankara: İ’tisam Yayınları, 5. Baskı., ts.
• Taftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî. Şerhu’l Akâid. çev. Talha Hakan Alp. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 4. Baskı., 2017.
• Taftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Fahriddîn Ömer b. Burhâniddîn Abdillâh el-Herevî el-Horâsânî. Şerḥu’l-Maḳāṣıd. 3 Cilt. thk. İbrâhîm Şemsüddîn. Lübnan: Darû’l-Kütübi’l-İ’lmiyye, 2. Baskı., 2011.
• Tehânevî, Muhammed A‘lâ b. Alî b. Muhammed Hâmid et-Tehânevî el-Fârûkī. Keşşâfü Iṣṭılâḥâti’l-Fünûn ve’l-ʿulûm. thk. Dr. Ali Dehrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Lübnân Nâşirûn, 1996.
• Temîmî, Muhammed b. Süleyman. Kitâbu’t-Tevhîd (Allah’ın Kulları Üzerindeki Hakkı). çev. Yücel Erbaş. İstanbul: Ümmülkura Yayınevi, 3. Baskı., 2015.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd). Sünenû’t-Tirmiẕî. nşr. Yâsir Hasen vd. Beyrut-Lübnan: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 1438/2017.
• Topaloğlu, Bekir - Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Tükel, Raşit. “Psikanalitik Açıdan Psikopatoloji.” Psikiyatri. ed. Alp Üçok vd. 34–46. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları, 2009.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “İlham”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/98-100. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Yıldız, Mustafa. "Gazzâlî’ye Göre Akıl ve Dinî Bilgi Kaynağı Olarak Aklın Önemi". Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3/4 (2014), 14-28. DOI: 10.7596/taksad.v3i4.399