HASAN B. MUHAMMED’İN HAYATI VE ŞERH-İ CEDÎD-İ KARABAŞ İSİMLİ TECVÎD RİSÂLESİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2022, Sayı: 9, 201 - 214, 31.12.2022

Yasin Çöllü

Öz

Kur’ân-ı Kerîm lafzıyla ve manasıyla mûciz bir kitaptır. Her ne kadar manasının yanı sıra Hz. Peygamber’in öğrettiği şekilde lafzının doğru telaffuz edilmesi de büyük önem arz etmektedir. Allah Teâlâ, Kur’ân’ı tecvîd ile indirmiş, Hz. Peygamber de tecvîd ile okumuş ve ashâbına bu şekilde öğretmiştir. Bu bağlamda İslâm toplumları Kur’ân öğrenimine büyük önem göstermiş bu konuda kıymetli eserler yazılmıştır. Kur’ân öğrenimi bu şekilde Hz. Peygamber zamanından bugüne kadar devam etmiştir. Bu eğitimler başlarda sözlü olarak yapılmış sonraları ise tecvîd alanında yazılan kitaplarla birlikte sürdürülmüştür. Ubeydullah el-Hâkanî (ö. 325/967) ve Mekkî b. Ebî Tâlib (ö. 437/1045) ile başlayan tecvîd telif süreci Kâsım b. Fîrruh eş-Şâtibî (ö. 590/1194) ve İbrahim b. Halil el-Ca‘berî (ö. 732/1332) ile ivme kazanmış, İbnü’l-Cezerî (ö. 833/1429) zamanında daha üst seviyeye çıkarak altın çağını yaşamıştır. Bu alanla alakalı eser verenlerden biri de Osmanlı Devleti’nde yaşamış Hasan b. Muhammed’dir (ö. 1136/1724). Onun Şerh-i Cedîd-i Karabaş adlı telifi Osmanlıca olarak kaleme alınmış yetmiş dokuz varaktan oluşan hacimli bir eserdir. Geçmişten günümüze okutulmakta olan Abdurrahman Karabaşî’nin (ö. 904/1498) yazmış olduğu Karabaş Tecvîdi üzerine yazılan ve şerh niteliği taşıyan bu risâle tecvîd konularının daha iyi anlaşılması adına kıymetli bir eserdir. Hasan Efendi, Karabaş Tecvîdi’nin kısa ve öz olduğunu belirterek daha iyi anlaşılması için bu çalışmayı yaptığını ve telifinde Hafs’ın rivâyetine göre konuları açıklayacağını ifade etmiştir. Bu makalede öncelikle Hasan b. Muhammed’in hayatına yer verilecek, sonrasında Şerh-i Cedîd-i Karabaş isimli eserinin mukaddime bölümü ile şerh bölümündeki med, idgâm, gunne, izhâr, kalkale, sekte, lafzatullah, hükmü’r-râ, iklâb ve ihfâ konuları incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tecvid, Hasan b. Muhammed, Şerh-i Cedid-i Karabaş, Karabaş Tecvidi, Kıraat, Qiraat, Tajweed, Sharh-i Jadeed-i Karabas, Tajweed of Karabas

Destekleyen Kurum

Yalova Üniversitesi-Diyanet İşleri Başkanlığı

THE LIFE OF HASAN B. MUHAMMED AND THE EXAMINATION OF HIS RISALAH ABOUT TAJWEED TITLED SHARH-I JADEED-I KARABAS

Öz

The Qur'ân is a wonderful book in its words and meaning. Although it is very important to understand the meaning of Qur'ân. It is also of great importance to pronounce the word correctly in the way taught by the Prophet. Allah Ta'âlâ, has sent down the Qur'ân with tajweed, Prophet Muhammed studied it with Tajweed and taught his companions in this way. Islamic societies have paid great attention to the study of the Qur'ân and valuable works have been written about it. Learning Qur'ân has continued from the time of the Prophet until today. These trainings were conducted orally at first and then continued together with books written in the field of tajweed. The copyright process that began with Ubeydullah el-Hâkânî (d. 325/967) and Mekkí b. Ebî Tâlib (d. 437/1045) gained momentum with Kâsım b. Firrûh al-Shâtibî (d. 590/1194) and İbrahim b. Halil el-Ca‘berí (d. 732/1332), lived its golden age by rising to a higher level in the time of. Ibn al-Jazarî (d. 833/1429) One of those who produced works related to this field is Hasan b. Muhammed (d. 1136/1724) who lived in Ottoman Empire. Written in Ottoman Turkish language, Sharh-i Jadeed-i Karabas is a work which is voluminous and composed of seventy-nine leaves. This work, which was written on Karabas Tajweed by Abdurrahman Karabasî (904/1498), which has been studied since the past. and defined as scholia, is well-esteemed in that it provides a better understanding of tajweed related topics. Hasan Efendi stated that Karabaş Tajweed was brief and essential, and he conducted this work to better explain it by elaborating on the topic in regard to Hafs tradition. In this article, med, idgam, gunne, izhar, kalkale, sekte, lafzatullah, hükmu'r-ra, iklÀb and ikhfa topics in the preliminary section and commentary section of his work called Sharh-i Jadeed-i Karabas will be examined by including Hasan b. Muhammad's life.

Anahtar Kelimeler

Qiraat, Tajweed, Hasan b. Muhammed, Sharh-i Jadeed-i Karabas, Tajweed of Karabas

Kaynakça

• Akyüz, Abdullah. Osmanlı Kurrâları. İstanbul: Rabbânî Yayınları, 2021.
• Âsım Efendi, Mütercim. İstanbul: Pasifik Ofset, 2013.
• el-Mer’aşî, Saçaklızâde Mehmed. Cühdü’l-Mukıl. ed. Sâlim Kuddûrî el-Hamed. Amman: Dâru ‘Ammâr, 2001.
• Bursalı, Bursalı Mehmed Tahir. Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Matbaay-i Amire, 1333.
• Çetin, Abdurrahman. Kur’an Okuma Esasları. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• Gökdemir, Ahmet. Ali b. Süleyman el-Mansûrî ve Meşhur Mısır Tariki Kurrâları. İstanbul: Ravza Yayınları, 2018.
• Gökdemir, Ahmet. "Ali b. Süleyman el-Mansûri ve Osmanlı İlim Dünyasına Katkıları" Necmettin Erbakan Üniversitesi 44 (2017), 113-148.
• Hasan Efendi, Hasan b. Muhammed. Şerh-i Cedîd-i Karabaş. Yazma. Reşid Efendi Blm.: Süleymaniye Ktp., 11.
• Hasan Efendi, Hasan b. Muhammed. Takrîr. Manisa: Manisa Yazma Eserler, Akhisar Zeynelzâde, 1483, 131a.
• İbnü’l-Cezerî, M. b. M. en-Neşr fi’l-kırââti’l-‘aşr. ed. Ali Muhammed et-Dabbâ‘. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiye, b.y.y.
• İbnü’l-Cezerî, M. b. M. Mukaddimetü’l-Cezerî ve Tercümesi. çev. M. Sadi Çögenli. İstanbul: Âsitâne Yayınları, b.y.y.
• İbnü’l-Kâsıh, Ali b. Osman. Sirâcü’l-kârii’l-mübtedî ve tezkârü’l-mukrii’l-müntehî. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-‘İlmiye, 2004.
• Karabaşî, Abdurrahman. Sualli Cevaplı İzahlı Karabaş Tecvidi. çev. Ali Özek. İstanbul: Hisar Yayınları, 2019.
• Mekkî, Muhammed Mekkî Nasr el-Cüreysî. Nihâyetü’l-kavli’l-müfîd fî ‘ilmi tecvîdi’l-Kur’âni’l-mecîd. çev. Ahmed Ali Hasan. Kahire: Mektebetü’l-Âdâb, 2011.
• Pakdil, Ramazan. Ta’lim Tecvîd ve Kırâat. İstanbul: İFAV Yayınları, 2019.
• Şâtibî, Kâsım b. Fîrruh eş-. Metnü’ş-Şâtibiyye el-müsemmâ Hırzi’l-emânî ve vechü’t-tehânî fi’l-kırââti’s-seb‘i. Medine: Mektebetü Dâru’l-Hüdâ, 2010.
• Temel, Nihat Temel. Kırâat ve Tecvîd Istılahları. İstanbul: İFAV Yayınları, 2018.