Muhammed İdris el-Kandehlevî's Commentary Method in et-Ta'lîku's-sabih alâ Mişkâti'l-Mesâbih and the Place of the Work in Hadith Commentary Literature

Yıl 2024, Sayı: 12, 17 - 37, 30.06.2024

İbrahim Urgancı

https://doi.org/10.62188/ilahiyat.1477952

Öz

This study is about the hadith explanation named at-Ta'liku's-sabih ala Mishkatial-Masabih by Muhammad Idris al-Kandahlavi (1899-1974), who is a Pakistani scholar of hadith, tafsir, and kalam lived in the modern period. This exegesis was made on the basis of the work called Mishkatu'l-Masabih by Khatib at-Tabrizi, who rearranged and added the hadiths in his work called Masabihu's-sunnah, which Ferra al-Begawi (d. 516/1122) compiled from reliable hadith sources. In the article, the structural features of et-Ta'liku's-sabih and the explanation method were examined and its place in the explanation literature was emphasized. It has gained a unique place among the other exegesises written on the Mishkatu'l-Masabih. The author highlighted his own preference by conveying the opinions of the authors, from which he made long quotations when necessary, and wrote his commentary, which he began with the relevant verses, for educational purposes. The remarkable side of the article, firstly, is that it represents a wealthy accumulation of exegesis. The work is a contemporary commentary on Mishkatu'l-Masabih, which has been in high demand in the hadith culture and especially education that has been formed for centuries in the Indian subcontinent. Even this feature alone makes it necessary to make an effort to inform and create a scientific awareness around the author al-Kandahlavi and his scientific work in the field of hadith. Undoubtedly, any copyright will not be able to remain indifferent to other works written in its field, nor will it be able to stay away from building an original identity of its own. Therefore, in the course of this commentary work extending from tradition to the present, the main works, the sources of the works and the images that come to life in other commentary works in the later period also gain importance.
In general, all scientific studies and especially et-Ta'liku's-sabih should be evaluated within the framework of information and inspiration sources. In this regard, a brief introduction and prominent features of the works whose traces are clearly seen in this commentary work, especially Mesabihu's-sunnah, should be mentioned in outline. Then, the author's use of historical-scientific navigation, selectivity, methodology and, in short, expertise should be sought in his work. This search will not only provide information about the current scientific accumulation and production to science travelers who are conducting research and research in the field, but will also open the horizon about the methods and content of new scientific products.

Anahtar Kelimeler

Hadith, commentary, Mishkat, Masabih, al-Taleeq al-Sabeeh, Muhammad Idris Kandhlawi

Muhammed İdris el-Kandehlevî’nin et-Ta’lîku’s-sabih alâ Mişkâti’l-Mesâbih’teki Şerh Yöntemi ve Eserin Hadis Şerh Literatüründeki Yeri

Öz

Bu çalışma, modern dönemde yaşamış Pakistanlı hadis, tefsir ve kelam alimi Muhammed İdris el-Kandehlevî'nin (1899-1974) et-Ta'lîku's-sabîh alâ Mişkâti'l-Mesâbîh adlı hadis şerhini konu almaktadır. Bu şerh, Ferrâ el-Begavî'nin (ö. 516/1122) güvenilir hadis kaynaklarından derlediği Mesâbîhu's-sünne adlı eserindeki hadisleri yeniden düzenleyip ekleyen Hatîb et-Tebrîzî'nin Mişkâtü'l-Mesâbîh adlı eseri üzerine yapılmıştır. Makalede et-Ta'lîku's-sabih'in yapısal özellikleri ve şerh metodu incelenerek şerh literatüründeki yeri vurgulanmıştır. Mişkâtü'l-Mesâbîh üzerine yazılan diğer şerhler arasında eşsiz bir yer kazanmıştır. Yazar, gerektiğinde uzun alıntılar yaptığı yazarların görüşlerini aktararak kendi tercihini öne çıkarmış ve ilgili ayetlerle başladığı şerhini eğitim amaçlı yazmıştır.
Eserin ilk olarak dikkat çekici yönü zengin bir şerh birikimini yansıtmasıdır. Eser, Hint alt kıtasında asırlar boyu oluşmuş hadis kültürü ve özellikle eğitiminde yüksek oranda rağbet görmüş Mişkâtü’l-Mesâbîh’in güncel bir şerhidir. Yalnızca bu özellik bile, müellifi el-Kandehlevî ve onun hadis alanındaki ilmî mesaisi etrafında bilgilendirme ve bir ilmî farkındalık oluşturma çabasını gerekli kılmaktadır. Hiç şüphesiz, herhangi bir telif, alanında kaleme alınmış diğer eserlere ilgisiz kalamayacağı gibi kendisine ait bir özgün kimlik inşa etmekten de uzak duramayacaktır. Dolayısıyla bu şerh çalışmasının gelenekten güncele uzanan seyrinde ana eserler, eserlerin kaynakları ve daha sonraki süreçte diğer şerh çalışmalarında hayat bulan görüntüleri de önem kazanmaktadır. Genelde tüm ilmi çalışmalar ve özelde et-Ta'lîku's-sabîh de bilgi ve esin kaynakları çerçevesinde değerlendirilmelidir. Bu bakımdan başta Mesâbîhu's-sünne olmak üzere bu şerh çalışmasında izleri açık bir şekilde görülen eserlerin kısa tanıtımı ve belirgin özellikleri ana hatlarıyla zikredilmelidir. Ardından müellifin tarihi-ilmi seyirden istifade edişi, seçiciliği, metodolojisi ve kısaca uzmanlığı eserinde aranmalıdır. Bu arayış, alanda inceleme ve araştırma yapan ilim yolcularına mevcut ilmî birikim ve üretim hakkında bilgi vermekle kalmayacak yeni ilmî ürünlerin yöntem ve içeriği konusunda ufuk açıcı olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Şerh, Mişkât, Mesabîh, et-Ta’lîku’s-sabîh, Kandehlevî.

Kaynakça

• Akgül, Yusuf. Edebi Tür Olarak Garîbü’l-Hadis. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Alâî, Ebû Saîd Salâhuddîn Halîl b. Keykeldî el-. en-Nakdu’s-sahîh li-mâ u’turide min ehâdîsi’l-Mesâbîh. thk. Abdurrahman Muhammed Ahmed Kaşkarî. 1 Cilt, 1985.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Sultan Muhammed. Mirkâtü’l-Mefâtîh Şerhu Mişkâti’l-mesâbîh. 11 Cilt. Beyrut, 2007.
• Ali el-Kârî, Ebü’l-Hasen Nûrüddîn Alî b. Sultân Muhammed el-Kārî el-Herevî. Şerhu Nuhbeti’l-fiker. thk. Abdülfettah Ebû Gudde. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Erkam, ts.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 8. Basım, 2015.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Hediyyetü’l-ârifîn esmâü’l-müellifîn ve âsâru’l-musannifîn. 2 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 1951.
• Bağdatlı İsmail Paşa. Îzâhü’l-meknûn fi’z-Zeyl alâ Keşfi’z-zunûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. thk. Kilisli Rifat Bilge. 2 Cilt. Tahran: Mektebetü’l-İslamiyye, 3. Basım, 1967.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne Hüseyin b. Mesud. Mesâbîhü’s-sünne. thk. Yusuf Abdurrahman Mar’aşli. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 1. Basım, 1987.
• Birışık, Abdülhamit. “Kandehlevî, Muhammed İdrîs”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 24/294-295. İstanbul: TDV Yayınları, 2001. https://islamansiklopedisi.org.tr/kandehlevi-muhammed-idris
• Brockelmann, Carl. Tarihü’l-edebi’l-Arabi. çev. Abdülhalim en-Neccâr - Ramazan Abdüttevvab. 6 Cilt. Kahire: Dârü’l-Maârif, 5. Basım, 1977.
• Demirci, Selim. “Bir Tedris Metni Olarak Mişkâtü’l-Mesâbîh”. Balıkesir Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi<br /> Balıkesir İlahiyat Dergisi <br /> Balikesir Theology Journal 14 (2021), 251-273.
• Demirci, Selim. “El-Hatîb et-Tebrizî ve Mişkâtü’l-Mesâbîh’i Üzerine”. Hadis Tetkikleri Dergisi XII/2 (2014), 95-113.
• Demirci, Selim. “Şerafüddin et-Tîbî ve Eserleri”. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 5 (2015), 233-259.
• Demirci, Selim. Tîbî’nin Mişkât Şerhi ve Hadis Literatüründeki Yeri. Marmara Üniversitesi, Doktora Tezi, 2015. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi). http://ktp.isam.org.tr/detayilhtezt.php?navdil=tr&tidno=6727&Tur=Doktora&HazirlayanAra=selim+demirci
• Dihlevî, Ebü’l-Mecd Abdülhak b. Seyfiddîn b. Sa‘dillâh ed-. Lemeâtü’t-tenkih fî şerhi Mişkâti’l-Mesâbîh. thk. Takiyyüddîn Nedvî. 10 Cilt. Dâru’n-Nevâdir, 1. Basım, 2014.
• Ebü’l-Fidâ’, İmâdüddîn İsmâîl b. Alî b. Mahmûd. el-Muhtasar fî ahbâri’l-beşer. 4 Cilt. Mısır: el-Matbaatü’l-Hüseyniyye el-Mısriyye, 1. Basım, ts.
• Füyûzurrahman, Kârî. Meşâhîr-i Ulemâ. 3 Cilt. Lahor: Frontier Publishing Company, ts.
• Güngör, Mevlüt. “Begavî, Ferrâ”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 13 Nisan 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/begavi-ferra
• Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkūt b. Abdillâh el-. Mu’cemü’l-büldân. 7 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdır, 2. Basım, 1995.
• Hatiboğlu, İbrahim. “Mesâbîhu’s-Sünne”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 17 Nisan 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/mesabihus-sunne
• Irâkî, Ebü’l-Fazl Zeynüddin Abdürrahim b. Hüseyin. et-Takyid ve’l-izah şerhu mukaddimeti İbni’s-Salah. thk. Abdurrahman Muhammed Osman. 1 Cilt. Medine: el-Mektebetü’s-Selefiyye, 1. Basım, 1969.
• İbn Battuta, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Abdullah. Rihletu İbn Battuta: Tuhfetü’n-nüzzar fî garaibi’l-emsar fî acâibi’l-esfar. 2 Cilt. Dârü’ş-Şarki’l-Arabî, ts.
• İbn Hallikan, Ebü’l-Abbas Şemseddin Ahmed b. Muhammed. Vefeyâtü’l-A’yân. thk. İhsan Abbas. 7 Cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, 1. Basım, 1900.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Dâru’l-Fikr, 1986.
• İbnu’s-Sâbûnî, Muhammed b. Ali b. Mahmud. Tekmiletü İkmâli’l-İkmâl fi’l-ensâb ve’l-esmâi ve’l-elkâb. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî. el-İlelü’l-mütenâhiye fi’l-ehâdîsi’l-vâhiye. thk. İrşâdülhak el-Eserî. 2 Cilt. Pakistan: İdâretü’l-Ulûm el-Eseriyye, 2. Basım, 1981.
• İbnü’l-İmâd, Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî. Şezerâtü’z-zeheb fî ahbâri men zeheb. thk. Mahmud Arnaûd. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesir, 1. Basım, 1986.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn Abdirrahmân b. Mûsâ eş-Şehrezûrî. Ulûmü’l-hadis. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1986.
• Kâfiyeci, Muhammed b. Süleyman el-. el-Muhtasar fî ilmi’l-eser. thk. Ali Zevin. 1 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1. Basım, 1987.
• Kandehlevî, Muhammed İdris el-. et-Ta’lîku’s-sabîh alâ Mişkâti’l-Mesâbîh. 7 Cilt. Beyrut, 2004.
• Kâtib Çelebi. Keşfü’z-zünûn an esâmi’l-kütüb ve’l-fünûn. 6 Cilt. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1941.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. Mu’cemü’l-müellifin. 13 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Müsennâ, ts.
• Kettânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebi’l-Feyz Ca'fer. er-Risâletü’l-müstetrafe. thk. Muhammed el-Muntasir b. Muhammed Zemzemî. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşairi’l-İslâmiyye, 6. Basım, 2000.
• Koçyiğit, Talât. Hadis Istılahları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi, 2. Basım, 1985.
• Muhibbî, Muhammed. Hulâsâtü’l-eser fî a’yâni’l-karni’l-hâdî aşar. Beyrut, ts.
• Muzhirî, Muzhirüddin el-Hüseyin b. Mahmud el-. el-Mefâtîh fi Şerhi’l-Mesâbîh. thk. Nureddin Talib. Dımaşk: Darü’n-Nevâdir, 2012.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-. et-Takrîb ve’t-teysîr li ma’rifeti süneni’n-nezîri’l-beşîr. thk. Muhammed Osman el-Hışt. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1. Basım, 1985.
• Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-. Ma’rifetü ulûmi’l-hadis. thk. es-Seyyid Muazzam Hüseyin. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1977.
• Özşenel, Mehmet. Pakistan’da Hadis Çalışmaları. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2014.
• Râhî, Ahter. Tezkire-i ulemâ-i Pencab. 2 Cilt. Lahor, 1981.
• Safedî, Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg. el-Vâfî bi’l-vefeyât. thk. Ahmed el-Arnaûd - Mustafa Türkî. 29 Cilt. Beyrut: Darü İhyâi’t-Türâs, 2000.
• San‘ânî, Ebû İbrâhîm İzzüddîn Muhammed b. İsmâîl es-. Tavzîhu’l-efkâr li-meânî Tenkîhi’l-enzâr. thk. Ebû Abdirrahman Salâh Muhammed. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1997.
• Sem‘ânî, Ebû Sa‘d Abdülkerîm b. Muhammed b. Mansûr es-. et-Tahbîr fi’l-Mu’cemi’l-Kebîr. thk. Münire Naci Salim. 2 Cilt. Bağdat: Riâsetu Divani’l-Evkaf, 1. Basım, 1975.
• Serkis, Yûsuf b. İlyân b. Mûsâ. Mu'cemü’l-matbûâti’l-Arabiyye ve’l-muarrebe. 2 Cilt. Kahire: Matbaatu Serkis, 1928.
• Sıddıkî, Muhammed Sa’d. İlm-i hadis or Pakistan me uski hidmet. Lahor, 1988.
• Sıddîkî, Muhammed Miyan. Tezkire-i Mevlânâ Muhammed İdris Kandehlevî. Lahor: Mektebe-i Osmâniyye, 1977.
• Sübki, Ebû Nasr Taceddin İbnü’s-Sübki Abdülvehhab b. Ali b. Abdilkafi. Tabakatü’ş-Şafiiyyeti’l-Kübra. thk. Mahmûd Muhammed Tanahi - Abdülfettah Muhammed el-Hulv. 10 Cilt. Kahire: Hicr, 2. Basım, 1992.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-. Tabakâtü’l-huffâz. 1 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1982.
• Şirinov, Rufet. Ali el-Kâri ve Şerh Metodu ( Mirkâtul’l-Mefâtîh Örneği ). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Doktora Tezi, 2019. (TDV İslâm Araştırmaları Merkezi). http://ktp.isam.org.tr/detayilhtezt.php?navdil=tr&tidno=3133&TezAdiAra=mirkat
• Tahâvî, Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî et-. Şerhu Müşkili’l-âsar. thk. Şuayb el-Arnaûd. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1. Basım, 1994.
• Taşköprizâde, Ahmed b. Mustafa b. Halil Ebu’l-Hayr. eş-Şekaiku’n-nu’maniyye fî ulemai’d-Devleti’l-Osmaniyye. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, ts.
• Tebrîzî, Ebû Adullah Muhammed b. Abdullah Hatib et-. Mişkâtü’l-Mesâbîh. thk. Muhammed Nâsıruddin Elbânî. 3 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmi, 2. Basım, 1979.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed et-. Şerhu’t-Tîbî ala Mişkati’l-Mesabih = el-Kaşif an hakaiki’s-sünen. thk. Abdülhamid Ahmed Yusuf Hindâvî. 13 Cilt. Riyad: Mektebetü Nezzâr Mustafa el-Bâz, 1. Basım, 1997.
• Turibiştî, Ebû Abdullah Fazlullah b. Sadr Hasan et-. Kitâbü’l-müyesser fî şerhi Mesâbîhi’s-sünne. thk. Abdülhamid Hindâvî. Suudi Arabistan: Mektebe Nizar Mustafa Bâz, 2. Basım, 2008.
• Türcan, Zişan. Hadis Literatüründe Şerh Geleneği ve Özellikleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2008.
• Urgancı, İbrahim. et-Ta’lîku’s-sabîh Özelinde Muhammed İdris el-Kandehlevî’nin Hadis Şerhçiliği. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2017.
• Ünal, İsmail Hakkı. “Di̇hlevî, Abdülhak b. Seyfeddin”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Erişim 28 Nisan 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/dihlevi-abdulhak-b-seyfeddin
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-. Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaûd başkanlığında ilmî bir heyet. 25 Cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risale, 3. Basım, 1985.
• Zirikli, Hayreddin. el-A’lâm. Beyrut: Dârü’l-İlm ve’l-Melâyîn, 15. Basım, 2002.