TAADDÜD-İ ZEVCÂT UYGULAMASI VE BU UYGULAMANIN HZ. PEYGAMBER’İN AİLE HAYATINDAKİ YANSIMALARI

Yıl 2024, Sayı: 13, 151 - 173, 31.12.2024

Serap Toğuşlu , Ömer Sabuncu

https://doi.org/10.62188/ilahiyat.1549959

Öz

Dünya üzerinde yaşayan insanların yaklaşık üçte birinin kendisine model ve rehber olarak gördüğü bir dinin peygamberinin genelde hayatı, özelde ise evlilikleri her çağda Müslüman ya da gayrimüslim insanların dikkatini çekmiştir. Yaklaşık 25 yaşlarında evlilik hayatına başlayan Allah Resûlü, hayatının belli bir döneminde tek eşli bir aile hayatı sürerken belli bir döneminde de çok eşli bir hayat yaşamıştır. Bu araştırma da taaddüd-i zevcât kurumu ve bu uygulamanın tarihî süreçte, İslâm dininde ve Hz. Peygamber’in (s.a.s.) aile hayatında tatbik edilme durumuna açıklık getirmeyi amaçlamaktadır. Araştırma sürecinde taaddüd-i zevcât müessesesinin Ehl-i kitapta ve Câhiliye dönemindeki tatbikatları ifade edilmiştir. İslâm dininde bu kuruma referans olarak gösterilen en-Nisâ 4/3. âyeti ve Hz. Peygamber’in konuyla ilgili hadisleri hakkında bilgi verilmiş, taaddüd-i zevcâtta dört kadınla sınırın olduğuna dair âlimlerin kabulünde hangi etkenlerin rol oynadığı tespit edilmiştir. Bunun yanı sıra Hz. Peygamber’in Medine’ye hicretinden sonra hayatında fiilen yer verdiği bu kurumda, aynı anda dokuz hanımla toplamda ise on bir hanımla evlilik yapmasını Allah Resûlü’ne tanınmış özel bir hüküm olup olmadığı anlaşılır kılınmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada yöntem olarak metodolojik bir yaklaşım kullanılmıştır. Bu amaçla İslâm Tarihi, Siyer, Hadis ve Tefsir alanlarında telif edilen ilk dönem kaynakları ve Hz. Peygamber’in evlilik ve aile hayatını konu alan çağdaş çalışmalar taranmıştır. Elde edilen mevcut bilgilerden istifade edilirken dış ve iç tenkide tabi tutulmuş, bu sırada tarihsel bir bakış açısı ile yaşadığı toplumsal koşullar göz önünde bulundurarak değerlendirmeler yapılmaya gayret edilmiştir. Günümüzde ise hem İslâm dünyasında hem de batıda objektif ve hakkaniyetli değerlendirmeler olduğu gibi tarihi ve kültürel önyargılar ya da yanlış değerlendirmelerin hâkim olduğu da görülmekte, çalışmalara konu olmaktadır. Çalışma, ilk dönem kaynakları ışığında Allah Resûlü’nün eşleri ile ilişkilerine ışık tutması ve kendi zamanı ve şartları içinde algılanması açısından önem taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hz. Muhammed, Taaddüd-i Zevcât, Câhiliye Dönemi, Hz. Peygamber’in Eşleri

Destekleyen Kurum

Herhangi bir kurum tarafından desteklenmemektedir.

THE PRACTICE OF TAADDUD AL-ZAWJĀT AND ITS REFLECTIONS ON THE FAMILY LIFE OF THE PROPHET MUHAMMAD

Öz

The life of a prophet of a religion that approximately one-quarter of the world's population sees as a model and guide has attracted the attention of both Muslims and non-Muslims throughout the ages, particularly regarding his marriages. The Messenger of Allah (pbuh) began his married life at around the age of 25. In a certain period of his life, he led a monogamous family life, while in another period, he practiced polygamy. The aim of this research is to clarify the practice of taaddud al-zawjāt and the application of this practice in the historical process, in the religion of Islam and in the family life of the Prophet Muhammad (pbuh). The verse an-Nisā 4/3. and the Prophet's hadiths on the subject, which are cited as references to this practice in Islam, have been given information about the factors that play a role in the acceptance of the scholars that there is a limit of four women in polygamy. In addition, it is tried to make clear whether the Prophet's marriage to nine wives at the same time and eleven wives in total was a special provision granted to the Messenger of Allah in this institution, which he included in his life after his migration to Medina. For this purpose, early sources in the fields of Islamic History, Sîrah, Hadith and Tafsir and contemporary studies on the Prophet's marriage and family life were reviewed. While utilizing the existing information obtained, both external and internal critiques have been applied; during this process, efforts have been made to evaluate the historical context and the social conditions in which the Prophet lived. In contemporary times, both in the Islamic world and in the West, there are objective and fair assessments as well as prevailing historical and cultural prejudices or misinterpretations, which have become subject of researchs. The study is significant in shedding light on the relationships of the Prophet Muhammad with his wives in light of early sources and in understanding them within the context of his time and circumstances.

Anahtar Kelimeler

Sîrah, Prophet Muhammad, Taaddud al-Zawjāt, Jāhiliyya Period, The wives of the Prophet Muhammad

Kaynakça

• Abduh, Muhammed - Reşid Rıza, Muhammed. Menâr Tefsiri. çev. Rahmi Yaran - Mehmet Erdoğan. 14 Cilt. İstanbul: Ekin Yayınları, 2011.
• Abdürrezzak es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el- Musannef. thk. Habîbürrahmân el-A‘zamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Meclisü’l-İlmî, 2. baskı., 1403–1982.
• Acar, İbrahim. “Poligami Üzerine Bazı Mülahazalar”. Ekev Akademi Dergisi 1/2 (1998), 189-220.
• Akdemir, Salih. “Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu”. İstanbul, 2011.
• Aktaş, Yaşar. Bir Bakışta Toplumbilim. İstanbul: Paradigma Kitabevi Yayınları, 2013.
• Ali, Kevser Kâmil - Öğüt, Sâlim. “Çok Evlilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Arslantaş, Nuh. Hz. Muhammed Döneminde Yahudiler. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Ateş, Süleyman. Kur’an-ı Kerim Tefsiri. İstanbul: Yeni Ufuklar Yayınları, 1995.
• Aybey, Salih. “Dünden Bugüne Modernleşme Bağlamında Ailenin Değişim ve Dönüşümü”. Aile ve Modernite. ed. Salih Aybey vd. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. Umdetü’l-Kârî fî Şerhi Sahîhi’l- Buhârî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî, t.s.
• Azimli, Mehmet. Siyeri Farklı Okumak. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 3. baskı., 2010.
• Bardakoğlu, Ali. İslâm Işığında Müslümanlığımızla Yüzleşmek. ed. Mustafa Çağrıcı. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’. Şerhu’s-Sünne. thk. Şuayb el-Arnaûd - Muhammed Zuheyr eş-Şâviş. 15 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-İslâmî, 2. baskı., 1403–1983. Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü’l-Kebîr. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et- Türkî. 22 Cilt. b.y: Merkezü Hacer li’l-Buhûs ve’d-Dirâsetü’l-Arabiyye ve’l-İslâmiyye, 1. baskı., 1432–2011.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-Sahîh. thk. Mustafa Deyb el-Biğâ. 6 Cilt. Beyrut: Dâru İbni Kesîr, 3. baskı., 1407–1987.
• Canan, İbrahim. “Aile Reisi ve Baba Olarak Hz. Peygamber”. Hz. Peygamber ve Aile Hayatı. İstanbul: Ensar Yayınları, 2006.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmü’l-Kurʾân. thk. Muhammed Sadık el-Kamhâvî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1405–1984.
• Cevad Ali. el-Mufassal fî Târîhîl-ʿArab Kable’l-İslâm. 20 Cilt. b.y: Dâru’s-Sâkâ, 4. baskı., 1422–2001.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. thk. Seyyid Abdullah Hâşim Yemânî el- Medenî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, 1386–1966.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân. el-Müsned. thk. Merzuk b. Hayyas Al-i Merzuk ez- Zehrani. 2 Cilt. b.y, 1. baskı., 1436–2015.
• Demircan, Adnan. “Cahiliye ve Hz. Peygamber Dönemi Uygulamalarıyla Nikâh”. Diyanet İlmi Dergisi 49/3 (2013), 21-42.
• Demircan, Adnan. Câhiliye’den İslâm’a Kadın ve Aile. İstanbul: Beyan Yayınları, 2015.
• Demircan, Adnan. “Câhiliyye ve Hz. Peygamber Döneminde Çok Kadınla Evlilik”. İSTEM: İslam San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsiki Dergisi 1/2 (2003), 9-32.
• Demircan, Adnan. “Hz. Peygamber’in Çok Kadınla Evliliği Üzerine Bazı Düşünceler”. Müminlerin Anneleri. ed. Adnan Demircan - Ömer Sabuncu. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
• Demircan, Adnan. Kızların Çocuklarının Gömülerek Öldürülmesi ve Çok Kadınla Evlilik. İstanbul: Beyan Yayınları, 2008.
• Demircan, Adnan. “Kur’an’ın Nüzûl Dönemi Putperest Arapları İçin Kaynaklığı Üzerine”. İslâm, San’at, Tarih, Edebiyat ve Mûsikî Dergisi 2/4 (2004), 53-61.
• Demircan, Adnan. “Kur’an’ın Nüzûl Dönemi Putperest Arapları İçin Kaynaklığı Üzerine”. Bir Bilim Olarak Siyer ve Kaynakları. ed. Adnan Demircan. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. baskı., 2014.
• Demircan, Ali Rıza. “Teaddüd-i Zevcât”. Hz. Peygamber ve Aile Hayatı (Tartışmalı İlmi Toplantılar Dizisi). İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Derveze, İzzet. Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. çev. Mehmet Yolcu. 2 Cilt. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2. baskı., 2012.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-Hadis. 10 Cilt. Kahire: Dâru’l-İhyâi’-Kütübü’l-Arabî, 1393–1973.
• Döndüren, Hamdi. “Îlâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî, Şâfiî. el-Müsned. thk. Muhammed Âbid es-Sindî. 2 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye, ts.
• Ebû Dâvûd, Ebû Dâvûd Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. Süneni Ebû Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnaûd - Muhammed Kâmil Karaballı. 7 Cilt. b.y: Dâru’r- Risâletü’l-Âlemiyye, 1. baskı., 1430–2009.
• Erkal, Mustafa E. Sosyoloji. İstanbul: Filiz Kitabevi, ts.
• Fayda, Mustafa. Hz. Ömer Zamanında Gayr-i Müslimler. İstanbul: İfav Yayınları, 3. baskı., 2006.
• Gökçe, Birsen. “Evlilik Kurumuna Sosyolojik Bir Yaklaşım”. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1 (Aralık 1978), 7-21.
• Gümüş, Sadrettin. “Resûlullah’ın Aile Hayatı ile İlgili Âyetlerin Toplu Değerlendirilmesi”. Hz. Peygamber ve Aile Hayatı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 3. baskı., ts.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh. el-Müstedrek ʿale’s-Sahîhayn. thk. Ebû Abdurrahman Mukbil el-Hâdî. 5 Cilt. Kahire: Dârü’l-Harameyn, 1417–1997. Hamidullah, Muhammed. İslâm Peygamberi. çev. Mehmet Yazgan. İstanbul: Beyan Yayınları, 2009. Hatalmış, Ali. Erken Dönem İslam Tarihinde Kölelik ve Cariyelik. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2012.
• Hatemi, Hüseyin. Kadının Çıkış Yolu İlahi Hikmette Kadın. İstanbul: İşaret Yayınları, 1990.
• Işık, Emin. “Ahzâb Sûresi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. el- İstîʿâb fî Maʿrifeti’l-Ashâb. thk. Ali Muhammed Muavvız - Âdil Abdülmevcud. 4 Cilt. b.y: Dâru’l- Kütübü’l-İlmiyye, 1. baskı., 1415–1994.
• İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî. et- Temhîd Limâ fi’l-Muvattaʾ mine’l-Meʿânî ve’l-Esânîd. thk. Mustafa b. Ahmed el-Ulvî - Muhammed Abdülkebîr el-Bekrî. 24 Cilt. Fas: Vezâretü’l-Umûmu’l-Evkâf, 1387–1967.
• İbn Asâkir, Ebû Mansûr Fahrüddîn Abdurrahmân b. Muhammed. Kitâbü’l-Erbaʿîn fî Menâḳıbi Ümmehâti’l-Müʾminîn. thk. Muhammed Mutî‘ el-Hâfız. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1. baskı., 1406–1985.
• İbn Ebû Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed b. Ebî Şeybe. el-Musannef. thk. Saîd Lahhâm. 8 Cilt. b.y: Dâru’l-Fikr, t.s.
• İbn Habîb, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Habîb b. Ümeyye b. Amr el-Hâşimî. el-Muhabber. thk. Eliza Lichten Stater. Beyrut: Dâru’l-Âfâkı’l-Cedîde, t.s.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed el-Askalânî. ed-Dirâye fî Tahrîci Ehâdîsi’l- Hidâye. thk. Abdullah Hâşim el-Yemânî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, t.s.
• İbn Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. el-Müsned. thk. Şuayb Arnaûd - Âdil Mürşid. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 1. baskı., 1421–2001.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî el-Meâfirî el-Basrî el-Mısrî. Sîretü’n-Nebeviyye. thk. İbrahim el-Ebyâri vd. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İlmiyye, 3. baskı., t.s.
• İbn İshak, Ebû Abdillâh Muhammed b. İshâk b. Yesâr b. Hıyâr el-Muttalibî el-Kureşî el-Medenî. Sîretü İbn İshâk. thk. Süheyl Zekkâr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. baskı., 1398–1978.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer b. Kesîr b. Dav’ b. Kesîr el-Kaysî el-Kureşî el-Busrâvî ed-Dımaşkī. Tefsîrü’l-Kurʾâni’l-ʿAzîm. thk. Sâmî b. Muhammed Selâme. 8 Cilt. b.y.: Dârü Tayyibe, 1420–1994.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd. Sünenü İbn Mâce. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 2 Cilt. b.y: Dâru İhyâi’l-Kütübü’l-Arabî, t.s.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 3. baskı., 1414–1994.
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî. Bidâyetü’l-Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesid. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Hadis, 1425–2005.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. Tabakātü’l- Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1. baskı., 1410–1990.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Meâfirî. Ahkâmü’l-Kurʾân. thk. Muhammed Abdülkadir Atâ. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye, 3. baskı., 1424–2003.
• Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. çev. Hayreddin Karaman vd. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. baskı., 2012. Kâsımî, Cemâleddin el-. Meḥâsinü’t-Teʾvîl. thk. Muhammed Basil Uyun es-Sevved. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye, 1. baskı., 1418–1997. Kaya, Mahmut. Dünden Bugüne Çok Eşlilik. İstanbul: Çıra Yayınları, 2008. Kazıcı, Ziya. Hz. Muhammed’in Aile Hayatı ve Eşleri. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 5. baskı., 2009. Keskin, Yusuf Ziya. “Poligamiyi Dörtle Sınırlayan Ayet ve Hadislerin Tahlili”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/6 (2001), 5-26. Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Ahmed Berduni - İbrahim Atfiş. 20 Cilt. Kahire: Dâru Kütübü’l-Mısriyye, ts.
• Mâlik b. Enes, Muhammed Mustafa el-’Azam. el-Muvatta. thk. Muhammed Mustafa el-Azâmî. 8 cilt Cilt. b.y: Müessesetü Zâyed b. Sultan âli Nihyân, 1. baskı., 1425–2004.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Habîb el-Basrî. el-Hâvi’l-Kebîr. thk. Ali Muhammed Muavvaz - Âdil Ahmed Abdülmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dâru Kütübü’l-İlmiyye, 1. baskı., 1419– 1999.
• Mevdûdî, Ebü’l-A’lâ. Tefhîmu’l-Kur’an. çev. Yusuf Karaca. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 4. baskı., ts. Mevlânâ Şiblî, Nu’mânî. Son Peygamber Hz. Muhammed Sîretü’n-Nebî. çev. Yusuf Karaca. İstanbul: İz Yayıncılık, 2010.
• Muhammed Garîb, Mahmûd. Teaddüdü’z-Zevcât beyne Hakâikı’t-Tenzîl ve İftirââti’t-Tadlîl. Kahire: Dârü’l- Kalem, 2. baskı., 1423–2004.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebü’l-Hasen Mukātil b. Süleymân b. Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukātil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmûd Şahâte. Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türasi’l-Arabî, 1. baskı., 423/2002.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccac. el-Câmiʿu’s-Sahîh. thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turasi’l-Arabî, t.s.
• Nirun, Nihat. Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür. Ankara: Ankara Kültür Merkezi Yayını, 1994. Ömer, Ahmed Humeyd. Mu‘cemü’l-Lugatü’l-Arabiyyetü’l-Muâsıra. 4 Cilt. b.y: Alemü’l-Kütüb, 1. baskı., 1429–2008.
• Önkal, Ahmet. Resûlullah’ın İslam’a Davet Metodu. İstanbul: Kitap Dünyası Yayınları, 2004.
• Özdaş, Haşim. “Nisâ Sûresi 3. Âyetinin Dörtten Fazla Evliliğe Delaleti Meselesi Üzerine Bir İnceleme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48 (2020), 429-458.
• Özsoy, Ömer. Kur’an ve Tarihsellik Yazıları. Otto Yayınları, 4. baskı., 2021.
• Özsoy, Ömer - Güler, İlhami. Konularına Göre Kur’an (Sistematik Kuran Fihristi). Ankara: Fecr Yayınları, 2019.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Sabuncu, Ömer. “Hatice bt. Huveylid”. Müminlerin Anneleri. ed. Adnan Demircan - Ömer Sabuncu. İstanbul: Siyer Yayınları, 1. baskı., 2017.
• Sabuncu, Ömer. Peygamber Evinin Hanımları Hz. Hatice bint Huveylid. ed. Adnan Demircan - Ömer Sabuncu. İstanbul: Siyer Yayınları, 7. baskı., 2023.
• Sandıkçı, Kemal. “Tulekâ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2012. Saraç, Yekta (ed.). Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. 4 Cilt. İstanbul: Risale Yayınları, 1990.
• Savaş, Rıza. “Hz. Muhammed’in Çok Eşliliğinin Siyasi Boyutu”. 7. Kutlu Doğum Sempozyumu: Tebliğler. 103-120. Isparta, 2004.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed. el-Mebsût. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Marife, 1414–1993.
• Seyyid Kutub. Fî Zılâli’l-Kurʾân. 10 Cilt. İstanbul: Hikmet Yayınları, 1994.
• Sizgen, İbrahim. “İslâm Aile Hukuku Açısından Kasm Hakkını Düşüren Haller”. Batman Akademi Dergisi 6/2 (2022), 163-183.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Süyûtî eş-Şâfiî. Dürrü’l-Mensûr. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, t.s.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1410–1990.
• Şensoy, Ali. Fıkhî Hükümlerde Hür Köle Ayrımının Temelleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007. Şevkânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed. Neylü’l-Evtâr Şerhu Münteka’l-Ahbâr. thk. İsâmüddin es-Sabâbatî. 8 Cilt. Mısır: Dâru’l-Hadis, 1. baskı., 1413–1993.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü’s-Saġîr. thk. Muhammed Şekûr Mahmud. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-İslâmî, 1. baskı., 1403–1985.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Câmiu’l-Beyân An Te’vîli Âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. b.y: Müessesetü’r-Risâle, 1. baskı., 2000.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Âmülî. Târîhu’l-Ümem ve’l-Mülûk. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Turas, 1. baskı., 1367–1967.
• Toğuşlu, Serap. “Zeyneb bint Cahş”. Müminlerin Anneleri. ed. Adnan Demircan - Ömer Sabuncu. İstanbul: Siyer Yayınları, 2017.
• Tuğ, Salih. “Hz. Muhammed’in Evliliklerinde Kronolojik Yapı”. Hz. Peygamber Ve Aile Hayatı. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Uğur, Mücteba. Hicri Birinci Asırda İslam Toplumu. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1980. Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî. Esbâbü’n-Nüzûlü’l-Kur’an. thk. Kemâl Bisyûnî Zeğûl. b.y: Dârü’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1411–1990.
• Yakıt, İsmail. “Hz. Peygamber’in Evliliklerinin Sosyo-Kültürel ve Dini Analizi”. ed. İsmail Yakıt. Isparta, 2005.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Alfabetik İslam Hukuku ve Fıkıh Istılahları Kamusu. ed. Sıtkı Gülle. 5 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1997.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 2015.
• Yıldırım, Mustafa. “Nisâ Suresi 3. Ayet Bağlamında Çok Eşlilik Meselesi”. 533-546. İzmir, 2012.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikī ed- Dımaşkī. Siyeru Aʿlâmi’n-Nübelâʾ. 18 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Hadis, 1427–2006.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osmân ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârukī ed-Dımaşkī. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-Aʿlâm. thk. Ömer Abdüsselâm et-Tedmurî. 52 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübü’l-Arabî, 1413–1993.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşâf ʿan Hakāʾikı Kavâmiżi’t- Tenzîl ve ʿUyûni’l-Ekāvîl fî Vücûhi’t-Teʾvîl. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbü’l-Arabî, 3. baskı., 1407– 1986.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîrü’l-Münîr. 30 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 2. baskı., 1418–1997.