Cahiliye Şiiri: Göçebe ve Yerleşik Hayatın Biçimlendirmeleri ve Görüşleri Arasında

Yıl 2025, Sayı: 14, 89 - 107, 30.06.2025

Muhammed Elmehdi Rifai

https://doi.org/10.62188/ilahiyat.1599409

Öz

Bu araştırma, Cahiliye şiirinin doğası ve onun göçebe ile yerleşik yaşam arasında sallanan muhteviyatıyla ilgilenmektedir. Zira eski Arap şairi, doğup büyüdüğü ve yetiştiği toplumun kültüründen kaçamaz; onunla sürekli bir etkileşim içindedir ve detaylarına derinlemesine bağlıdır. Bu detaylar, harabeler ve evler, evcil ve vahşi hayvanlar, çöller ve vadiler, dağlar ve vadiler, yağmurlar ve bulutlar, çadırlar, yemek ve içmek, ticaret, zanaat, tarım, inşaat ve mimari, pazarlar, yazı, kıyafetler, takılar ve parfümler gibi diğer özellikleri içermektedir. Araştırma, bu yaşam tarzlarının Cahiliye dönemi şairini etkilediğini, varlığını şekillendirdiğini ve kaderini belirlediğini gösterecektir. Şairin bu yaşam tarzlarını detaylı bir şekilde tasvir etmesi, onun bu yaşam tarzına güçlü bir aidiyet duygusu hissettiğinin kanıtıdır ve bu duygunun diğer yaşam tarzlarından farklı olarak, onun şiirlerinde sürekli olarak düşündüğü ve hakkında konuştuğu bir konu olması doğaldır. Şair, şiirlerinde bu yaşam tarzlarını iki farklı dilsel ve betimleyici örüntü içinde ele alır: biri belirsiz ve vahşi, diğeri ise net ve zarif. Şiirlerinde, çöl yaşamı ile şehir yaşamı arasında gidip gelen çeşitli imgeler bulunur ve bu imgeler doğal ve yapay unsurların birleşiminden oluşur.

Anahtar Kelimeler

Cahiliye Şiiri , Sözlük , şiirsel imge , Göçebe , Yerleşik

الشعر الجاهلي بين التشكيلات والرؤى البدوية والحضرية

Öz

يُعنى هذا البحث بمقاربة طبيعة الشعر الجاهليّ، ومضامينه المترجحة بين البدوية والحضرية؛ إذ لا يملك الشاعر العربي القديم الفكاك من ثقافة المجتمع الذي وُلِدَ فيه، ونشأ تحت سمائه، وترعرع فوق أرضه، فهو دائم التَّلاحم به، وشديد الاندغام بتفاصيله بما تشتمل عليه من طللٍ وربع، وحيواناتٍ أليفةٍ ومتوحِّشة، وصحارى وبوادٍ وجبالٍ ووديان، وأمطارٍ وسحب، وخيامٍ ومطعمٍ ومشرب، وتجارةٍ وصناعةٍ وزراعةٍ وبناءٍ وعمرانٍ وأسواقٍ وكتابةٍ وملابس وحليٍّ وعطور وسواها من الملامح الأخرى. وسيبيِّنُ البحث أن هذه المظاهر الحياتيَّة أثّرتْ في الشاعر الجاهلي، وتحكَّمتْ في وجوده، وقد حدّدتْ مصيره، وأنّ تصويرَه الدَّقيق لها دليلٌ على شعوره القويِّ بالانتماء إلى هذا النَّمط المعيشيِّ من دون سِواه من أنماط الحياة. ومن الطَّبيعيِّ أن يكون دائمَ التَّفكير فيها، ودائمَ التَّحدُّث عنها في أشعارهِ، ضِمن نسقٍ معجميٍ وتصويري، ينشطر شطرين اثنين: شطرًا لغويًّا غامضًا وحشيًّا، وشطرًا لغويًا واضحًا رقيقًا، وضمن صور متنوعة، تترجح بين البدوية والحضرية، ويمتزج في تكوينها الفطري والمصطنع.

Anahtar Kelimeler

الشعر الجاهلي , المعجم , الصورة الشعرية , البدوية , الحضرية

Pre-Islamic Poetry: Between Nomadic and Urban Forms and Visions

Öz

This research is concerned with approaching the nature of pre-Islamic poetry and its themes oscillating between the nomadic and the urban. The ancient Arab poet cannot escape the culture of the society in which he was born, raised under its sky, and grew up on its land. He is always intertwined with it and deeply integrated into its details, which include ruins and dwellings, domestic and wild animals, deserts and plains, mountains and valleys, rains and clouds, tents, food and drink, trade, crafts, agriculture, construction, architecture, markets, writing, clothing, jewelry, perfumes, and other features. The research will show that these life aspects influenced the pre-Islamic poet, controlled his existence, and determined his fate. His precise depiction of them is evidence of his strong sense of belonging to this way of life, as opposed to other lifestyles. Naturally, he would constantly think about them and frequently discuss them in his poetry.

Anahtar Kelimeler

Pre-Islamic Poetry , Lexicon , poetic imagery , Nomadic , Urban

Kaynakça

• Abdullah, Muhammed Hasan. Es-Sûretü ve’l-Binâü’ş-Şi‘rî. Kahire: Dârülmaârif.
• Akko, Hanan vd. el-Edebü’l-câhilî: Halep: Halep Üniversitesi, 1. basım, 2019.
• Akko, Hanân. Anmâṭü’l-Mufârakati fi’ş-Şiʻri’l-Câhilî. Şarja: Dâ’iratü’s-Sekâfe, Ḥukûmtü’ş-Şârika, 1. basım, 2019.
• A‘şâ, Meymûn b. Kays. Dîvânü A‘şâ el-Kebîr. Thk. Muhammed Muhammed Hüseyin. Beyrut: Mu‘essesetü'r-risâle, 7. Basım.
• Ebû Temmâm, Habîb b. Evs. Dîvânü’l-Ḥamâse. Beyrut: Dârü’l-Kalem, 1. Basım.
• Ed-Dabbî, el-Mufaddal. el-Mufaddaliyyât. Thk: Ahmed Muhammed Şâkir ve Abdüsselâm Hârûn. Kahire: Dârülmaârif, 8. basım, 1964.
• El-Abdî, el-Müsakkib. Dîvânü el-Müsakkib el- Abdî. Thk: Hasan Kâmil Sayrafî. Kahire: Arap Birliği, Maʿhedi’l-Maḫṭûṭâti’l-ʿArabiyye, 1991.
• El-Batal, Ali. Es-Sûretü fi’ş-Şiʻri’l-Arabî Hatte Âhiri’l-Karn Es-Sânî. Beyrut: Dârü’l-Endelüs, 2. basım, 1981.
• El-Cebûrî, Yahyâ. ''ez-Zîne fi’ş-Şiʻri’l-Câhilî'' Hevliyyetü Külliyyeti’l-İnsâniyyat 6 (1983), 201-267.
• El-Muînî, Abdülhamîd. Şuarâ Abdülkays fi’l-Asr el-Câhilî. Küveyt: Mu‘essesetü câizeti’l-Babtîn, 2002.
• Eş-Şattî, Abdülfettâh. Şuarâ İmârati’l-Hîre fi’l-Asr el-Câhilî. Kahire: Dâr Kubâ li’t-Tibâʿati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʿ, 1998.
• et-Tâî, Hâtim. Dîvânü Hâtim et-Tâî. Thk: Âdil Süleyman Cemâl. Kahire: Mektebetü’l-Ḫâncî, 2. basım, 1990.
• Evs b. Hacer. Dîvânü Evs b. Hacer. Thk. Muhammed Yûsuf Necm. Beyrut: Dâr Sâdir, 1979.
• Ez-Zevâvî, Hâlid Muhammed. Es-Sûretü’l-fenniye inde en-Nâbiga ez-Zübyânî. Mısır: eş-Şeriketü’l-Misriyye el-Âlemiyye li’n-Neşr Loncman, 1. basım, 1992.
• ez-Zübyânî, en-Nâbiga. Dîvânü en-Nâbiga ez-Zübyânî. Thk: M. Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dârülmaârif, 2. Basım.
• Hüseyin, Tâhâ. Fi’l-Edebi’l-Câhilî. Kahire: Matba‘atü Faruk Abdurrahman Muhammed, 3. basım, 1933.
• İbn Cendel, Selâme. Dîvânü Selâme b. Cendel. Thk. Fahreddin Kabâve. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-İlmiyye, 2. basım, 1987.
• İbn Ebi’s-Salt, Ümeyye. Dîvânü Ümeyye b. Ebi’s-Salt. Thk. Abdülhafîz es-Setalî. Şam: el-Matbaa et-Teâvüniyye, 1974.
• İbn Rebîa, Lebîd. Dîvânü Lebîd b. Rebîa. Thk: İhsan Abbas. Küveyt: silsiletü’t-Turâs el-Arabî, 1962.
• İbn Sâbit, Hassân. Dîvânü Hassân b. Sâbit. Thk: Abdurrahman el-Berkûkî. Mısır: el-Matba‘atü’r-Rahmâniyye, 1929.
• İbn Şeddâd, Antere. Dîvânü Antere. Thk: Muhammed Saîd Mevlevî. Beyrut: elmektebü’l İslâmî, 1970.
• İbnü’l-Ebras, Abîd. Dîvânü Abîd b. el-Ebras. Thk: Eşref Ahmed Adre. Beyrut: Dârü’l Kitabi’l-Arabî, 1. basım, 1994.
• İmruülkays b. Hucr. Dîvânü İmruülkays. Thk. M. Ebü’l-Fazl İbrâhim. Kahire: Dârülmaârif, 5. basım, 1958.
• İvazîn, İbrâhim. el-Edebü’l-Arabî beyne’l-Bâdiye ve’l-Hâdira. Kahire: Matba‘atü’s-Saâde, 1983.
• Nebevî, Abdülazîz. Dîvânü Benî Bekir fi’l-Câhiliye. Kahire: Dârü’z-Zehrâ, 1. basım, 1989.
• Zâyid, Ali İşrî. An Binâi’l-Kasîdeti’l-Arabiyye el-Hadîse. Kahire: Mektebetü’ş-Şebâb, 3. basım, 1997.