Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Mesnevî Tercümesi

Yıl 2020, Sayı: 13, 25 - 68, 30.06.2020

Necmi Atik

Öz

Elmalılı’nın, Arapça ve Fransızca’ya olan hâkimiyeti, bu dillerdeki farklı alanlara ait kaynak niteliğindeki telif ve tercüme eserleri herkes tarafından bilinmekte, Farsça’ya da vâkıf olan Elmalılı’nın bu alandaki herhangi bir çalışmasından kaynaklarda bahsedilmemektedir.
Elmalılı’yı, İslâmi eserlerin farklı alanlarındaki ana kaynakları üzerindeki tercüme çalışmaları, tasavvufî yönü, şiir ve edebiyatla ilgili birikimi, ilim adamlarının kütüphanelerinden eskik olmayan ve İslâmî edebiyâtın şâheserlerinden biri olan Mevlânâ’nın Mesnevî’sini de Farsça’dan Türkçe’ye tercümeye sevketmiştir. Çalışmamız, Elmalılı’nın, Mevlânâ’nın Mesnevî’si üzerine başından 366. beyte kadar yaptığı ve ilk defa tarafımızdan ortaya çıkarılan her açıdan çok başarılı tercümesi üzerinedir.

Anahtar Kelimeler

Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır, Mevlânâ Celâleddin Rûmi, Mesnevî

The Translation of Elmalılı Hamdi Yazır’s Mesnevi

Öz

Althoguh it is a well known fact that Elmalılı Hamdi Yazır is a competent user of Arabic, French and Farsi and produced some translated and copyrighted works, in the liretarute there is no record of information about his farsi productions.
His great passion the and works on the translation of the main sources of Islamic literature in different fields lead Elmalılı to translate one of master pieces of the Islamic heritage, the Mesnevi from Farsi to Turkish. It is one of the most prevalent and essential books in the catalogue’s of every library. This article will be about Elmalılı’s succesful translation of Mesnevi which was brought into light for the first time by the author. This previously unknown translation covers Mesnevi’s first 366 verses.

Kaynakça

• Atik, Necmi, “Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın Hüccetullâhi’l-Bâliga Tercümesi Üzerine”, İlâhiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 8, Aralık 2017, s. 23-44.
• Ayiş, Mehmet Şirin, Elmalılı’nın Tefsirinde Tasavvuf, Rağbet Yay., İstanbul 2015.
• Banarlı, Nihat Sâmi, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, MEB Yayınları, İstanbul 1971.
• Büyükkörükçü, Tahir, Mevlânâ ve Mesnevî, Bedir Yay., İstanbul 1983.
• Can, Şefik, Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi, Ötüken Yay., İstanbul 1997.
• Demirel, Şener, “Mevlânâ’nın Mesnevî’si Şerhleri”, TALİD, c. 5, sy. 10, 2007, s. 469-504.
• Dilçin, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara 1992.
• el-Afgânî, İnâyetullâh İblağ, Celâleddîn er-Rûmî Beyne’s-Sûfiyyeti ve ‘Ulemâi’l-Kelâm, Kâhire 1987.
• Fürûzanfer, Bedîuzzaman, Mevlânâ Celâleddîn, (Ter. Feridun Nafız Uzluk), MEB Yayınları, İstanbul 1997.
• Gölpınarlı, Abdülbâkî, Mevlânâ Celâleddin, İnkilap Kitabevi, İstanbul 1985.
• Hacıtahiroğlu, Abdullah Öztemiz, Mesnevî-Mevlânâ, Kendi Vezni ile Manzûm Tercüme, Ötüken Yay., İstanbul 1972.
• İbn Manzûr, Lisânü’l-‘Arab, “es-sennü” maddesi, Dârü’l-hadîs, Kâhire 1434/2013.
• İbnü’s-Seyyid Galib Efendi, Mesnevî-i Şerif Tercümesi, Asır Matbaası, İstanbul 1315/1897.
• İzbudak, Veled Çelebi, Mesnevî Tercümesi, I-VI, Maarif Vekâleti Yay., İstanbul 1942.
• Karaismailoğlu, Adnan, Mevlânâ ve Mesnevî, I-II, Akçağ Yay., Ankara 2001.
• Köprülü, M. Fuad, Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, DİB Yayınları, Ankara 1966.
• Mardin, Ebulula, Huzur Dersleri, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2017.
• Mevlânâ, Mesnevî I-VI (tıpkıbasım), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1993.
• Molla Câmî, Nefâhâtü’l-Üns, (Ter. Ve Şerh Lamiî Çelebi Sad. Abdülkadir Akçiçek), Sağlam Kitabevi, İstanbul 1981.
• Önder, Mehmet, İsmet Binark, Nejat Sefercioğlu, Mevlânâ Bibliyografyası I-II, Türkiye İş Bankası Yayınları, Ankara 1974.
• Revnakoğlu, Cemâleddin Server, “Erbaîn Helvası”, Tarih Dünyası, II/12 (1954).
• Sultan Veled, İbtidânâme, (çev.: Abdülbâkî Gölpınarlı), Ankara 1977.
• Sümer, Faruk, “Karamanoğlu Mehmed Bey”, TDVİA, Ankara 2003, c. 28, s. 445-446.
• Şengün, Necdet, “Elmalılı Hamdi Yazır’ın Hak Dini Kur’ân Dili Adlı Tefsirindeki Türkçe Şiirlerin Değerlendirilmesi”, İstem, yıl:5, sayı:9, s. 165-166.
• Tâhirü’l-Mevlevî, Edebiyat Lügatı, Enderun Yayınevi, İstanbul 1973.
• Tunalı, A. Yağmur, Mesnevî, I-II, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1992.
• Ünver, İsmail, “Mesnevî”, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), Temmuz-Ağustos-Eylül 1986, s. 415-417, 430.
• Yazır, M. Hamdi, Hak Dini Kur’ân Dili (Sad.: İ. Karaçam), Azim Dağıtım, İstanbul trs.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Metâlib ve Mezâhib, Eser Neşriyat, İstanbul trs.