Abbasî Devrinde Zühd Kavramı: Ebü’l-Atâhiye Örneği

Yıl 2019, Sayı: 12, 111 - 126, 31.12.2019

Azat Toktonaliev

Öz

Zühd kavramı başta Hz. Peygamber Efendimiz olmak üzere Ashab-ı Kiram tarafından bizzat uygulamalı olarak yaşanmıştır. Daha sonraları Emevî ve Abbasî devrinde o dönemde yaşanan bazı siyasî ve sosyal nedenlerden dolayı Ebü’l- Atâhiye (ö. 210 / 825) gibi bazı şâirler tarafından müstakil manzumeler yazılmaya başlanmıştır. Biz bu makalede sadece Ebü’l-Atâhiyye ’nin şiirlerini esas alarak Abbasî devrindeki zühd kavramını anlatmaya çalışmakla beraber bu konuda araştırma yapan bazı araştırmacıların da görüşlerine değinmeye çalıştık. Ayrıca bu kavramın Hadislerde geçen “züht” kavram ile ne kadar uyumlu olup olmadığına da değinerek bazı tahliller yapılmaya çalışılmıştır. Bu makaleyi hazırlarken mümkün mertebe ilk dönem yazılmış kaynakları esas almaya çalışmakla beraber konu ile ilgili son dönem hazırlanmış kaynaklardan da istifade etmeyi de ihmal etmedik. Bu devir konumuzun sadedince büyük bir zamanı kapsadığı için biz mümkün mertebe kısa ve anlaşılır bir şekilde anlatmaya çalıştık. Makalemizin sonunda verdiğimiz örneklerden çıkarak neticeye varmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zühd, Ebü’l-Atâhiye, Şairler, Abbâsîler

The Zuhd Concept in the Era of Abbasid: The Example of Abu’l-Atahiyye

Öz

The Züht concept was experienced practically by Our Prophet (PBUH) and his Ashab I-Kiram. Lately because of some political and social reasons during the Umayyad and Abbasid periods, there has been written some indepen- dent verses by poets such as Abu'l-Atahiye. We will give some examples of the reasons mentioned above and try to explain the issue. In this article we have tried to explain the concept of züht in the Abbasid period based on the poems of Abu’l-Atahiye. Aditionally there has been tried to make some analyzes by refer- ring to how compatible this concept is with the “züht has been concept in the Hadiths. While preparing this article we have tried to use the sources written in the first period as much as possible and have not neglected to take advantage of the sources prepared in the last period. Since this period covers a great time, we have tried to explain it as short and understandable as possible. At the end of the article we have tried to conclude from the examples we have given.

Anahtar Kelimeler

Zuhd, Abu’l-Atahiyye, Poets, Abbasids

Kaynakça

• Abdülaziz b. el-Muhammed Selman, Mecmûatü’i-kasâid ez- zühdiyât, 1988.
• Ahmet Şiblî, Mukâranetü’l-Edyân, Maktabatu Nahzetü’l-Mısriyye, IV baskı, 1988.
• Ebu Hatim Muhammed b. Hibbân el-Bustî, Ravzetu’l-ukelâ ve Nüzhetül’l-fudelâ, Kahire.
• Ebu’l-Atâhiye, /Irad ı Kasâidü’ş-şair, thk, İhsan Abbas, Kuveyt, 1984.
• Ebü’l-Atâhiye İsmail b. Kasım b. Süveyd b. Keysân, Dîvân ı Ebü’l- Atahiyye, Beyrut, 1986.
• Ebûbekir Abdullah b. Muhammed b. Ebi’d-Dünya, Ez-Zühd, Dâr b. Kesir I, baskı, 1999.
• Erol Ayyıldız, “Ebü’l-Atâhiye”, DİA, c. X, s. 294.
• Gurniam Gustov, Şuarâ’ Abbasiyyûn, Dârü’l-maktabatü’l-hayat, Beyrut, 1959.
• Henna Fâhûrî, El-Câmi fî târîhi’l-edeb el-arabî, Dârû’l-ceyl, Lübnan.
• İhsan Muhammed Dahlân, Şerhu’t-talibîn ale Minhâci’l-âbidîn, thk, Abdülvaris Muhammed Ali, Dâru’l-kutub el-ilmiyye, Beyrut 1971.
• Macdî Vehbe, Kamil Mühendis, Mucem’l-Mustalahât’l-Arabiyye fî Lügat ve’l-Adab, Maktabatü Lübnan, 1984.
• Metin Parıldı, Ebu’l-Atâhiye Ve Şiiri, Basılmamış Doktora Tezi, Konya 2007.
• Mustafa Hedâre, İtticahâtü’ş-Şiirü’l-Arabî fî el-Karnu’s-sâni el- Hicrî, Dârü’l-Meârif, Kahire 1970.
• Sabit Muhammed Efendi, Zühd, Dâiretü’l-maârif el-islâmiyye, c. X
• Sanâ Hadar, En-Nazariyyetü’l-Hulkiyye inde Ebil’-Alâ el-M’arrî beyne’l-Felsefe ve’d-Dîn, Dârü’l-Vefâ, İskenderiyye 1999.
• Şerefu Rıda, Nehcül’-Belâga, şerh, İmam Abduh, Müessesetü’l- İ’lâmî, Beyrut, c. IX
• Hakkı Dursun Yıldız, “Abbasîler”, DİA, İstanbul, 1988, c. I, s. 31-48.
• Zeki Mübarek, Et-Tasavvufu’l-İslâmî fi’l-edep ve’l-ahlâk, Dârü’l- muharrer el-Ürdünî, Kahire 1938.