Şiiliğin Horasan Bölgesine Taşınmasında Sâdât’ın Göçü ve imamzâdelerin Etkisi

Yıl 2015, Sayı: 4, 43 - 58, 31.12.2015

Habip Demir

Öz

İlk Şii hareketler Hâşimoğulları adı etrafında siyasî faaliyetler şeklinde tezahür etmiş ve fikri gelişim sürecini Irak ve özellikle Kûfe’de gerçekleştirmiştir. Bu hareketler, Mevâlinin destek vermesiyle birlikte hicri ikinci asırdan itibaren çeşitli bölgelere yayılmıştır. Bu bölgelerden birisi de İslam tarihinde özel bir konuma sahip olan Horasan'dır. Şiiliğin bölgeye taşınması birçok nedeni bulunmaktadır. Şiî kaynaklara göre bu nedenlerden birisi Ali soyuna mensup kişilerin bölgeye göç edip halkta Ehl-i Beyt sevgisini artırmaları, böylece Şiiliğin kök salmasını kolaylaştırdıklarıdır. Bu makale bu iddianın İmkânı üzerinde durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şiilik, Iran, Horasan, Seyyid, Sâdât, imamzâdeler

The Effect of Sadat’s Migration and Imamzadas on the Transition of Shiism to Khorasan Region

Öz

The first Shiite movements have appeared as polltical activities in behalf of Hashemltes, and achieved their intellectual development process in Iraq and especially in Kufa. These movements, together with the support of Mawali, spread to various regions from the second century. One of these regions İs Khorasan that has a special place in the Islamic history. There are many reasons for the transition of Shiism to this reglon. According to Shiite sources, one of these reasons is that the members of the descendants of Ali who migrated to this region were conducted to enhance the love of Ahi al-Bayt among the local people, and that is why, this migration helped to Shiism to facilitate rapidly in this region. This article discusses the possibility of this claim

Anahtar Kelimeler

Shiism, Iran, Khorasan, Sayyld, Sadat, Imamzadas

Kaynakça

• ABDULCELİL er-RÂZÎ (560/1164’da hayatta), Nakd: Ba’du Mesâlibi’n-Nevâsıb fî Nakdi Ba’du Fedâihi’r-Revâfid, thk. Mir Celaleddin Muhaddis Urmevî, Dâru’l-Hadîs, Kum 1391/2012.
• BERHHEIMER, Teresa, “Shared Sanctity: Some Notes on Ahl al-Bayt Shrines in the Early Tâlibid Genealogies”, Studia Islamica, 108 (2013).
• el-BUHÂRÎ, Ebî Nasr Sehl b. Abdullah (ö. IV/X. asır), Sırru’s-Silsileti’l-Aleviyye fî Ensâbi’s-Sâdâti’l-Aleviyye, thk. Seyyid Mehdî Recâî, Kum 1389/2011.
• CAFERİYAN, Resul, Târîh-i Teşeyyu’ der Îrân, ez Âgâz tâ Karn-i Heftom-ı Hicrî, İlm Neşriyat, Tehran 1390/2011.
• DEŞTÎ, Muhammed, Târîh-i Teşeyyu’ der Nîşâbur ez Âğâz tâ Hamle-i Moğol, Müessese-yi Âmûzişî ve Pejuhişî-yi İmam Humeyni (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Kum trz., FAZLUR RAHMAN, İslam, Ankara Okulu yay., Ankara 2000
• HEYET, Dâyiretu’l-Meârif-i Teşeyyuʻ, “Sâdât” maddesi, Neşr-i Şehîd Muhibbî, Tehran 1381/2002, IX/150.
• HÜSEYNÎ, Seyyid Nimetullah, Nakş-ı Sâdât ve İmamzâdegân der Tervîc-i Teşeyyuʻ, İntişârât-ı Asr-ı İnkılâb, Kum 1390/2011.
• İBN ‘ANBE, Cemâlüddin Ahmed b. Ali ed-Dâvûdî (ö. 828/1424), Umdetü’t-Tâlibi’s-Suğrâ fî Nesebi Âli Ebî Tâlib, thk. Seyyid Mehdî er-Recâî, Kum 1430/2009.
• İBN TABÂTABÂ, Ebû İsmail İbrahim b. Nâsır (479’da hayatta), Müntekıletü’t-Tâlibiyye, thk. Seyyid Muhammed Mehdî, Seyyid Hasan el-Horasan, Mektebetu’l-Haydariyye, Necef 1388/1968.
• İBN TAKTAKÎ, Muhammed b. Ali b. Tabâtabâ, (660-709/1262-1309), el-Esîlî fî Ensâbi’t-Tâlibiyyîn, thk. Seyyid Mehdî Recâî, Kum 1433/2012
• İRFANMENİŞ, Celîl, Muhâcirân-ı Mûsevî, Emîr Kebîr, Tehran 1391/2012.
• KÂİDÂN, Asğar, Âsitan-ı Mukaddes-i Hazret-i Abdulazim Hasenî, Daru’l-Hadîs, Kum, 1382/2003.
• KUMMÎ, Hasan b. Muhammed b. Hasan (ö. IV/X. asır), Târîh-i Kum, trc. Hasan b. Abdulmelik Kummî, İntişarât-ı Zâir, Kum 1385/2006.
• KUTLU, Sönmez, “Ehl-i Beyt Sembolik Kapitalinin Tarihî Süreç İçinde Semerelendirilmesi”, İslamiyat III (2000).
• KÜÇÜKAŞÇI, Mustafa Sabri, “Seyyid” maddesi, DİA, İstanbul 2009, XXXVII/40
• MADELUNG, Wilferd, “’Abd-Al-‘Azîm Al-Hasanî”, EIr, 1982, I/96.
• MARʻAŞÎ, Seyyid Nasıruddin (ö. 892/1486), Târîh-i Taberistan Rûyân ve Mâzenderân, Tehran 1345/1966.
• et-TÛSÎ, Ebî Cafer Muhammed b. el-Hasan (ö. 460/1067), Ricâlu’t‐Tûsî, thk. Cevâd el‐Kayyûmî el‐Isfahanî, Müessesetü Neşru’l-İslâmî, 5. Baskı, Kum, 1430/2009
• ONAT, Hasan, Emeviler Devri Şiî Hareketleri ve Günümüz Şiiliği, TDV yay., Ankara 1993.
• el-ÖMERÎ, Necmeddin Ebi’l-Hasan Ali b. Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Alevî (ö. 466/1073), el-Mecdî fî Ensâbi’t-Tâlibiyyîn, thk. Ahmed el-Mehdevî ed-Dâmeğânî, 2. Baskı, Mektebetü Âyetullah Mar’aşî Necefi, Kum 1380/2001.
• ÖZ, Mustafa “İmamzâde”, DİA, İstanbul 2000, XXII/209-210.
• SEHLÂBÂDÎ, M. Neccârî, İmamzâdegân-ı Îrân ve Bekâ-ı Müteberrika, Müessese-i Ferhengî-yi İntişârât-ı Hâtem, Meşhed 1390/2011.