Ana Hatlarıyla Cahiliye Toplumunda Savaş Sebepleri

Yıl 2014, Sayı: 1, 93 - 114, 30.06.2014

Cafer Acar

Öz

Bu makalede, Hz. Peygamber’in Risaleti öncesinde Arap Yarımadasında yaşayan ve Hz. Peygamber’in davetine öncelikle muhatap olan toplumun savaş algısı ele alınmıştır. Hz. Peygamber’in gazve ve seriyyelerinin sebepleri, hem gayrimüslim dünyanın hem de İslâm dünyasının yoğun ilgisine maruz kalmıştır. Siyerin de önemli bir kısmını bu askerî hareketler teşkil eder. Risalet dönemini bu yönüyle kapsayıcı bir şekilde anlamak, Cahiliye toplumunu anlamak ile mümkündür. Ülkemizde Cahiliye döneminin savaşlar açısından durumu, yeterince çalışılmadığından makale konusu olarak tercih edilmiştir. Savaşlar arasındaki ortak noktalardan ziyade farklılıklar dikkate alınarak ele alınmaya çalışılmıştır. Sonuçta bu dönem savaşlarının iktisadî faktörlerden, geleneklerin yönlendirdiği bireysel ve toplumsal faktörlere kadar çok yönlü sosyo-ekonomik özelliklere sahip olduğu anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cahiliye, Eyyamü’l-Arab, Savaş, Cihad, Kıtal, Ganimet, Kabile

An Outline of The Reasons For War in The Jahiliyyah Society

Öz

The present article investigates the war perception of the people who lived in the Arabian Peninsula before the Prophet Muhammad’s prophethood and therefore were the primary addressee of the Prophet’s message.The causes of Prophet Muhammad’s Ghazwas and Shariyyas have been extensively studied by both the Muslim and non-Muslim scholars. These military acts constitute a large part of the prophetic biography. A thorough and detailed understanding of the prophethood era from this perspective will only be possible by looking at the Jahilliyyah society as well. The circumstances of the Jahilliyyah period have not yet been adequately studied in Turkish academia, which is the reason that the present study is concerned with this topic. The issue has been dealt in terms of the differences rather than the similarities among the wars. As a result, it has been concluded that the wars during this period had a variety of socio-economic aspects ranging from economic to personal and social factors that were shaped by customs.

Anahtar Kelimeler

Jahiliyyah (Ignorance), Ayyam al-Arab (Days of the Arabs), War, Jihad (Struggle) Qital (Fight), War Booty, Tribe

Kaynakça

• Abdurrahman, Afife, eş-Şi’ru ve Eyyamü’l-Arab fi’l-Asri’l-Cahilî, Daru’l-Endelüs, Beyrut 1984.
• Abdurrahman, Afife, eş-Şi’ru ve Eyyamü’l-Arab fi’l-Asri’l-Cahilî, Daru’l-Endelüs, Beyrut 1984.
• Acar, “Cafer, Cahiliyede ve Risalet Döneminde Savaş Olgusu” Basılmamış Doktora Tezi, Ankara 1997.
• Âlûsî, Ebu’l-Meâli Cemalüddin Mahmud Şükri b. Abdullah b. Mahmud, Bulûğü’l-Ereb fî Ma’rifeti Ahvâli’l-Arab, thk. Muhammed Bahce Eseri, Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut ty.
• Ateş, Ahmed, “Asabiye”, IA, Eskişehir 1997.
• Avcı, Casim – Şentürk, Recep, “Kabile”, DİA, İst. 2001.
• Avn, Abdürrauf, Fennü'l-Harb fi Sadri'l-İslâm, Darü'l-Maarif, yy. 1961.
• Avvad, Mahmud Ahmed Muhammed Süleyman, el-Ceyşü ve’l-Kıtalü fi Sadri’l-İslâm, Mektebetü’l-Menar, Zerka 1987.
• Bağdadî, Abdülkadir b. Ömer (ö. h. 1093), Hızânetü’l-Edeb ve Lübbü Lübâbi’l-Arab, thk. Abdüsselam Harun, Kahire 1970.
• Bahterî, Ebû Ubâde Velid b. Ubeyd (284), Hamâsetü’l-Bahterî, thk. Levis Şeyho, Beyrut 1927.
• Cündî, Ali, Şi’ru’l-Harb fi’l-Asri’l-Cahilî, Darü’l-Fikri’l-Arabî, Kahire 1966.
• Cündî, Ali, Tarihu’l-Edebi’l-Cahilî, Mektebetü Encelu’l-Mısriyye, Kahire 1964.
• Çağatay, Neşet, İslâm Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yay. Ankara 1993.
• Çağrıcı, Mustafa, “Asabiyet” DİA, İst. 1991.
• Dabbî, Mufaddal, Mufaddaliyyât, thk. Ahmed Muhammed Şakir-Abdüsselam Harun, Daru’l-Mearif, Mısr 1964.
• Dayf, Şevki, el-Asru’l-Câhilî, Daru’l-Mearif, Mısr 1965.
• Ebû Mehasin eş-Şeybî, Timsâlü’l- Emsâl, nşr. Esad Zübyân, Beyrut 1402.
• Ebû Ubeyde, Ma’mer b. el-Müsennâ, en-Nekâiz, Mektebetü’l-Müsennâ, Bağdat 1905.
• Ebû’l Fadl Ahmed b. Muhammed en-Neysabûrî (518), Mecmeu’l-Emsâl, Mektebetü Dari’l-Hayat, Beyrut 1961.
• Endelûsî, Ali b. Abdurrahman b. Hüzeyl, Hılyetü'l-Fursan ve Şuarâü’ş-Şüc’ân, thk. Muhammed Abdülganî Hasen, Darü’l-Mearif, Mısr 1949.
• Fayda, Mustafa, “Cahiliyye”, DİA, istanbul 1993.
• Halif, Yusuf, Şuaraü’s-Saalik fi’l-Asri’l-Cahilî, Daru’l-Mearif, Kahire 1959.
• Hemedanî, Hasan b. Ahmed b. Yakub, Sıfatu Cezireti'/-Arab, thk. M. Ali Ekva, Riyad 1974.
• Hittî, Philph, Tarihu’l-Arabi’l-Mutavvel, Darü’l-Keşşaf, Beyrut 1965.
• Huseynî, Abbas, Ilmü'n-Nefsi’l-Askerî, Matbaatü’l-İrşad, Bağdat 1969.
• Istahrî, Ebû İshak İbrahim b. Muhammed b. el-Faris, Mesâlikü’l-Memâlik, Leiden, 1967.
• İbn Abdi Rabbih, Ahmed b. Muhammed, Ikdu’l-Ferîd, thk. Ahmed Emin, Kahire 1946.
• İbn Haldun, Abdurrahman, (1332/1406), Mukaddime, Trk. Trc. Zakir Kadiri Ugan, MEB Yay. İst. 1991.
• İbn Haldûn, Kitabü’l-Iber ve Divanü’l-Mübtedei ve’l-Haber, Daru’l-Kitab el-Lübnanî, Beyrut 1966.
• İbn Manzur, Cemalüddin Ebû’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, Daru’l-Mearif, Kahire 1979.
• İbn Raşîk, Ebû Ali Hasan el-Kayravanî, (463), el-Umde fî Mehâsini’ş-Şi’ri ve Adabihî ve Nakdihî, thk. Muhammed Muhyiddin Abdulhamid, Mektebetü’t-Ticariyye, Mısr 1955.
• İbnü’l-Esîr, Ebû’l-Hasan İzzettin Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed eş-Şeyban el-Cezerî (Ö: 630 H.) el-Kâmil fi’t-Tarih, Trk.Trc. Abdullah Köşe (I.Cilt), İstanbul 1989.
• İsfahânî, Ebu’l-Ferec, Kitabü’l-Ağanî, Darü’s-Sader, Beyrut 2004.
• Kapar, M. Ali, , “Eyyamü’l-Arab”, DİA, İst. 1995.
• Kehâle, Ömer Rıza, Mu’cemu Kabâili’l-Arab, Daru’l-İlm, b.y. 1968, II, 660
• Macid, Abdülmünım, Tarihu’s-Siyasîyyi li’d-Devleti’l-Arabiyye, Mektebetü Encelu’l-Mısrıyye, Kahire 1967.
• Nabiğa ez-Zübyânî, Divân, thk. Sükrü Faysal, Daru’l-Fikr, Beyrut 1968.
• Nüveyrî, Ebu’l-Abbas Şihabüddin, Nihâyetü’l- Ereb fî Ma’rifeti Ensâbi’l-Arab, Kahire 1955.
• Sarıçam, İbrahim, Hz. Muhammed ve Evrensel Mesajı, DİB Yay. Ankara 2003.
• Şayip, Ahmet, Tarihu’n-Nekâiz fî Şi’ri’l-Arabî, Mektebetü Nehda, Mısr ty.
• Şeyho, Levis el-Yesu’i, Riyâdu’l-Edeb fi Merasî Şuarâi’l-Arab, Beyrut 1892.
• Şeyho, Levis, Şuarâü’n-Nasraniyye Kable’l-İslâm, Beyrut 1967.
• Taberî, Ebû Cafer (ö. 307) Milletler ve Hükümdarlar Tarihi, Trk. Trc. Zakir Kadiri Ugan-Ahmet Temir, MEB Yay. İst. 1991.
• Tarafa b. el-Abd, “Muallaka” Yedi Askı, Ankara Okulu Yay. Ankara 2004.
• Tufeyl b. Avf el-Anevî, Divan, thk. Cer Niko, London 1927.
• Ubeyd el-Ebras, Divân, thk. Hüseyin Nassar, Mektebetü Mustafa el-Halebî, Kahire 1957.
• Yakut el-Hamevî, Şihabüddin Ebû Abdullah (626), Mu’cemu’l-Buldân, Mısr 1325.
• Zalat, Abdürrahim Mahmud, Uddetü'n-Nefsiyye ve'l-Maddiyye fi Şi'ri'l-Hurubi'l-Cahilî, Darü'l-Maarif, İskenderiye 1989.
• Zeydan, Corci, Tarihu Adabi’l-Arabiyye, Daru’l-Hilal, Mısr 1957.