Kur’an’ın Öngördüğü Toplumun Temel Özellikleri

Yıl 2014, Sayı: 1, 115 - 166, 30.06.2014

Resul Ertuğrul

Öz

Allah, insanı en güzel şekilde yaratıp diğer varlıklardan üstün seviyeye çıkacağı bir takım me-ziyetlerle donatmış, tabiattaki dengeleri ve toplumlarda adaleti gözetsin, yeryüzünü imar etsin ve iyilikleri hâkim kılsın diye yeryüzünde halife yapmıştır. Böylelikle, insanı en iyi tanıyan ve tanıtan Allah, Kur’an’da insandan geniş bir şekilde bahsederek ona yol gösterir, onu rûhen eğitir ve ondan yeryüzünde Allah inancının hâkim olduğu, ahlaka dayalı sosyo-ekonomik bir düzen kurmasını ister. Bu meyanda Allah kelamı olan ve insanı hedef alan Kur’an, ideal bir insan ve toplum tipi önerir. Kur’an, oluşturmak istediği toplumun iman ve ahlak temeline daya-lı olarak ıslah edici fiiller ortaya koymasını, iyi olan şeyleri yerleştirirken kötülükleri ortadan kaldırmaya çalışmasını, adaleti ve hakkaniyeti sağlamasını, İslam ümmetinin kendi içinde ve diğer toplumlarla sosyal yardımlaşma ve barış içinde olarak birliğini muhafaza etmesini iste-mektedir. Bu makalede Kur’an’ın öngördüğü toplumun özelliklerinin neler olduğu genel hatla-rıyla ortaya konulmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, toplum, insan, ahlak, adalet, iyilik

The Main Characteristics of the Society Envisaged by the Qur’an

Öz

Allah has created humanity in the best way and equipped them with a number of virtues that raise them over other creatures; and announced them as caliphs to let them look after the bal-ance in the nature and justice in societies, build the world and dominate the goodness on Earth. Thus, Allah, who knows and identifies the human beings better than anyone, talks about humanity in the Qur’an broadly to guide them, to educate them spiritually in order to ask them to establish a socio-economic regime based on ethics, in which belief of Allah is the ruler. In this context, the Qur’an, which is the word of Allah and targets humanity, offers an ideal human and society type. The Qur’an request the society to spend corrective efforts based on faith and ethics, try to eliminate the bad things while placing good things, provide justice and equity, maintain their unity through being in peace and social welfare with other nations and in its own Islamic society. The aim of this study is putting forward the general outline of the characteristics of the society envisaged by the Qur’an.

Anahtar Kelimeler

Qur’an, society, human, ethics, justice, goodness

Kaynakça

• Abdulbâkî, Muhammed Fuad, el-Mu’cemü’l-Mü’fehres li Elfâzi’l-Kur’ân’il-Kerim, Dâru’l-Hadis, 2.bs., Kahire 1988.
• Adler, Alfred, İnsan Tabiatını Tanıma, Trc. Ayda Yörükan, 3.bs, Türkiye İş Bankası Kültür Y., 1997.
• Ahmed b. Hanbel, Müsned I-VI, Çağrı Y., İstanbul 1413/1992.
• Akseki, Ahmet Hamdi, Ahlak İlmi ve İslam Ahlakı (Ahlak Dersleri), Sadeleştiren: Arslan Ay-dın, Nur Y., 2.bs., Ankara 1991.
• Ateş, Süleyman, Kur’an-ı Kerim ve Yüce Meali, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul t.s.
• Ateş, Süleyman, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, Yeni Ufuklar N., İstanbul 1988.
• Aydın, Hayati, Kur’an’da Psikolojik İkna, Timaş Y., İstanbul 2001.
• Aydın, Mustafa, İlk Dönem İslam Toplumunun Şekillenişi, Pınar Y., İstanbul 1991.
• Bayraklı, Bayraktar, Kur’an’da Değişim Gelişim ve Kalite Kavramları, MÜİFAV Y, İst 1999.
• el-Behiy, Muhammed, Kur’an ve Toplum, Bir Y., İstanbul 1986.
• Beyaz, Zekeriyya, “İslam Barışçı Dindir”, Diyanet Dergisi, Sayı: 2, Mart-Nisan 1975, c. XIV.
• el-Buhârî, Muhammed b. İsmail, el-Camî‘u’s-Sahîh I-VIII, Çağrı Y., İstanbul 1413/1992.
• el-Bûtî, Ramazan, Kur’an’da İnsan ve Medeniyet, Trc. Resul Tosun, Risale Y., İstanbul 1987.
• Carrel, Alexis, İnsan Denen Meçhul, Hayat Y., İstanbul 1997.
• Cerrahoğlu, İsmail, “Kur’an-ı Kerim’in Öngördüğü Adalet Esasları”, Diyanet İlmi Dergi, Ni-san-Mayıs-Haziran, Sayı: 2, c. 29, 1993.
• Çağrıcı, Mustafa, “Adalet”, DİA, İstanbul 1988, I.
• Çağrıcı, Mustafa, “Ahlak”, DİA, İstanbul 1989, II.
• Çağrıcı, Mustafa, “Hak”, DİA, İstanbul 1997, XV.
• Çağrıcı, Mustafa, “Emir bi’l-Ma‘rûf Nehiy ani’l-Münker”, DİA, İstanbul 1995, XI.
• Çağrıcı, Mustafa, “Kardeşlik”, DİA, İstanbul 2001, XXIV.
• Curcânî, Seyyid Şerif, Ta‘rîfâtu Seyyid Şerîf, Dersaâdet, İstanbul 1318 h.
• Draz, M. Abdullah, İslam’ın İnsana Verdiği Değer, Trc. Nurettin Demirel, İstanbul 1983.
• Duman, M. Zeki, “Hablullah”, DİA, İstanbul 1996, XIV
• Dumlu, Ömer, Kur’an’da Bazı Kavramlara Bakış, Anadolu Y., İzmir 1999.
• Dumlu, Ömer, Kur’an-ı Kerim’de Ma‘rûf ve Münker, Anadolu Y., İzmir 1999.
• Ebû Dâvud , Süleymân b. el-Eş‘âs, Sünen I-V, Çağrı Y., İstanbul 1992.
• Ebû Zehrâ, Muhammed, İslam’da Toplum Düzeni, Trc. Nureddin Demir, M. Vesim Taylan, Kayıhan Y., İstanbul 1993.
• Er, İzzet, Din Sosyolojisi Makaleler, Akçağ Y., Ankara 1998.
• Erdem, Mustafa, “İslam’da İnsan Modeli”, İslam’da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği (Kutlu Doğum Haftası, 1993), TDV.Y., Ankara 1995.
• Eren, Şadi, Kur’an ve Toplum, Zafer Y., İstanbul 1998.
• Esed, Muhammed, Kur’an Mesajı Meal-Tefsir, Trc. Cahit Koytak, Ahmet Ertürk, İşaret Y., İstanbul 1996.
• Fazlurrahman, Ana Konularıyla Kur’an, Trc. Alparslan Açıkgenç, Ankara Okulu Y., Ankara 1996.
• Fazlurrahman, İslam ve Çağdaşlık Fikrî Bir Geleneğin değişimi, Trc. Alparslan Açıkgenç, M. Hay-ri Kırbaşoğlu, Ankara Okulu Y., Ankara 1996.
• Garaudy, Roger, İslam ve İnsanlığın Geleceği, Trc. Cemal Aydın, İstanbul 1990.
• Gazzâlî, Ebu Hamid Muhammed b. Muhammed b. Ahmed et-Tûsî, İhyâu Ulûmi’d-Dîn, Trc. Ahmet Serdaroğlu, Bedir Y., İstanbul ts.
• Gölcük, Şerafeddin, Kur’an ve İnsan, Esra Y., Konya 1996.
• Görgün, Tahsin, “İbn Haldûn”, DİA, İstanbul 1999, IXX.
• Güngör, Erol, Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak, İstanbul 1997.
• Hadîdî, Mucahid Muhammed, Menhecü’l-Kur’ân ve’s-Sünne fi’l-‘Alâkâti’l-İnsâniyye, Mısır 1978.
• Halil, İmaduddin, Sosyal Adalet, Trc. Said Aykut, Şule Y., İstanbul 1993.
• Hökelekli, Hayati, “İslam’ın İnsan Görüşü Işığında İşçi Hakları”, İslam’da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği (Kutlu Doğum Haftası), TDV Y. Ankara 1995.
• İbn Haldun, (Şark-İslam Klasikleri) Mukaddime, Trc. Zakir Kadiri Ugan, MEB Y., İst. 1996.
• İbn Kesir, Muhtasaru Tefsiri İbn Kesîr, İhtisar ve Thk. Muhammed Ali es-Sabûnî, Dersaadet, İstanbul, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mükerrem (ö. 711/1311), Lisânu’l-‘Arab, Thk. Abdul-lah Alî el-Kebîr vd., Dâru’l-Ma‘ârif, Kâhire ts.
• İsfehânî, Râgıp, Müfredâtu Elfâzi’l-Kur’ân, Thk. Safvân Adnân Dâvûdî, Dâru’l-Kalem, 2.bs., Beyrut 1997.
• İslamoğlu, Mustafa, Hayat Kitabı Kur’an -Gerekçeli Meal Tefsir-, Düşün Y., İstanbul 2008.
• İslamoğlu, Mustafa, Kur’an Sûrelerinin Kimliği, Akabe Vakfı Y., İstanbul 2011.
• İzutsu, Toshihiko, Kur’an’da Allah ve İnsan, Trc. Süleyman Ateş, Yeni Ufuklar N, İstanbul ts
• İzutsu, Toshihiko, Kur’an’da Dinî ve Ahlakî Kavramlar, Trc. Selahaddin Ayaz, Pınar Y., 2.bs., İst. 1991.
• Kırca, Celal, Kur’an ve İnsan, Marifet Y. İstanbul 1996.
• Kutub, Seyyid, Fî Zılâli’l-Kur’an, Trc. Salih Uçan, Vahdeddin İnce, Dünya Y., İstanbul 1991.
• el-Merâğî, Mustafa, Tefsîru’l-Merâğî, 3.bs., Beyrut 1394/1974.
• Mevdudi, Ebu’l-‘Alâ, Tefhîmü’l-Kur’ân, Trc. Kurul, İnsan Y., 2.bs., İstanbul 1992.
• Mir, Mustansır, Kur’ani Terimler ve Kavramlar Sözlüğü, Trc. Murat Çiftkaya, İnkılap Y., İs-tanbul 1996.
• Muslihiddin, Muhammed, İslam ve Sosyoloji, Trc. Sami Şener, Akabe y., İstanbul 1987.
• Müslim, Ebu’l-Huseyn el-Haccâc el-Kuşeyri, el-Câmi‘u’s-Sahîh, I-III, Çağrı Y, İstanbul 1992.
• Nasr, Seyyid Hüseyin, İslam: İdealler ve Gerçekler, Trc. Ahmet Özel, İstanbul 1985.
• en-Nesâî, Ahmed b. Şuayb, Sünen, I-VIII, Çağrı Y., İstanbul 1992.
• Nesefi, Ebi’l-Berekât Abdullah ibnu Ahmed b. Mahmûd, Tefsîru’n-Nesefî (Medârikü’t-Tenzîl ve Hakâiku’t-Te’vîl), Thk.: Yusuf Ali Bedivi, 2.bs., Daru’bnu Kesîr, Beyrut 1420/1999.
• Okuyan, Mehmet, Kısa Sûrelerin Tefsiri, Düşün Y., 5.bs., İstanbul 2012.
• Özdemir, İbrahim, “Kur’an’ın Öngördüğü Toplumun Temeli Olarak Birey ve Ahlak”, Devlet ve İktidar, Köprü Dergisi, Bahar 1997, Sayı: 58.
• Özel, Ahmet, “Gayri Müslim”, DİA, İstanbul 1996, XIII.
• Özsoy, Ömer, Sünnetullah Bir Kur’an İfadesinin Kavramlaşması, Fecr Y., 2.bs., Ankara 1999.
• Özsoy, Ömer – Güler, İlhami, Konularına Göre Kur’an, Fecr Y., Ankara 1996.
• Öztürk, Yaşar Nuri, Kur’an’ın Temel Kavramları, Yeni Boyut, 12.bs., İstanbul, 1997.
• er-Râzî, Fahruddîn Muhammed (604), Tefsîru’l-Fahri’r-Râzî, Dâru’l-Fikr, Beyrut 1401/1981.
• Rızâ, Muhammed Reşid, Tefsirul’l-Kur’ani’l-Hakîm (Tefsîru’l Menâr), Daru’l-menâr, Kahire 1366/1947.
• Sâbûnî, Muhammed Ali, Safvetü’t-Tefâsîr, Dersaadet Y., İstanbul ts.
• Saka, Şevki, Yabancılaşma Karşısında Kur’an, İrşad Kitaplığı, Ankara 1997.
• Sezen, Yümni, İslam Sosyolojisine Giriş, Turan Kültür Vakfı, İstanbul 1994.
• Sıddıkî, Mazharuddîn, İslam Dünyasında Modernist Düşünce, Trc. Murat Fırat-Göksel Kork-maz, Dergah Y., İstanbul 1990.
• Şeriati, Ali, İslam Sosyolojisi, Trc. Kenan Sökmen, Birleşik Y., 3.bs., İstanbul 1993.
• Tabâtabâî, Muhammed Hüseyin, el-Mîzân fî Tefsîri’l-Kur’ân, Beyrut 1417/1997.
• et- Taberî, Muhammed b. Cerîr (224-310), Tefsîru’t-Taberî -Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân-, Thk. ‘Abdullâh b. ‘Abdulmuhsin et-Türkî, Hicr li’t-Tıbâ‘ ve’n-Neşr, Kâhire 1422/2001.
• Tirmizî, Muhammed b. İsa, Sünen I-V, Çağrı Y., İstanbul 1992.
• Topçu, Nurettin, Sosyoloji, Hazırl.: Ezel Erverdi-İsmail Kara, Dergah Y., İstanbul 2001.
• Uzun, Nihat, Kur’an’da Ümmet Kavramı (Yüksek Lisans Tezi), Bursa 2002.
• Ünal, Ali, Kur’an’da Temel Kavramlar, Beyan Y., İstanbul 1986.
• Ünal, İsmail Hakkı, “İslam’da İşçi-İşveren ilişkileri”, İslam’da İnsan Modeli ve Hz. Peygamber Örneği (Kutlu Doğum Haftası), TDV Y. Ankara 1995.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dîni Kur’an Dili, Çelik-Şura Y., İstanbul 1993.
• Yıldız, Mustafa, Kur’an’da İnsan Hakları (Yüksek Lisans Tezi), Konya 1996.
• Zamahşerî, Mahmud İbn Ömer, Esâsu’l-Belâğa, Beyrut 1385/1965.
• Zamahşerî, Mahmud İbn Ömer, Tefsîru’l-Keşşâf ‘an Hakâiki Ğevâmidi’t-Tenzil ve ‘Uyûni’l-Ekâvî’l fî Vucûhi’t-Te’vîl, Tash: Muhammed Abdusselâm Şâhîn, 3.bs, Dârul-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1424/2003.
• Zeydan, Abdülkerim, İslam Davetçilerine, Trc. Nezir Demircan, İkbal Y., Ankara 1977.
• Zeyveli, Hikmet, “Kur’an’ın Öngördüğü Toplum Modeli”, 1. Kur’an Haftası Kur’an Sempoz-yumu, Fecr Y., Ankara 1995.
• Zuhayli, Vehbe, Fert ve Topluma Kur’an’ın Mesajı, Trc. Halil İbrahim Kutluay, Risale Y., İstanbul 1995.