Osmanlı Son Döneminde İmla Edilen Bir İdadi Arapça Defteri (H. 1323 / M. 1905-1906)

Yıl 2022, Sayı: 18, 31 - 51, 31.12.2022

Sümeyye Dağ

Öz

ÖZET
Bu çalışmada 20. yüzyıl başlarında imla edilmiş bir Arapça öğrenci defteri ve onun Arapça tedris usulü içerisindeki yeri incelenmiştir. Araştırma somut bir örnek sunması ve döneme ışık tutması bakımından önem arz etmektedir. Çalışmada Osmanlı klasik dönem Arapça eğitiminden modern eğitime geçilen süreç adım adım ele alınmıştır. İncelemesi yapılan defter H. 1323/ M.1905-1906 yıllarında, Mercan İdadîsinde eğitim görmekte olan Mehmed adlı 3. sınıf öğrencisine aittir. İnceleme sonunda dönemin Arapça eğitimine dair çıkarımlar yapılmış, o dönemin ders kitapları ve ders anlatım metoduyla defter arasındaki ilişki araştırılmıştır. Bu bağlamda ders işleniş şekil ve sürecine ışık tutulmuştur. Araştırmanın gelecekteki araştırmacılara, eğitmenlere ve dilcilere yol göstereceği ve kaynak niteliğinde olacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arapça, Osmanlı, İdâdî, Defter, Tedrîs

Kaynakça

• Açık, Kerim. Tanzimat’tan Cumhuriyete Arapça Öğretimi (Kaynaklar ve Yöntemler). İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2002.
• Açik, Kerim. “Tanzimat Döneminde Açılan Yeni Okullarda Arapça Öğretiminde Kullanılan Ders Kitaplarının Yöntem Açısından İncelenmesi”. Şarkiyat Mecmuası 37 (21 Aralık 2020), 1-49.
• Akgündüz, Hasan. Klasik Dönem Osmanlı Medrese Sistemi: Amaç, Yapı, İşleyiş. İstanbul: Ulusal Yayınları, 1997. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=91914&ele=&wYazarlar=hasan+akg%C3%BCnd%C3%BCz
• Akyıldız, Ali. “Mekteb-i Mülkiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. EK-2/238-240. Ankara: TDV Yayınları, 2019.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. İstanbul : Kültür Koleji, 1994. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=167120&tarama=Yahya+Aky%C3%BCz
• Ayas, Nevzad. Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitimi: Kuruluşlar ve Tarihçeler. Ankara : Milli Eğitim Bakanlığı, 1948. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=169889&tarama=Nevzad+Ayas
• Aytekin, Halil. Eğitim Yönetimi: İttihad ve Terakki Dönemi. Ankara : Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi, 1991. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=42768&tarama=Halil+Aytekin
• Çakan, İsmail Lütfi. “Babanzâde Ahmed Naim”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/375-376. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Çelik, Orhan ve diğerleri. Türkiye’nin Modernleşme Süreci ve Mekteb-i Mülkiye. Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi., 2021.
• Dursun, Hazer. “Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi Ve Okutulan Ders Kitapları”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (30 Haziran 2002), 274-293.
• Ergin, Osman Nuri. Türkiye Maarif Tarihi. İstanbul : Eser Neşriyat, 1977. http://ktp2.isam.org.tr/detayzt.php?navdil=tr&idno=172652&wYazarlar=Osman+Ergin
• Fazlıoğlu, Şükran. “Osmanlı Medrese Müfredatına Dair Çalışmalar: Nereden Nereye?” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 12 (Eylül 2008), 593-610.
• Göktürk, Hakkı. “Berlitz Lisan Mektebi”. İstanbul Ansiklopedisi. 5/2548. Bayrampaşa-Boğaziçi: Neşriyat Kollektif Şirketi, 1961.
• Kaya, M. Cüneyt - Kara, İsmail. Babanzâde Ahmet Naim Hayatı-Eserleri-Fikirleri. İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları, 1. Basım, 2018.
• Kılıç, Hulusi. “Hacı İbrâhim Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/481-482. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Kılıç, Hulusi. “Mehmed Zihni Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/542-543. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Sayar, Ahmet Güner. “Ülgener, Mehmet Fehmi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/288-289. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Elsineden Arapça defteri / [Mehmed Zekai, Bolulu (Bolu Sultanisi Tarih, Coğrafya muallimi)]. İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Arşiv ve e-Kaynaklar: 1387, 61. http://ataturkkitapligi.ibb.gov.tr/yordambt/yordam.php?undefined#