Bir Nedensellik İlkesi Örneği Üzerine Değerlendirme: Dijitalleşen Mahremiyet Mi Kutsal Algı Yapısı Mı?

Yıl 2023, Sayı: 20, 87 - 109, 31.12.2023

Beyzanur Yılmaz

Öz

Günümüzde mahremiyet olgusunun dijitalleşmesi ya da vurgulanmak istenenin teknolojik mahremiyet adı altında kullanımının mümkünlüğü kadar bu kullanımın kökenini oluşturan sebepler zincirine dair sorgulama yapmak ve konuyu bu doğrultuda bilimsel açıdan analiz etmek de o derece önem taşımaktadır. Kavramsal analizler dikkate alınıp, durumun psiko-sosyal açıdan ele alındığı makalede, gelişen dijital dünya kişilerde birçok konuda algı değişimine sebep olduğunu ve bu sebeplerden ortaya çıkan sonuçlar ise mahremiyet olgusuna dair düşünce biçimle-rinin farklı boyutlara ulaştığını göstermektedir. Makalede bu sebep-sonuç ilişkisi içerisinde ilerleyen zincirin her halkasını analiz edip, anahtar noktaları ve kav-ramlarına değinilerek bir değerlendirme yapılacaktır. Gerek teorik gerek kuram-sal çerçeveden ele alınan konu, ayrıca nedensellik ilkesi ile desteklenerek kutsal kavramı ile bağlantısı ve kutsal algısı doğrultusunda ortaya çıkan sonuçlardan mahremiyet algısına yönelik tarafı ile değerlendirilmektedir. Makale bu anlamda dijital dünyadaki mahremiyet konusuna yönelik kutsal algısının etkisini nedensel-lik ilkesinden destek alarak psikososyal açıdan analiz eden bir çalışma olup, başta kavramsal analizlerden başlayarak değişime uğrayan şeyin ne olduğuna dair doğru tanımlamalar ile konuyu anlamlandırmaktadır. Devamında ise köklerimiz, kutsal ve değerlerimiz üzerine bilinçlendirme ve eğitim faaliyetleri, gerekli olan yaptırımlardan BİT aracılığı ile bazı ihlal önleyici kısıtlamalarla mahremiyet ihla-linin önüne az da olsa geçilebileceği sonucuna varmaktadır. “Dijital mahremiyet” adı altında kullanılan tanımlamanın esasında bir nedenler silsilesine bağlı olduğu ve determinist bir bakış açısı ile değerlendirildiğinde dijital olanın mahremiyet mi yoksa kutsal algısı mı olduğuna dair düşünmeye sevk eden yönüyle de teorik bir çalışma olduğunu belirtmek gerekir. Makalenin bilimsel analizde önemli bir yere sahip olan kavramsal analiz ve kuramsal çerçeve ile kurulan ilişkisi ise araştırmanın belirli bir konu hakkında hâlihazırda mevcut olan bilgilerin gözlemlenmesi ve analiz edilmesine dayalı bir metodolojiye sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Dijital Dünya, Mahremiyet, Nedensellik İlkesi, Psikososyal Analiz, Kutsal Algısı

An Evaluation on the Example of a Principle of Causality: Digitalized Pri-vacy or Sacred Perception Structure.

Öz

Today, as well as the digitalization of the phenomenon of privacy or the possibility of using what is meant to be emphasized under the name of technological privacy, it is also important to question the chain of reasons that constitute the origin of this use and to analyze the subject scientifically in this direction.In the article, in which conceptual analyzes are taken into consideration and the situation is handled from a psycho-social point of view, it is seen that the developing digital world causes a change in perception in many subjects, and the results obtained from these reasons show that the ways of thinking about the phenomenon of privacy have reached different dimensions.In the article, an evaluation will be made by analyzing each link of the chain progressing wit-hin this cause-effect relationship and mentioning its key points and concepts. The sub-ject, which is handled from both theoretical and theoretical frameworks, is also suppor-ted by the principle of causality and evaluated with its connection with the concept of the sacred and its side towards the perception of privacy from the results that emerge in line with the perception of the sacred. In this sense, the article is a study that analyzes the effect of the sacred perception of privacy in the digital world from a psychosocial point of view with the support of the causality principle, and makes sense of the subject with accurate definitions of what has changed, starting from conceptual analysis. Subsequ-ently, awareness-raising and educational activities on our roots, saints and values conc-lude that the violation of privacy can be prevented, albeit a little, with some anti-infringement restrictions through information communication technologies from the necessary sanctions. It should be noted that the definition used under the name of "digi-tal privacy" is actually a theoretical study that depends on a series of reasons and when evaluated from a deterministic point of view, it is a theoretical study that leads to think about whether the digital one is privacy or sacred perception. The relationship of the article with conceptual analysis and theoretical framework, which have an important place in scientific analysis, has a methodology based on observing and analyzing the currently available information on a specific subject.

Anahtar Kelimeler

Digital World, Privacy, Causality Principle, Psychosocial Analysis, Sacred Percep-tion.

Kaynakça

• Ahmed ibn Hanbel. Müsned. Çağrı Yayınları, 1992.
• Akarsu, Bedia. Felsefi Terimler Sözlüğü. İstanbul: İnkılap Yayınları, 1998. Aktaş, Cihan. İktidar Parantezi Kadın, Dil, Kimlik. İstanbul: İz Yayıncılık, 2011.
• Bağlı, Mazhar. Modern Bilinç ve Mahremiyet. İstanbul: Yarın Yayıncılık, 2006.
• Barkuş, Fatma- Koç, Mustafa. “Dijital Mahremiyet Kavramı ve İlgili Çalışma-lar Üzerine Bir Derleme.” Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Dergisi (BEST Dergi) 3(1) (2019), 35-44.
• Bauman, Zygmunt-Lyon, David. Akışkan Gözetim. çev. Elçin Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2013.
• Berger, Peter L. The Sacred Canopy: Elements of a Sociology Theory of Religion. Doubleday, 1967.
• Berkup, Sezin B. Sosyal Ağlarda Bireysel Mahremiyet Paylaşımı: X Ve Y Kuşakları Arasında Karşılaştırmalı Bir Analiz. İzmir: Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Bostancı, Mustafa. “İnternet ve Sosyal Medyanın İfşa Kültürü.” Tüm Yönleriyle Mahremiyet. ed. H. Şule Albayrak. 353-365. Ankara: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2022.
• Cengil Muammer- Tekin, Dila. “Kutsal Zaman, Algılanış Biçimi ve İbadet Hayatına Etkisi.” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15(29) (2016), 33-63.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2002.
• Çekiç, Sevdegül- Ayengin, Tevhit. “Sosyal Medyadaki Mahremiyet İhlalleri-nin Bazı Fıkhî Yansımalarına Dair.” Mütefekkir Dergisi 8(15) (2021), 71-93.
• Daci, Zehra N. Üniversite Öğrencilerinde Değer Algılamaları: İstanbul’daki Üniver-sitelerde Uygulama. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Değer, Emine H. Yükseköğrenim Görmüş Dindar Kadınların Modernlik Anlayışı. Kütahya: Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Dereli, Mustafa D. “Mahremiyetin Dönüşümünün Dini Hayata Etkisi.” Tüm Yönleriyle Mahremiyet. ed. H. Şule Albayrak. 189-213. Ankara: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2022.
• Dursun, Abdurrazzak. “David Hume ve Gazali’de Nedensellik Problemi.” Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5 (2) (2015), 1-11.
• Eliade, Mircea. The Sacred and The Profane. trans. Willard R. Trask-Harcuort Brace, New York:Harvest Book, 1959.
• Eroğlu, Şahika. “Dijital Yaşamda Mahremiyet (Gizlilik) Kavramı ve Kişisel Veriler: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencilerinin Mahremiyet ve Kişisel Veri Algılarının Analizi.” Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 35(2) (2018).
• Gerth, Hans- Mills, C. Wright. From Max Weber: Essays in Sociology. Oxford: Oxford University Press,1946.
• Giddens, Anthony. Mahremiyetin Dönüşümü. çev. İdris Şahin. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2014.
• Göle, Nilüfer. Modern Mahrem Medeniyet ve Örtünme. İstanbul: Metis Yayınevi, 2014.
• Gündüz, Şinasi. “Kutsal Hakkında Konuşmak: Dinsel Söylemde Mitos.” Milel ve Nihal 6(1) (2009), 10-11.
• İbn Manzûr, Faslu’l-Hâ, 844-850.
• İbn Manzûr, Lisânu’l-Arab. Beyrut ts; Dâru Sâdır.
• Karadeniz, Sıtkı. “Bir Kavram Habitusu Denemesi: Kutsal.” Uluslararası Sos-yal Araştırmalar Dergisi 11(56) (2018).
• Karakitapoğlu A. Zahide- İmamoğlu, E. Olcay. “Value Domains of Turkish Adults and University Students.” The Journal of Social Psychology 142(3) (2002), 333–351.
• Kirman, M. Ali- Demir Talip. Sekülerleşme Perspektifinden Mahremiyetin Dönüşümü, Mahremiyet Algıları Sempozyumu. Ordu: Ordu İlahiyat Vakfı Yayınları, 2016.
• Kokolakis, Spyros. “Privacy Attitudes and Privacy Behaviour: a Review of Current Research on the Privacy Paradox Phenomenon.” Compu-ters & Security (64) (2017), 122-134.
• Komisyon. İlmihal. Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, I-II.
• Köse, Saffet. Genetiğiyle Oynanmış Kavramlar ve Aile Medeniyetinin Sonu. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 3.Basım, 2015.
• Küçükalp, Kasım. “Mahremiyete Felsefî Yaklaşım.” Tüm Yönleriyle Mahremi-yet. ed. H. Şule Albayrak. 37-65. Ankara: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2022.
• Oakes, W. Jerry. The Function of the Forms: Examining Plato’s Conception of Aitia Against the Criticisms of Aristotle,, 2015.
• Otto, Rudolf. The İdea Of The Holy. trans. John W. Harvey. Oxford: Oxford University Press, 1936.
• Öğüt, Salim. “Mahrem.” Diyanet İslam Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 27, (2003), 388-389.
• Özdemir, Harun. Dijital Mahremiyet. İstanbul: İnsan ve Hayat Kitaplığı, 2023.
• Öztekin, Hülya-Öztekin, Ahmet. “Modernleşme-Mahremiyet İlişkisi ve Siber Mekânda Mahremiyetin Aleniyete Dönüşmesi.” e-Journal of New World Sciences Academy 5(4) (2010), 526-540.
• Ritzer, George. Büyüsü Bozulmuş Dünyayı Büyülemek. çev. Şen Süer Kaya. İs-tanbul: Ayrıntı Yayınları, 2011.
• Robison, Wade L. “Digital Privacy: Leibniz 2.0.” Orbit Journal 1(2) (2017), 1–9.
• Swatos, William H.- Christiano, Kevin J. “Secularization Theory: The Course of a Concept.” Sociology of Religion 60 (3) (1999), 209-223.
• Şişman, Nazife. Dijital Çağda Müslüman Kalmak. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
• Tekin, Mustafa. “Beden ve Mahremiyet.” Tüm Yönleriyle Mahremiyet. ed. H. Şule Albayrak. 151-171. Ankara: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlı-ğı, 2022.
• Türk Dil Kurumu. Türkçe Sözlük. Bkz. kutsal ne demek TDK Sözlük Anlamı (sozluk.gov.tr), 2019.
• UHIM, “Sosyal Paylaşım Siteleri Soruşturması.” 2011. https://www.uhim.org/Uploads/GenelDosya/sosyalpaylasim-siteleri-sorusturmasi-2723-d.pdf
• Ünal, Mustafa. Dinlerde Kutsal Zamanlar. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 2008.
• Üner, Aslı. “Nedensellik İlkesi: Hume’a Karşı Kant.” Mavi Atlas (3) (2014), 100-108.
• Yıldırım, Esra-Mücahit, Mustafa. “Gençlerde Dindarlık ve Modernleşme Algısı: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Örneği.” Bülent Ecevit Üni-versitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7(2) (2020), 519-542.
• Yıldız, Asiye K. “Sosyal Paylaşım Sitelerinin Dijital Yerlilerin Bilgi Edinme ve Mahremiyet Anlayışına Etkisi.” Bilgi Dünyası 13(2) (2012), 529–542.
• Yörükan, Turhan. “Bir İlişki Düzenleme Süreci Olarak Mahremiyet.” Tisk Akademi 4/26, (2008), 128-180.
• Yüksel, Mehmet. “Mahremiyet Hakkı ve Sosyo-Tarihsel Gelişimi.” Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi (58) (2003).
• Yüksel, Mehmet. “Modernleşme ve Mahremiyet.” Kültür ve İletişim 6(1) (2003), 75-108.
• Zerey, Yüce. “Facebook İnsanları.” 2012. http://www.yucezerey.com/facebook–insanlari/