Musa Kazım Efendi’nin Kur’ân’ın İ’câz’ı İle İlgili Görüşleri (Bakara Sûresi 23 ve 24. Ayetlerinin Bağlamında)

Yıl 2024, Sayı: 22, 56 - 84, 31.12.2024

Mahmut Sönmez

Öz

Bu çalışmada Osmanlının son dönem şeyhülislamlarından olan Musa Kâzım Efendi’nin “Kur’ân’ın İ’câz’ı İle İlgili Görüşleri” konusu ele alınmıştır. Konuya önce Kazım Efendi’nin hayatı, üslendiği görevler, ilmî yönü ve eserleri mevzuları üzerinde durulmuştur. Daha sonra Müfessirin Bakara Suresi 23. ve 24. ayetleri tefsiri bağlamında Kur’ân’ın İ’câzına getirmiş olduğu açıklamalara yer verilmiştir. Musa Kazım Efendi’nin Kur’ân’ın İ’câzı mevzusuna, daha çok Kur’ân’ın tehaddi/meydan okuma ayetleri çerçevesinde yaklaştığı ve ilgili ayetleri tefsir ederek konuya açıklık getirdiği belirtilmiştir. Ayrıca Kur’ân’ın dil ve üslup özellikleri başta olmak üzere, fesahat ve belagat incelikleri ve gaybî haberler ihtiva etmesi gibi pek çok yönden Kur’ân’ın mu’cize olduğuna işaret eden konulara da tefsirinde dikkat çekilmiştir. Bu açıklamalara ilave olarak “İ’câzü’l-Kuran” isimli makalesi de bu ayetlerin tefsirinin sonunda zikredilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân, Şeyhülislam, Musa Kazım Efendi ve İ’câz

Teşekkür

Kolaylıklar dilerim

Musa Kazim Efendi's Views on the I'caz of the Qur'an (Surat al-Baqara 23 and 24. In the Context of His Verses)

Öz

In this study, the subject of “Musa Kazim Efendi's Views on the I'caz of the Qur'an”, one of the last period sheikhulislams of the Ottoman Empire, is discussed. First of all, the subject was focused on Kazim Efendi's life, the tasks he performed, his scientific direction and his works. Later, the Interpreter's Surat al-Baqara 23. and 24. in the context of the interpretation of the verses, the explanations that he brought to the Qur'an's I'jaz are included. It has been stated that Musa Kazim Efendi approaches the subject of the I'jaz of the Qur'an more within the framework of the verses of the Qur'an's threat /challenge, and clarifies the subject by interpreting the relevant verses. In addition, attention has been drawn to the linguistic and stylistic features of the Qur'an, as well as the subtleties of corruption and eloquence, and the fact that it contains news of the unseen, which indicate that the Qur'an is mu'jiz in many ways, in its interpretation. In addition to these explanations, his article titled “I'jazul-Quran” is mentioned at the end of the interpretation of these verses.

Kaynakça

• Akşin, Sina, Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, Ankara: İmge Kitabevi, 2006.
• Albayrak, Sadık, Son Devir Osmanlı Uleması, İstanbul: Milli Gazete Yayınları,1981.
• Altunsu, Abdulkadir, Osmanlı Şeyhülislamları, Ankara: Ayyıldız Matbaası, 1972.
• Ateş, Süleyman, İslâm’a İtirazlar ve Kur’ân-ı Kerim’den Cevaplar, Ankara:Emel Matbaası, 1971.
• Ceyhan, Abdullah, Sırat-ı Müstekim ve Sebilürreşad Mecmualarının Fihristi, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1991.
• Danışmend, İsmail Hami, İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, İstanbul: Türkiye Yayınevi, 1971.
• Demirayak, Kenan, Arap Edebiyatı Tarihi,I, Cahiliye Dönemi, Erzurum: Fenomen Yayıncılık, 2009.
• Elmalı, Hüseyin, “Hassan b. Sabit”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/416-417.İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Ertan, Veli, Tarihte Meşihat Makamı, İlmiye Sınıfı ve Meşhur Şeyhülislamlar,İstanbul: Bahar yayınları, 1969.
• Fîrûzâbâdî, Muhammed bin Yakub, el-Kâmusu’l-Muhît,Mısır: Matba’atu’l-Emiriye, 1978.
• Güllüce, Hüseyin, “Erzurumlu Şeyhülislam Musa Kazım ve Kur’ân'ın İ’câzı Hakkındaki Görüşleri”, Ata. Üniv. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 19/219-227, Erzurum, 2002.
• Gürer, Ahmet Şamil, “Musa Kazım Efendi'nin İttihat ve Terakki İle İlişkileri”, Erzurumlu Şeyhülislam Musa Kazım Efendi Sempozyumu, Erzurum, 2014.
• Gürer, Ahmet Şamil, Gelenekle Modernite Arasındaki Bir Meşrutiyet Şeyhülislamı Musa Kazım Efendi, Ankara: Hacetepe Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2003.
• İnal, İbnülemin Mahmut Kemal, “Musa Kazım Efendi,” Evkaf-ı Hümayun Nezareti’nin Tarihçe-i Teşkilat ve Nüzzar’ınTeracim-i Ahvali, İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası, 1335.
• İsfahânî, Ebü'l-Kasım Hüseyin b. Muhammed b. Mufaddal Râğıb, Müfredâtu Elfazi'l-Kur'ân, thk. Safvan Adnan Dâvûdî, “acz md”, Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2002.
• Kara, İsmail, Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi, İstanbul: Risale Yayınları, 1986.
• Keskin, Şahin, Son Osmanlı Şeyhülislamlarından Musa Kâzım Efendi(Yaşamı, Görüşleri ve Etkisi), Samsun: Ondokuz Mayıs Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü,Yüksek Lisans Tezi, 1993.
• Koca, Ferhat, Şeyhülislam Musa Kâzım Efendi’nin Hayatı ve Fetvaları, İstanbul: Rağbet Yayınları, 2002.
• Koç, Zafer, “Safvetü’l- Beyân fî Tefsîri’l- Kur’ân’ın Kaynak, Özellik ve Muhteva Bakımından İncelenmesi”, Journal of AnalyticDivinity, Ankara: Volume 1/1.
• Mâverdî, Ebu’l-Hasan Ali b. Muhammed,A‘lâmu’n-Nubüvve, thk. Muhammed Şerif Sükker, Beyrut: Dâruİhyâi’l-Ulûm, 1992.
• Musa Kazım Efendi, Safvetü’l-Beyan fi Tefsiru’l-Kur’an, İstanbul: Matbaa-i Amire, 1335. -------------------------, “İ’câzu’l-Kur’ân”, Sırât-ı Müstakîm, 1/7, (8 Ekim 1908), 107.
• Nursî, Bediüzzaman Said, Sözler, İstanbul: RNK Yayınları, 2010.
• Revnakoğlu, Cemaleddin Server “Erzurumlu Şeyhülislamlardan Musa Kazım Efendi”, Tarih Yolunda Erzurum, Erzurum Matbuatı, 1962.
• Savran, Ahmet, “İmruü'l-Kays b. Hucr”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.22/237-238. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Tülücü, Süleyman, “A’şa b. Kays”.Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.3/544-545.İstanbul: TDV Yayınları, 1991. -----------------------, “Nabiğa ez-Zübyanî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.32/262-263.İstanbul: TDV Yayınları, 2006. -----------------------,“Lebid b. Rebia”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.27/121-122. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Türkgeldi, Ali Fuat,Görüp İşittiklerim, IV. baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1987. Unan, Fahri, “Mevleviyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.22/467-468.Ankara: TDV Yayınları, 2004.