Kitap İncelemesi, Teodise İmanla Aklın Uygunluğu Üzerine Konuşma

Yıl 2024, Sayı: 22, 153 - 161, 31.12.2024

Muhammet Aydın

Öz

Teodise ya da kötülük sorunu ilahiyatla felsefenin ortak ilgisine konu olmuştur. Yine iman akdinin akılla uygunluğu, ilişkisi ya da ilişkisizliği de aynı şekilde ilgili disiplinlerde ele alınmıştır. Çözümlemelere bakıldığında fideist bir yaklaşımla imanın akılla ilişkisinin olmayacağını savunanlar olduğu kadar imanla aklı ilişkilendirip bu iki kavramı alternatif değil de birbirini tamamlayan parçalar şeklinde takdim eden yaklaşımlar da mevcuttur. Leibniz de ikinci yaklaşıma yakın duranlardan birisidir. Ayrıca kendisinin Hıristiyan kültür çevresinde ve hinterlandında yetişen birisi olduğu hatırlandığında söz konusu kültür çevresinde yetişen bir kişinin imanla aklın uygunluğu tezini savunması kayda değer görülmelidir. Bu çalışmada yazarın akılla imanın uygunluğuna dair tespitlerinin tutarlılığı ve anlamlılığı ele alınıp değerlendirilecektir. Leibniz’in eserinde fazla sayıda teolog, filozof, felsefi ekol ve eserlere atıflar dikkat çekmektedir. Bu, yazarın literatürü ve üzerinde yürütülen tartışmaları iyi takip ettiğini göstermektedir. Eserde yer verilen kimi tartışmaların bizim geleneğimizde de yürütüldüğü hatırlandığında diğer kültürlerde de benzer konuların ele alındığı ve tartışıldığı anlaşılmaktadır. Leibniz’in yaklaşımlarına bakıldığında kimi zaman fideist kimi zaman agnostik ve kimi zaman da rasyonal tutum takındığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kötülük Sorunu, Leibniz, İman, Akıl, Allah.

Kaynakça

• Ay, Mahmut. “Kelâm’da Adalet, Kudret ve Hikmet Bağlamında Tanrı Tasav-vurları”, Eskiyeni, 31 (2015), 25-50.
• Aydın, Mehmet S. Din Felsefesi. Ankara: Selçuk Yayınları, 1997.
• Leibniz, Gottfried Wilhelm. Teodise İmanla Aklın Uygunluğu Üzerine Konuşma, çev. Hüseyin Batuhan. Ankara: Fol Yayıncılık, 2019.
• Özdemir, Metin. İslam Düşüncesinde Kötülük Problemi. İstanbul: Furkan Kitap-lığı, 2001.
• Ülken, Hilmi Ziya. İslam Düşüncesi, yy, İstanbul: 1946.