Fotoğraftan Hikâyeye: enstANtane Belgeseli

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 92 - 116, 18.07.2022

Bahar Atmaca Demir

Öz

Toplumsal bir olgu olan dış göç olgusu gerek yazılı olarak kitaplarda, makalelerde, gerekse televizyon, sinema gibi görsel-işitsel mecralarda her zaman yerini bulmuştur. Sözlü tarih çalışmaları da, geçmiş önemli olayları bizzat deneyimleyen kişiler aracılığıyla doğrudan anlatılarak, onların hayat hikâyelerinin toplumsal bellek ile gelecek nesillere aktarılmasında büyük öneme sahiptir. Araştırmanın amacı, çeşitli ve zorunlu nedenlerle Avrupa’ya göç etmek durumunda kalmış olan Süryanilerin anlatıları doğrultusunda hikâyelerine odaklanarak, dış göçün hayatlarında ne gibi değişikliklere sebep olduğunu ortaya koymaktır. Çalışmada yönetmen Hakan Aytekin’in enstANtane isimli belgeselinde yer alan kişilerin anlatıları üzerinden bir okuma gerçekleştirilmiştir. Belgeselde yer alan kişilerin geçmişte çekildikleri bir fotoğrafa dair ne tür anlatılar ürettikleri başka bir deyişle kişilerin kendi hikâyelerini nasıl anlattıkları William L. Randall’ın Bizi “Biz” Yapan Hikâyeler kitabında kavramsallaştırdığı çerçeve doğrultusunda betimsel analiz yöntemi ile irdelenmeye çalışılmıştır. Veri setini belgeselde görüşme yapılan kişilerin aktardığı bilgiler oluşturmaktadır. Araştırmada görsel-işitsel olan belgesel türünün verileri incelendiği için görüşmecilerin duygularının (heyecanlandığı, tebessüm ettiği, ağladığı vb.) gözlemlendiği gözlem tekniğinden de yararlanılmıştır. Çalışmada, çeşitli ve zorunlu nedenlerle göç etmek durumunda kalmış olan Süryanilerin hikâyelerindeki ortak noktanın “geçmişe duyulan özlem” olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Bellek, Sözlü Tarih, Göç Anlatıları, Belgesel, Hikâye

Teşekkür

Çalışmanın kavramsal çerçevesini oluştururken beni yönlendiren sayın hocam Prof. Dr. Hasan Akbulut'a ve "enstANtane" isimli belgeselini incelememe izin veren sayın hocam Dr. Öğr. Üyesi Hakan Aytekin'e teşekkür ederim.

From Photograph to Story: Documentary “enstANtane”

Öz

Emigration, a social phenomenon, has always found a place in books, articles and audio-visual media such as television and cinema. Oral history studies are of great importance in passing on the life stories of those who have endured significant events first-hand to future generations through the creation of social memory via direct narration. The present study relates the stories of Assyrians who had to migrate to Europe for various compelling reasons, and reveals the kind of changes emigration brought to their lives. For the study, a reading was made of the narratives of the people featured in the documentary enstANtane directed by Hakan Aytekin. The narratives of the people in the documentary about a photograph from the past, revealing how people tell their own stories, was examined with a descriptive analysis approach in line with the framework conceptualized by William L. Randall in The Stories We Are. The data set consists of information collected from the interviewees in the documentary. As the research involves examining data from an audio-visual documentary, an observation method was also utilized to document the interviewees’ emotions (excitement, smiling, crying, etc.). It was concluded from the study that the stories of the Assyrians who were compelled to migrate for various reasons share a common ‘longing for the past’.

Anahtar Kelimeler

Social memory, oral history, migration narratives, documentary, story

Kaynakça

• Akbulut, Hasan (2007) “Ulus-aşırı Türk Sinemasında Kimlik Arayışları: Fatih Akın ve Yüksel Yavuz Sineması”, Kimlik, Medya ve Temsil: Kimlik Kurgusu ve Temsilleri Üzerine Medya Analizleri, Emel Baştürk Akça (der.), Ankara, Nobel.
• Akbulut, Hasan, Akar Vural, Ruken (2012) “Çocukluğun Anımsanışı: Masumiyet Arayışında Uzak/ Yakın Geçmiş Nostaljisi”, Millî Folklor, Yıl 24, Sayı 95, s. 249-262.
• Aytekin, H. (2013). Kültür, Sanat ve İletişim Üzerine Bir Örnek: “Işık Sesini Arıyor” Belgesel Filminde Kodlar ve İzleyicilerin Kodaçımlamasına Bağlı Olarak Değişen Anlam, İstanbul, İstanbul Teknik Üniversitesi Uluslararası Kültür, Sanat ve İletişim Sempozyumu.
• Boyer, Pascal (2015).”Anılar Ne İşe Yarar? Hatırlamanın Biliş ve Kültürle İlgili İşlevleri”, Zihinde ve Kültürde Bellek, Pascal Boyer & James V. Wertsch (der.), Yonca Aşçı Dalar (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Chambers, Iain (2005) Göç, Kültür, Kimlik, İsmail Türkmen, Mehmet Beşikçi (Çev.), İstanbul, Ayrıntı.
• Creswell, John W. (2016) Nitel Araştırma Yöntemleri. Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni, Mesut Bütün, Selçuk Beşir Demir (Çev.), Ankara, Siyasal Kitabevi.
• Gürşimşir, İrem (2012) “Metaforik Bir Kapan Olarak Bellek”, Neye Yarar Hatıralar? Bellek ve Siyaset Çalışmaları, Pınar Melis Yelsalı Parmaksız (der.), Ankara, Phoenix. Hall, Stuart (1998a) “Eski ve Yeni Kimlikler, Eski ve Yeni Etnikler”. Der. Anthony King Kültür, Küreselleşme ve Dünya Sistemi: Kimlik Temsilinin Çağdaş Koşulları. Çev. Sarp Erk Ulaş. Ankara: Bilim Sanat.
• Hall, Stuart (1998b) Kimlik: Topluluk, Kültür, Farklılık, İrem Sağlamer (Çev.), İstanbul, Sarmal Yayınevi.
• Hall, Stuart (2017) Temsil. Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları, İdil Dündar (Çev.), İstanbul, Pinhan.
• Lambert, Alan J. Scherer, Laura Nesse. Rogers, Chad. Jacoby, Larry (2015) “Kolektif Bellek Topluluk Ruhunu Nasıl Yaratır?”, Zihinde ve Kültürde Bellek, Pascal Boyer & James V. Wertsch (der.), Yonca Aşçı Dalar (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Neyzi, Leyla (2011) Ben Kimim? Türkiye’de Sözlü Tarih, Kimlik ve Öznellik, Hande Özkan (Çev.), İstanbul, İletişim.
• Neyzi, Leyla (der.) (2014) Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışmaları, İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Nietzsche, Friedrich (2015) Tarihin Yaşam İçin Yararı ve Sakıncası Zamana Aykırı Bakışlar – 2, Mustafa Tüzel (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özdemir, Özlem (2012) “Geçmişe Mazi Diyebildik mi? Bir Bellek Mekânı Olarak Sinema”, Neye Yarar Hatıralar? Bellek ve Siyaset Çalışmaları, Pınar Melis Yelsalı Parmaksız (der.), Ankara, Phoenix.
• Randall, William L. (2014) Bizi Biz Yapan Hikâyeler: Kendimizi Yaratma Üzerine Bir Deneme, Şen Süer Kaya (Çev.), İstanbul, Ayrıntı.
• Rubin, David C. (2015) “Kolektif Anılar Olarak Sözlü Gelenekler: Genel Bir Bireysel ve Kolektif Bellek Kuramı İçin Öneriler”, Zihinde ve Kültürde Bellek, Pascal Boyer & James V. Wertsch (der.), Yonca Aşçı Dalar (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Schacter, Daniel L., Gutchess, Angela H. & Kensinger, Elizabeth A. (2015) “Belleğin Özgüllüğü: Bireysel ve Kolektif Hatırlamanın Etkileri”, Zihinde ve Kültürde Bellek, Pascal Boyer & James V. Wertsch (der.), Yonca Aşçı Dalar (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Thompson, Paul (1999) Geçmişin Sesi: Sözlü Tarih, Şehnaz Layıkel (Çev.), İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yaren, Özgür (2008) Altyazılı Rüyalar: Avrupa Göçmen Sineması, Ankara, De Ki.
• Yılmaz, Ahenk (2014) “Bellek Topografyasında Özgürlük: Gelibolu Savaş Alanları ve Mekânsal Bir Deneyim Olarak Hatırlama”, Nasıl Hatırlıyoruz? Türkiye’de Bellek Çalışmaları, Leyla Neyzi (der.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Williams Helen L. & Conway Martin A. (2015) “Otobiyografik Anı Ağları”, Zihinde ve Kültürde Bellek, Pascal Boyer & James V. Wertsch (der.), Yonca Aşçı Dalar (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Winter, Jay (2015) “Tarihçiler ve Bellek Mekânları”, Zihinde ve Kültürde Bellek, Pascal Boyer & James V. Wertsch (der.), Yonca Aşçı Dalar (Çev.), İstanbul, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.