Türk Sineması’nda Mübadele Belgeselleri ve Yaratıcı Bir Örnek: Dönüş / The Return

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 4 - 30, 24.10.2023

Nerim Tetik Solim

Öz

Göç, insanlığın varoluşundan itibaren her zaman yanı başında yer almış bir olgudur. Ait olduğumuz toplumun, yaşadığımız coğrafyanın ve çağımızın en önemli gerçeklerinden biri olmuş ve olmaktadır. Türk ve Yunan tarihinin en dramatik göçü olan Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi, 20 Kasım 1922’de başlayan Lozan Barış Konferansı’nın, 30 Ocak 1923’te yapılan ilk safhası sonunda imzalanan anlaşma sonucunda zorunlu kılınmıştır. Böylesi bir zorunlu göçün iki toplumda da yarattığı sosyal, ekonomik, kültürel ve politik sorunlar, kaçınılmaz olarak, tarihsel dünyadan bize doğrudan bahseden belgesellerin de ilgi alanına girmiştir. Türk sinemasında Mübadele belgesellerinin arasında, Dönüş/The Return (2017) belgeseli, kullandığı teknikler ve yapım stratejilerinin çeşitliliğiyle çağdaş ve yaratıcı bir örnek olarak göze çarpmaktadır. Bu çalışmada, yönetmen Nesli Özalp Tuncer’in, tarihsel dünyaya dair görüşlerini görsel ve işitsel olarak ifade etme çabasının ürünü olan, kendine özgü bir sesi yaratırken kullandığı farklı türler, belgesel biçemleri; bunlar ve sinemasal anlatı arasındaki bağlar incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Belgesel sinema, Türk- Yunan Nüfus Mübadelesi, bellek, kimlik, anlatı, Dönüş/The Return

Kaynakça

• Arslanyürek, S. (2011). Senaryo Kuramı. İstanbul, PanYayıncılık.
• Barnauw, E. (1993). Documentary A History of The Non- Fiction Film. New York, Oxford Univerity Press.
• Başol, Ö. (2017). Senaryo Kitabı. İstanbul, İthaki Yayınları.
• Bernard, S. C. (2007). Documentary Storytelling: Making Stronger and More Dramatic Nonfiction Films. USA, FocalPress.
• Chatman, S. (2008). Öykü ve Söylem, Filmde ve Kurmacada Anlatı Yapısı. Ankara, De Ki Basım Yayım.
• Howard, D., Mabley, E. (1993). The Tools of Screenwriting. New York, St Martin’s Griffin.
• Nichols, B. (2017). Belgesel Sinemaya Giriş. İstanbul, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Nichols, B. (1991). Representing Reality. Bloomington, Indiana University Press.
• Niney, F. (2002). L’Épreuve du réel à l’écran. Essai sur le principe de réalité documentaire. Bruxelles, De Boeck Université.
• Ortaylı, İ., (2015). Önsöz. Balta, E. Nüfus Mübadelesi içinde, İstanbul, İnkilap Yayınevi.
• Rosenthal, A. ve Eckhardt, N. (2016). Writing, Directing, and Producing Documentary Films and Digital Videos. USA, Southern Illinois University Press.
• Rotha, P. (2000). Belgesel Sinema. İstanbul, İzdüşüm Yayınları.
• Sakızlı, E. R., (2007). Sözlü Tarih ve Belgesel Sinema Tarihin Sivil Olarak Kavranması. Ö. Tuncer, U. Kutay, N.Ulutak, Belgesel Sinema 2007 içinde, İstanbul, BSB.
• Thomson, P. (1997). Geçmişin Sesi. İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Yıldırım, O. (2016). Diplomasi ve Göç, Türk-Yunan Mübadelesi’nin Öteki Yüzü. İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.