Disinformation on Social Media: Covid-19 Vaccines the Case of Türkiye Example

Yıl 2023, , 27 - 55, 16.12.2023

Orhan Gevrek

https://doi.org/10.54722/iletisimvediplomasi.1358371

Cited By: 1

Öz

Thanks to the rapid pace of social media platforms, individuals can now access information more quickly. While unlimited and swift communication, along with instant access to information, offers significant advantages to users, it can also bring about numerous disadvantages and challenges. The dissemination of false and erroneous information during the COVID-19 pandemic has compelled countries to combat disinformation while tackling the outbreak. In our contemporary era, social media transforms ordinary individuals into simultaneous content consumers and producers. Echo chambers play a pivotal role, rapidly amplifying news, claims, and content that gain substantial interaction, thus leading to the propagation of disinformation before the accuracy of the association, distortion, or claim is properly discerned. In this study conducted between March 11, 2020, when the World Health Organization (WHO) declared the pandemic, and March 2, 2021, when the Ministry of Health lifted the outdoor mask mandate during the COVID-19 Pandemic, 37 instances of false or misleading news shared on social media were collected and analysed by Teyit.org. The data were compiled using the document analysis method and were subjected to descriptive analysis. According to the research findings, the most prevalent form of disinformation is distortion, amounting to 19 cases. Another noteworthy discovery is that a significant majority of the accounts posting on Teyit.org employ pseudonyms, and these pieces of disinformation are disseminated from fake accounts that do not employ genuine identities. Media literacy emerges as the foremost defence mechanism against this form of disinformation within the realm of social media.

Anahtar Kelimeler

Disinformation, Infodemic, Social Media, Media Literacy, Covid-19 Vaccines

Sosyal Medyadaki Dezenformasyon: Covid-19 Aşıları Türkiye Örneği

Öz

Sosyal medya platformlarının baş döndüren hızı sayesinde bireyler artık bilgiye daha hızlı ulaşabilmektedir. Sınırsız hızlı iletişim ve bilgiye anlık ulaşım kullanıcılara önemli avantajlar sağlasa da birçok dezavantajı ve sorunu da beraberinde getirebilmektedir. Covid-19 pandemisi süresince yapılan yanlış ve hatalı bilgilendirmeler sebebiyle ülkeler hem pandemiyle uğraşırken hem de dezenformasyonla mücadele etmek zorunda kalmıştır. Yaşadığımız zaman diliminde sosyal medya sıradan bireyleri, içerikleri tüketen aynı zamanda üreten kullanıcılara dönüştürmektedir. Yankı odaları sayesinde kısa sürede çok fazla etkileşim alan ve dolaşıma sokulan bir haber, iddia, içerik; hatalı ilişkilendirme mi, çarpıtma mı ya da yanlış mı olduğu anlaşılamadan dezenformasyona sebep olmaktadır. Bu çalışmada Covid-19 pandemisi süresince DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarafından pandeminin ilan edildiği 11 Mart 2020 ile Sağlık Bakanlığı’nın açık havalarda maske takma zorunluluğunu kaldırdığı 2 Mart 2021 tarihleri arasında, sosyal medyada çıkan ve teyit.org tarafından yalan/yanlış haber olarak tespit edilen paylaşımlardan toplam 37 içerik incelenmiştir. Veriler, doküman inceleme yöntemiyle derlenmiş ve betimsel analiz ile değerlendirilmiştir. Araştırmanın bulgularına göre, en çok kullanılan dezenformasyon türü, 19 adetle ‘çarpıtma’dır. Araştırmada tespit edilen diğer bir bulgu ise teyit.org tarafından yayınlanan paylaşımların yapıldığı hesapların önemli bir çoğunluğunun sahte isimle açılmış olması, gerçek isim kullanılmadan fake hesaplardan dezenformasyonun dolaşıma sokulmasıdır. Sosyal medyada yaşanan bu dezenformasyona karşı medya okuryazarlığı en önemli savunma aracı olarak öne çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Medya, Medya Okuryazarlığı, Covid-19 Aşıları, Dezenformasyon, İnfodemi

Kaynakça

• Aydın, A. (2022, Nisan). The Psychological and Economic Effects Of The Covid-19 Pandemic. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 4(8), 64-76.
• Aydın, A. F. (2020). Post-Truth Dönemde Sosyal Medyada Dezenformasyon: Covid-19 (Yeni Koronavirüs) Pandemi Süreci. Asya Studies, 4(12), 76-90.
• Adıyaman, F. (2022, 07 31). Hakikat Ötesi Çağda Profesyonel Bilgi Doğrulayıcılığı Kimliği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(3), 1312-1328.
• Balcı, M., & Çakır, K. (2023, 1 31). Halkı Yanıltıcı Bilgiyi Alenen Yayma Suçu (TCK m. 217/A). Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9(1), 4.
• Baytimur, T., & Çalışkan, S. (2019, 12 30). Post-Truth Çağında Gerçeklere Sadık Kalabilmek: Halkla İlişkiler İçin Bir Fırsat Olarak Medya Kurgu, Prof. Dr. Alâeddin Asna Anısına Yeni Zamanlar ve Halkla İlişkiler Sempozyumu Özel Sayısı, 27(4), 170-180.
• Bingöl, S., Malçok, H., Ortaç, Ü. S., & Bozkurt, M. (2021, 12 31). Problemli Öğrenci Davranışlarının Değerlendirilmesi: Doküman İncelemesi. Cihanşümul Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 68-80.
• Bostancı, M. (2019). Sosyal Medya:Dün,Bugün,Yarın. Konya: Palet Yayınları.
• Calışkan, M., & Mencik, Y. (2015, 6 1). Değişen Dünyanın Yeni Yüzü:Sosyal Medya. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi(50), 254-277.
• Cambridge. (2023). https://dictionary.cambridge.org/tr/sözlük/ingilizce/disinformation. Erişim. T. 19 Mart 2023.
• Dünya Sağlık Örgütü. (2023). https://www.who.int: https://www.who.int/health-topics/infodemic#tab=tab_1. Erişim. T. 20 Mart 2023.
• Dayan, S. (2021, 9 1). COVID-19 ve Aşı. Dicle Tıp Dergisi, 48, 98-113.
• Diker, E. (2020). Kovid-19 salgını döneminde sosyal medya kullanımı. TRT Akademi Dergisi, 5(10), 1-249. Tr.
• Euronews (2023). https://tr.euronews.com/2020/11/26/turkiye-covid-19-a-kars-50-milyon-doz-sino- vac-as-s-icin-cin-ile-anlast. Erişim T. 25 Mart 2023.
• Irak, H. (2022). Post-Truth Çağda Dijital Dezenformasyon: Covid-19 Aşı Karşıtı Haberler Üzerine Bir İnceleme. Ahi Evran Akademi, 3(1), 115-129.
• İlhan, E., & Aydoğdu, E. (2015). Medya okuryazarlığı dersi ve yeni medya algısına etkisi. Erciyes İletişim Dergisi, 4(1), 52-68.
• Kıran, Ö. (2020). Temel Yaklaşımlar Açısından Medya Okuryazarlığı Eğitimi. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, Cilt: 39 Sayı: 3 100. Yıl Eğitim Sempozyumu Özel Sayı, 233-248.
• Kıral, B. (2020, 6 17). Nİtel Bir Veri Anilizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Karslı, G., & Kurt, M. (2022, 12 31). 2012-2021 Yılları Arası Türkiye’de Okul Dışı Öğrenme Ortamları Konulu Araştırmaların İncelenmesi: Doküman Analizi. EKEV Akademi Dergisi, 0(92), 86-104.
• Kavaklı, N. (2019). Üniversite Öğrencileri Arasında İnternet Teyit/Doğrulama Platformlarının Kullanımı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(69), 398 - 411.
• Kobak, K., & Soğukdere, ş. (2021, 12 30). Sosyal Medyadaki Dezenformasyon: 2021 Türkiye Orman Yangınları Örneği. Uluslararası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 4(2), 167-189.
• Narmanlı, D. (2022, 1 30). Aşı Kararsızlığı Bağlamında Aşı Tartışmaları: Twitter’da Kovid-19 Örneği. TRT Akademi, 7(14), 28-57.
• Öngel, V., Tatlı, H. S., & Bozkurt, G. (2020). Küresel Krizlerde Kişilik Özelliklerine Göre Sosyal Medya Algısı: COVID-19 Örneği. Turkish Studies, 15(4), 827 - 851.
• Özmen, S., & Aksoy, N. (2022, 6 30). Covid-19 Aşı Okuryazarlığı ve Aşı Tereddütü Düzeylerinin İncelenmesi: Üniversite Öğrencileri Üzerinde Uygulama Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 11(2), 550-558.
• Porsuk, A. Ö., & Cerit, Ç. (2021, 6 23). Sosyal Medyada Covid-19 Aşısı Tartışmaları: Ekşi Sözlük Örneği. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 24(2), 347-360.
• RTÜK. (2016). https://www.medyaokuryazarligi.gov.tr/menu_goster.php?Guid=E56CE034-6CEB-41AE- A12C-B618EBEA461B&MenuId=2. Erişim T. 24 Mart 2023.
• Sönmezer, Z. (2022, 05 15). Post-Truth Çağında Medya Okuryazarlığı. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 6(2), 200-208.
• Şahin, Ö., & Başgül, M. (2020, 6 29). PISA Üzerine Yapılan Lisansüstü Tezlerin Doküman Analizi İle İncelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(1), 50-66.
• Şahin, H. (2022, 9 30). Türkiye’de COVID-19 Aşısı Karşıtlığının Nedenleri: Twitter Örneği. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 579-593.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020). https://covid19.saglik.gov.tr: https://covid19.sag- lik.gov.tr/TR-66494/pandemi.html. Erişim. T. 20 Mart 2023.
• Taşdemir, E., & Karadeniz, B. (2021, 12 31). Covid-19 Pandemisi Hakkında Sosyal Medyada Üretilen Yalan Haberleri Doğrulama Platformları Üzerinden Okumak: Teyit.Org Örneği. Karadeniz Teknik Üniversitesi İletişim Araştırmaları Dergisi, 11(2), 59-83.
• Teyit. (2023). https://teyit.org: https://teyit.org/detayli-arama?- keyword=Covid-19%20Aşıları. Erişim T. 25 Mart 2023.
• Tiryaki, S., & Ümit, A. (2021). Medya Okuryazarlığı Ders Kitapları Üzerine Eleştirel Bir İnceleme. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 10(4), 958-969.
• Topçu, E., & Çaycı, B. (2022, 11 1). Sosyal Medyada Dezenformasyon: COVID-19 Pandemisi Örneği. TAM Akademi Dergisi, 1(2), s. 161-191.
• TRT Akademi. (2020). https://trtakademi.net/ wp-content/uploads/2020/08/TRT-Akademi-Infodemi-Arastirmasi-Raporu.pdf. Erişim T. 20 Mart 2021.
• Türk Dil Kurumu. (2023). https://sozluk.gov.tr. Erişim T. 16 Nisan 2023.
• Ünal, R. & Çiçeklioğlu, A. ş. (2022). Fake News Pandemic: Fake News And False Information About Covid-19 and An Analysis on FactChecking from Turkey in Sample Teyit.org . Erciyes İletişim Dergisi , 9 (1) , 117-143.
• Yıldırım, B. (2015). İletişim Araştırmalarında Yöntemler Uygulama ve Örneklerle. Konya, Karatay, Türkiye: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Yavuzdemir, M., & Çit, D. (2021). COVID-19 Salgınının Medya ve Bilgi Okuryazarlığı İzdüşümü: İnfodemi. Library Archive and Museum Research Journal, 2(1), 36-46.
• Yayla, A. (2020, Haziran 26). Totaliterizm ve Dezenformasyon. Liberal Düşünce Dergisi, 25(98), 125-146.