Okul Müdürlerinin Liderliği ve Psikolojik Doğum Sıraları

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 3, 0 - 0, 31.07.2019

Kıvanç Bozkuş , Yüksel Gündüz

https://doi.org/10.17051/ilkonline.2018.466403

Öz

Araştırmanın amacı okul
müdürlerinin liderlikleri ile onların algıladıkları psikolojik doğum sıraları
arasında bir bağlantının olabilirliğini saptamaktır. Durum incelemesi
araştırmalarından iç içe geçmiş tek durum deseni çalışmanın amacını
gerçekleştirmek için seçilmiştir. Araştırmanın katılımcılarını, Artvin il
merkezindeki ilk ve orta dereceli resmi okullarda görev yapan 10 müdür ve 10
öğretmen oluşturmaktadır. Müdürlerin psikolojik doğum sıraları onlara uygulanan
bir envanter ile saptanmış, liderlik tarzları ise onların idaresinde çalışan
öğretmenlerle yapılan görüşmeler ile saptanmaya çalışılmıştır. Farklı liderlik
kuramlarına göre bulgular irdelendiğinde küçük ve büyük çocuk konumundaki
müdürlerin farklı liderlik tarzlarına sahip olabileceği belirlenmiştir. Küçük
çocuk konumundaki müdürün demokratik, özgürlükçü, yetki devreden ve insan
ilişkilerini önemseyen bir liderliğe sahip olduğu belirlenmiştir. Öğretmen
görüşlerine göre bu müdür onları karar alma sürecine katmakta, onların
görüşlerine saygı duymakta, görevlerin yerine getirilişini insani ihtiyaçların
önüne geçirmemekte, eğitimle ilgili konuları özellikle de performans ve
başarıya dönük hedef belirleme gibi görevleri öğretmenlere devretmektedir.
Büyük çocuk konumundaki müdürün bu özelliklere zıt bir şekilde, öğretmenleri
aldıkları kararlara ortak etmeyip sadece onlara danıştığı, görevlerin yerine
getirilmesine öncelik verdiği, eğitimsel hedefleri kendisinin belirlediği
ortaya konmuştur. Müdürler arasında ortak noktalar da saptanmıştır. Müdürler
öğretmenleri güdüleme, değerlere vurgu yapma, öğretmenlerin mesleki gelişimini
sağlama, okulun vizyonundan öğretmenleri haberdar etme, eğitim sistemi ve
dünyadaki değişimlere ayak uydurma konularında etkili davranışlar
gösterememişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Okul, Müdür, Öğretmen, Liderlik, Doğum Sırası

Kaynakça

• Adler, A. (1927). Understanding human nature. New York: Fawcett World Library. Adler, A. (1928). Characteristics of the first, second, and third child. Children, 3, 14-52. Andeweg, R. B. & Van Den Berg, S. B. (2003). Linking birth order to political leadership: the impact of parents or sibling interaction? Political Psychology, 24(3), 605-623. Ansbacher, H. L. & Ansbacher, R. R. (1956). The individual psychology of Alfred Adler. New York: Basic Books. Arvasi, S. A. (1995). Eğitim Sosyolojisi. İstanbul: Burak Yayınevi. Atwater, L. E. & Yammarino, F. J. (1992). Does self-other agreement on leadership perceptions moderate the validity of leadership and performance predictions? Personnel Psychology, 45, 141-164. Barclay, K. J. (2015). Birth order and educational attainment: Evidence from fully adopted sibling groups. Intelligence, 48, 109-122. Beck, E., Burnet, K. L., & Vosper, J. (2006). Birth-order effects on facets of extraversion. Personality and Individual Differences, 40, 953-959. Beer, J. M., & Horn, J. M. (2000). The influence of rearing order on personality development within two adoption cohorts. Journal of Personality, 68, 769-819. Black, S. E., Devereux, P. J., & Salvanes, K. G. (2011). Older and wiser? Birth order and IQ of young man. CESifo Economic Studies, 57(1), 103-120. Bleske-Rechek, A. & Kelley, J. A. (2014). Birth order and personality: A within-family test using independent self-reports from both firstborn and laterborn siblings. Personality and Individual Differences, 56, 15-18. Bonesrønning, H. & Massih, S. S. (2011). Birth order effects on young students’ academic achievement. The Journal of Socio-Economics, 40, 824-832. Burch, P. & Spillane, J. P. (2003). Elementary school leadership strategies and subject matter: Reforming mathematics and literacy instruction. The Elementary School Journal, 103(5), 519-535. Campbell, L., White, J., & Stewart, A. (1991). The relationship of psychological birth order to actual birth order. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 47, 380-391. Carette, B., Anseel, F, & Yperen, N. W. V. (2011). Born to learn or born to win? Birth order effects on achievement goals. Journal of Research in Personality, 45, 500-503. Chemers, M. M. (1970). The relationship between birth order and leadership style. The Journal of Social Psychology, 80(2), 243-244. Corbett, L. J. (1993). Family birth order and leadership behavior of public school principals in Michigan. Unpublished doctoral dissertation. Western Michigan University. Çevik, R. (2009). Ortaöğretim Kurumlarında Yönetici Davranışlarının Öğretmenlerin Mesleklerine Yabancılaşmasına Etkisi. Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Dagenais, F. (1979). Birth order and leadership style. The Journal of Social Psychology, 109(1), 151-152. Dixon, M. M., Reyes, C. J., Leppert, M. F., & Pappas, L. M. (2008). Personality and birth order in large families. Personality and Individual Differences, 44, 119-128. Eckstein, D. (1978). Leadership, popularity, and birth-order in women. Journal of Individual Psychology, 34(1), 63-66. Eckstein, D., Aycock, K. J., Sperber, M. A., McDonald, J., Wiesner, V. V., Watts, R. E., & Ginsburg, P. (2010). A review of 200 birth-order studies: Lifestyle characteristics. The journal of Individual Psychology, 66(4), 408-434. Eckstein, D. & Driscoll, R. (1983). Leadership, popularity, and birth-order in women. Individual Psychology: The Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 34(1), 70-77. Erdem, M. (2008). Öğretmenlere Göre Kamu ve Özel Liselerde İş Yasamı Kalitesi Ve Örgütsel Bağlılıkla İlişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara. Fergusson, D. M., Horwood, L. J., & Boden, J. M. (2006). Birth order and educational achievement in adolescence and young adulthood. Australian Journal of Education, 50(2), 122-139. Galton, F. (1874). English men of science: Their nature and nurture. London: MacMillan & Company. Güney, S. (2012). Liderlik. Nobel: Ankara. Haan, M. D. (2010). Birth order, family size and educational attainment. Economics of Education Review, 29, 576-588. Hallinger, P. & Heck, R. H. (1998). Exploring the principal's contribution to school effectiveness: 1980-1995. School Effectiveness & School Improvement, 9(2), 157-191. Hallinger, P. & Heck, R. H. (2010). Collaborative leadership and school improvement: understanding the impact on school capacity and student learning. School Leadership & Management, 30(2), 95-110. Hardy, R. C. (1972). A developmental study of relationships between birth order and leadership style for two distinctly different American groups. Journal of Social Psychology, 87(1), 147-148. Harkonen, J. (2014). Birth order effects on educational attainment and educational transitions in West Germany. European Sociological Review, 30(2), 166-179. Healey, M. D. & Ellis, B. J. (2007). Birth order, conscientiousness, and openness to experience tests of the family-niche model of personality using a within-family methodology. Evolution and Human Behavior, 28, 55-59. Hudson, V. M. (1990). Birth order of world leaders: An exploratory analysis of effects on personality and behavior. Political Psychology, 11(3), 583-601. Hussain, L. & Khan, U. A. (2011). Impact of birth order on academic achievement of students. Journal of Educational Research, 14(1), 108-115. İbak, S. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin öğretmenler güdüleme Rollerin gerçekleştirme düzeylerine ilişkin öğretmen görüşlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Sarıyer İlçesi örneği). Yeditepe üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü sosyal bilimler enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. Kalkan, M. (2005). White-Campbell Psikolojik Doğum Sırası Envanterinin Geçerlik ve Güvenirliği. 3P Dergisi, 13(3), 169-174. Kocabaş, İ. & Karaköse, T. (2005). Okul müdürlerinin Tutum ve Davranışlarının Öğretmenlerin Motivasyonuna Etkisi (Özel ve Devlet Okulu Örneği). Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(1). Koçel, T. (2011). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta. Kristensen, P. & Bjerkedal, T. (2010). Educational attainment of 25 year old Norwegians according to birth order and gender. Intelligence, 38, 123-136. Kurt, T. (2007). Okul Yönetiminde İnsan İlişkileri. İçinde Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi. (ed: Servet Özdemir). Ankara: Nobel. Louis, K. S., Marks, H. & Kruse, S. (1996). Teachers’ professional community in restructuring schools. American Educational Research Journal, 33, 757-798. Leithwood, K. & Jantzi, D. (1998). Distributed Leadership and Student Engagement in School. San Diego: The American Educational Research Association. Leithwood, K. & Jantzi, D. (2000a). The effects of transformational leadership on organizational conditions and student engagement with school. Journal of Educational Administration, 38(2), 112-129. Leithwood, K. & Jantzi, D. (2000b). Principal and teacher leadership effects: a replication. School Leadership & Management, 20(4), 415-434. Leithwood, K. & Jantzi, D. (2008). Linking leadership to student learning: The contributions of leader efficacy. Educational Administration Quarterly, 44(4), 496-528. Leithwood, K., Louis, K., Anderson, S., & Wahlstrom, K. (2004). How leadership influences student learning: A review of research for the learning from leadership project. New York: Wallace Foundation. Marini, V. A. & Kurtz, J. E. (2011). Birth order differences in normal personality traits: Perspectives from within and outside the family. Personality and Individual Differences, 51, 910-914. McLaughlin, M. & Talbert, J. E. (2006). Building school-based TLCs: Professional strategies to improve student achievement. New York: Teachers College Press. Miles, M. B. & Huberman, M. A. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. London: Sage. Neetz, V. M. (1974). Birth order and leadership in the elementary school: A cross-cultural study. The Journal of Social Psychology, 92(1), 143-144. Newman, J. & Taylor, A. (1994). Family training for political leadership: Birth order of United States state governors and Australian prime ministers. Political Psychology, 15(3), 435-442. Pollet, T. V., Dijkstra, P., Barelds, D. P. H., & Buunk, A. P. (2010). Birth order and the dominance aspect of extraversion: Are firstborns more extraverted, in the sense of being dominant, than laterborns? Journal of Research in Personality, 44, 742-745. Schultz, N. L. (1993). Leadership: Effects of birth order and education. Nursing Management, 24(8), 64I. Shulman, B. H. & Mosak, H. H. (1977). Birth order and ordinal position: Two Adlerian views. The Journal of Individual Psychology, 33, 114-121. Smart, R. G. (1965). Social-group membership, leadership, and birth order. The Journal of Social Psychology, 67(2), 221-225. Somit, A. A. (1994). Birth order as a factor in presidential selection and performance. Social Science Journal, 31(4), 407. Steelman, L. C., Powell, B., Werum, R., & Carter, S. (2002). Reconsidering the effects of sibling configuration: Recent advances and challenges. Annual Review of Sociology, 28, 243-269. Steinberg, B. S. (2001). The making of female presidents and prime ministers: The impact of birth order, sex of siblings, and father-daughter dynamics. Political Psychology, 22(1), 89-110. Stewart, A. E. (2012). Issues in birth order research methodology: Perspectives from individual psychology. The Journal of Individual Psychology, 68(1), 75-106. Sulloway, F. J. (2001). Birth order, sibling competition, and human behavior. In H. R. Holcomb, III (Ed.), Conceptual challenges in evolutionary psychology: Innovative research strategies. Boston: Kluwer. Quinn, D. (2002). The impact of principal leadership behaviors on instructional practice and student engagement. Journal of Educational Administration, 40(4), 447-467. Robinson, V. M. J., Lloyd, C. A., & Rowe, K. J. (2008). The impact of leadership on student outcomes: An analysis of the differential effects of leadership types. Educational Administration Quarterly, 44(5), 635-674. Spillane, J. P. & Zuberi, A. (2009). Designing and piloting a leadership daily practice log. Educational Administration Quarterly, 45(3), 375-423. Şahin, S. (1997). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Okulu Müdürlerinin Güdüleyici Davranışları Gösterme Derecelerine İlişkin Algı Ve Beklentileri. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir. Şişman, M. & Turan, S. (2004). Eğitim ve Okul Yönetimi. İçinde Eğitim ve Okul Yöneticiliği El Kitabı. (Ed: Yüksel Özden). Ankara: Pegem. Uz, D. G. (2009). İlköğretim Okullarında Görevli Yöneticilerin Kullandıkları Güdüleme Araçları ile Öğretmenlerin Güdülenme Düzeylerinin ilişkisi. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir. Watkins, C. (1992). Birth-order research and Adler's theory: A critical review. Individual Psychology: Journal of Adlerian Theory, Research & Practice, 48, 357-368. Witziers, B., Bosker, R. J., & Krüger, M. L. (2003). Educational leadership and student achievement: The elusive search for an association. Educational Administration Quarterly, 39(3), 398-425. Yılmaz, C. (2013). Hizmetkar liderlik ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli. Yin, R. K. (2003). Case study research: Design and methods (3 b.). Thousand Oaks: Sage.