Ergenlerde Arkadaşlık İlişkilerinin Yordayıcısı Olarak Cinsiyet ve Aileye İlişkin Değişkenler

Yıl 2012, Cilt: 11 Sayı: 4, 1010 - 1020, 26.06.2012

Türkan Doğan Neslihan G. Karaman Aysel E. Çoban , Figen Çok

Öz

Bu çalışmada, ergenlerin arkadaşlık ilişkilerinin (birliktelik, çatışma, yardım, koruma ve yakınlık boyutları) cinsiyet ve aileye ilişkin değişkenler açısından ne derece yordandığı incelenmiştir. Çalışmanın araştırma grubunu, 128’i kız, 377’si erkek 505 ergen oluşturmaktadır. Veri toplama araçları olarak; Arkadaş İlişkileri Ölçeği Ebeveyn ve Arkadaşlara Bağlanma Envanteri-Kısa Formu ve Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Veriler Regresyon tekniği ile analiz edilmiştir. Regresyon analizine göre, Birliktelik boyutunu en iyi yordayan değişken babanın eğitimi, ikinci yordayıcı değişken annenin eğitimi ve üçüncü değişken ise anneye bağlanmadır. Çatışma boyutunu birinci sırada anneye bağlanma, ikinci sırada ise cinsiyet değişkeni yordamaktadır. Yardım boyutunu en iyi yordayan değişkenin cinsiyet, ikinci yordayıcı değişkenin anneye bağlanma ve üçüncü değişken ise babanın eğitim durumudur. Koruma boyutunu birinci olarak cinsiyet ikinci olarak babanın eğitimi değişkenleri yordamaktadır. Yakınlık boyutunu ise sırasıyla, cinsiyet, baba eğitim durumu, anne-babanın medeni durumu ve anneye bağlanma değişkenlerinin anlamlı olarak yordamaktadır

Anahtar Kelimeler

Ergenlik, arkadaşlık ilişkileri, bağlanma

Predictors of Adolescents\' Friendship Qualities: Gender and Family Related Variables

Öz

This study examined the friendship qualities of adolescents (dimensions of companionship, conflict, help, security,
and closeness) and the extent of predictive properties of gender and variables that are related with family. 505 (128 female, 377
male) adolescents participated in this study. The data were obtained by the “Friendship Qualities Scale”, the “Short Form of
Inventory of Parent and Peer Attachment”, and the “Personal Information Form”. The data were analyzed by using regression
analysis. The findings revealed that subscale of companionship were predicted primarily by father’s educational background. Second
predictor variable was mother’s educational background and the third one was attachment toward mother. Subscale of of conflict was
predicted by mother attachment in the first place and next by gender. Help was predicted best by gender; secondly, by mother
attachment and thirdly, by father’s educational background. Subscale of of security was predicted firstly by gender and secondly, by
father’s educational background. Subscale of of closeness was predicted respectively by gender, father’s educational background,
family composition and mother attachment.

Anahtar Kelimeler

Adolescence, friendship qualities, attachment

Kaynakça

• Bagwell, C. L. & Coie, J. D. (2004). The best friendships of aggressive boys: Relationship quality, conflict, management, and rule-breaking behavior. Journal of Experimental Child Psychology, 88, 5–24.
• Bayraktar F. (2007). Olumlu ergen geliĢiminde ebeveyn/akran iliĢkilerinin önemi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 14(3), 157-166.
• Bilgiç, N. (2000). Arkadaşlık becerisi eğitiminin ilköğretim 2. kademe öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Brown, B. B. & Clasen, D. R. ve Eicher, S. A. (1986). Perceptions of peer pressure, peer conformity dispositions, and self-reported behavior among adolescents. Developmental Psychology, 22, 521-530.
• Bugental, D. B. & Goodnow, J. J. (1998). Socialization processes. handbook of child psychology: Vol 3. social, emotional, and personality development. 5th ed. (Ed: W. Damon and N. Eisenberg N) Wiley, New York, s:389-462. Bukowski, W. M., Hoza, B. & Boivin, M. (1994). Measuring friendship quality during pre- and early adolescence: The development and psychometric properties of the friendship qualities scale. Journal of Social and Personal Relationships, 11(3) 471-484.
• Bukowski, W. M. & Kramer, T. L. (1986). Judgments of the features of friendship among early adolescent boys and girls. The Journal of Early Adolescence, 6, 331-338.
• Bukowski, W. M., Hoza, B. & Boivin, M. (1993). Popularity, friendship, and emotional adjustment during early adolescence. Close friendships in adolescence (60) Jossey-Bass Publishers , San Francisco.
• Bukowski, W. M., Sippola, L. & Newcomb, A. F. (2000). Pages from a sociometric notebook: An analysis of nomition and rating scale measures of acceptance, rejection and social preference. In A. Cillessen & San Francisso: Jossey-Bass.
• BüyükĢahin, A. (2001). Yakın ilişki kuran ve kurmayan üniversite öğrencilerinin çeşitli sosyal psikolojik etkenler yönünden karşılaştırılması. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• BüyükĢahin Ç. G. (2007). Lise 3. sınıf öğrencilerinin arkadaşlık ilişkileri ve benlik saygılarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Büyüköztürk, ġ. (2002). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı (2. Baskı). Ankara: Pegem-A Yayıncılık.
• Coie, J. D. & Kupersmidt J. B. (1983). A behavioral analysis of emerging social status in boy's groups. Child Development, 54, 1400–1416.
• Çok, F. (1993). Gençlikte ArkadaĢ ĠliĢkileri. Eğitim ve Bilim, 17(89), 27-35.
• Delikara, I. (2000). Ergenlerin akran ilişkileri ile suç kabul edilen davranışlar arasındaki ilişkinin incelenmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dinçer, B., (2008). Alt ve üst sosyo ekonomik düzeyde lise ikinci sınıfa devam eden ergenlerin anne baba tutumlarını algılamaları ile arkadaşlık ilişkilerinin incelenmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Dishion, T. J. (2000). Cross-setting consistency in early adolescent psychopathology: Problem friendships and problem behavior sequelae. Journal of Personality, 68, 1109–1126. Dornbusch, M. S. (1989). The sociology of adolescence. Annual Review of Sociology, 15, 233–259.
• Ducharme, J., Doyle, A. B. & Markiewicz, D. (2002) Attachment security with mother and father: Associations with adolescents’ reports of interpersonal behavior with parents and peers. Journal of Social and Personal Relationships, 19, 203-231.
• Erdem, G., Eke, C. Y., Ögel, K. ve Taner, S. (2006). Lise öğrencilerinde arkadaĢ özellikleri ve madde kullanımı. Bağımlılık Dergisi, 7(3), 111–116.
• Günaydın, G., Selçuk, E., Sümer, N., ve Uysal, A. (2005). Ebeveyn ve arkadaĢlara bağlanma envanteri kısa formu’nun psikometrik açıdan değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 8 (16), 13-23.
• Haynie, D. L. (2002). Friendship networks and delinquency: The relative nature of peer delinquency. Journal of Quantitative Criminology, 18, 99–134.
• Hazan, C. & Zeifman, D. (1994). Sex and the psychological tether. (Eds: K. Bartholomew, & D. Perlman), Attachment processes in adulthood. (pp. 151–178). London, England: Jessica Kingsley Publishers.
• Hortaçsu, N. (1997). İnsan ilişkileri. (2. Baskı). Ankara: Ġmge Kitabevi.
• Jaccard, J., Blanton, H. & Dodge, T. (2005). Peer influences on risk behavior: An analysis of the effects of a close friend. Developmental Psychology, 41, 135–147.
• Kaner, S. (1998). Akran iliĢkileri ölçeği ve akran sapması ölçeği geliĢtirme çalıĢması. Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Fakültesi, Proje No: 98-04-00-01.8.
• Liberman, M., Doyle, A., ve Markiewicz, D. (1999). Developmental patterns in security of attachment to mother and father in late childood and early adolescence: Associations with peer relations. Child Development, 70, 202-213.
• Markiewicz, D., Doyle, A. B. & Brendgen, M. (2001). The quality of adolescents' friendships: Associations with mothers’ interpersonal relationships, attachments to parents and friends, and prosocial behaviors. Journal of Adolescence, 24, 429-445.
• Oskay, G. (1985). ArkadaĢ iliĢkilerinden kaynaklanan ana-baba, ergen çatıĢması. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(3), 141–166.
• Paterson, J. E., Field, J.& Pryor, J. (1994). Adolescent’s perceptions of their attachment relationships with their mothers, fathers, and friends. Journal of Youth and Adolescence, 23, 579-600.
• Patterson, G. R., Dishion, T. J. & Yoerger, K. (2000). Adolescent growth in new forms of problem behavior: Macro- and micro-peer dynamics. Prevention Science, 1, 3–13.
• Raja, S. N., McGee, R. & Stanton, W. R. (1992). Perceived attachment to parents and peers and psychological well-being in adolescence. Journal of Youtn and Adolescence, 2, 471-485.
• Saferstein, J. A., Neimeyer, G. J. & Hagans, C. L. (2005). Attachment as a predictor of friendship qualities in college youth. Social Behavior and Personality, 33(8), 767-776.
• Schreider, B. H., Atkinson, L. & Tardif, C. ( 2001). Child-parent attachment and children’s peer relations: A quantitative review. Developmental Psychology, 37, 86-100.
• Shomaker, L. B., ve Furman, W. (2009). Parent-adolescent relationship qualities, internal working models, and attachment styles as predictors of adolescents' interactions with friends. Journal of Social and Personal Relationships, 26(5), 579-603.
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (Yay. Haz. F.Çok), Ankara: Ġmge Yayınevi.
• Totan, T., (2008). Ergenlerde zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. YayınlanmamıĢ Yüksek Lisans Tezi, Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Underwood, M. K. & Rosen, L. H. (2009). Gender, peer relations and challenges for girlfriends and boyfriends coming together in adolescence. Psychology of Women Quarterly, 33, 16-20.
• Vitora, F., Boivin, M. & Bukowski, W. M. (2011). Handbook of Peer Interactions, Relations, and Groups (Ed. Rubbin, K., Bukowski, W. ve Laursen, B Guilford Series on Social and Emotional Development) 570571.
• Weimer, B. L., Kerns, K. A. & Oldenburg, C. M. (2004). Adolescents’ interactions with a best friend: Associations with attachment style. Journal of Experimental Child Psychology, 88, 102-120.
• Youngblade, L.M. & Belsky, J. (1992). Parent-child antecedents of 5 -year- olds’ close friendships: Longitudial Analysis, Developmental Psychology, 28, 700-713.
• Zimmermann, P. (2004). Attachment representations and characteristics of friendship relations during adolescence. Journal of Experimental Child Psychology, 88, 83-101.