KUTSAL SUYUN İZİNDE: SUYA YÜKLENEN DİNİ VE SEMBOLİK ANLAMLAR

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 27, 30.03.2021

Maksude Kurt Fidan

Öz

İnsanlığın binlerce yılı bulan dini tecrübesinde kutsallık atfettiği pek çok tabiat unsuru olmuştur. Gök cisimleri, hayvanlar, dağlar, ağaçlar ve su bunlardan bazılarıdır. Ancak su, diğer unsurlardan farklı olarak insanlığın müştereken kutsallık atfettiği bir semboldür. Aynı zamanda insanoğlu sadece suya kutsallık atfetmemiş, suyla bir şekilde ilişkili olan varlıklara da kutsiyet atfetmiştir. Su, neredeyse bütün yaratılış mitlerinde hayatın kaynağı olarak görülmüştür. Hastalıklardan iyileştirdiği, bereketi temin ettiği, yeniden doğuşa vesile olduğu ve günahlardan arındırdığı gibi suyun pek çok niteliğine vurguda bulunulmuştur. Öte yandan su sembolünün tek anlamlı ya da sadece olumlu bir boyuta sahip olduğu söylenemez. Nitekim arındırıcı, şifa verici özelliklerinin yanında pek çok anlatıda onun yıkıcı, yok edici etkilerine de değinilmektedir. Acaba suya neden bu kadar kutsallık atfedilmektedir? Atfedilen bu kutsallık hangi boyutlarda tezahür etmektedir? İşte bu çalışmada hem dinler tarihi hem de din fenomenolojisi açısından çok önemli olan su sembolünün, muhtelif dini geleneklerdeki yerine değinilerek, dini ve sembolik açıdan hangi anlamlara geldiğinin açığa çıkarılması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

DİNLER TARİHİ, DİNİ SEMBOLİZM, DİNLER VE SU, SU İNANIŞLARI, KUTSAL SULAR

On The Trail Of Sacred Water: Religious And Symbolic Meanings Attributed To Water

Öz

Kaynakça

• Adıbelli, Ramazan.Mircea Eliade ve Din. İstanbul: İz Yayınları, 2011.
• Altman,Nathaniel.SacredWater: TheSpiritual Source of Life. New Jersey: Hiddenspring, 2002.
• Atasağun, Galip.İlahi Dinlerde (Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam’da) Dini Semboller. Konya: Sebat Ofset Matbaacılık, 2002.
• Atasağun, Galip. “Yahudilik’te Dini Sembol ve Kavramlar”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11 (2001), 125-156.
• Aurobindo, Sri. KenaandOtherUpanishads. India: AshramPress, 2001.
• Bradley,Ian.Water: A SpiritualHistory. London: Bloomsbury,2012.
• Çınar,Aliye. “Din Dili: Dini Sembol ve Ritüel”.Dindarlık Olgusu Sempozyumu.ed. Hayati Hökelekli, 325-338. Bursa: Kurav Yayınları, 2006.
• Eliade,Mircea. Dinler Tarihine Giriş. çev. Lale Arslan. İstanbul: Kabalcı, 2003.
• Eliade, Mircea. İmgeler Simgeler. çev. Mehmet Ali Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları, 1992.
• Erbaş,Ali. “Muhtelif Dinlerde Su Motifi”, Ekev Akademi Dergisi 8/20 (Yaz 2014), 241-258.
• Ertürk,Mustafa. “Havz-ı Kevser”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 16/546-549. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Eyice,Semavi. “Ayazma”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 4/229-230. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Gündüz, Şinasi. Sabiiler Son Gnostikler. Ankara: Vadi, 2. Basım, 1999.
• Gürkan, Salime Leyla. “Su (Diğer Dinlerde)”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/440-442. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Gürkan,Salime Leyla. “Vaftiz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 42/424-426. İstanbul: TDV Yayınları,2012.
• Harman,Ömer Faruk. “Tufan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 41/319-322. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Heidel,Alexander.EnumaEliş Babil Yaratılış Destanı. çev. İsmet Birkan. Ankara: Ayraç Yayınları, 2000.
• Hooke,Samuel Henry. Ortadoğu Mitolojisi.çev. Alaeddin Şenel. Ankara: İmge, 1993.
• Kitâb-ı Mukaddes. İstanbul: Kitâb-ı Mukaddes Şirketi, 2001.
• Kramer, SamuelNoah.Sümer Mitolojisi. çev. Hamide Koyukan. İstanbul: Kabalcı, 2001.
• Kur’an-ı Kerim Meali, çev. Halil Altuntaş- Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 13. Basım, 2006.
• Masui,Jacques. “Mitoslar ve Semboller”.Din ve Fenomenoloji.çev. Havva Köser. ed. ConstantinTacou.125-141. İstanbul: İz Yayınları, 2000.
• McCool, Stephen F. (ed.).Waterand People, Challenges at theInterface of SymbolicandUtilitarianValues. Washington: Diane Publishing, 2009.
• Ocak, Ahmet Yaşar. “Ab-ı Hayat”.Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/1-3. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Polat,Bayram. “Türk Kültüründe Yağmur Duası (Azatlı Kasabası Örneği)” Dini Araştırmalar 9/27 (Ocak Nisan 2007), 275-283.
• Reno, Stephen J. “Hierofani, Sembol ve Tecrübeler”.Din ve Fenomenoloji.çev. Havva Köser. ed. ConstantinTacou. 47-63. İstanbul: İz Yayınları, 2000.
• Rudhardt,Jean. “Water”, The Encyclopedia of Religions(Second Edition). ed. LindsayJones. 14/9697-9704. New York: Macmillian, 2005.
• Sarıkçıoğlu,Ekrem.Din Fenomenolojisi, Isparta: Fakülte Kitabevi, 2011.
• Sayım,Huzeyfe. “Dinlerde Kozmogoni ve Yaratılış Açısından Suyun Yeri”.Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9 (1996), 127-137.
• Schimmel,Annemarie “Dinde Sembolün Fonksiyonu Nedir?”.A.Ü İlahiyat Fakültesi Dergisi. 3/3-4 (1954), 67-73. https://doi.org/10.1501/Ilhfak_0000000402
• Sezal,Zeynep.Su Simgeciliği ve İlahi Dinlerde Arınma. Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2007.
• Struck, Peter T. “SymbolandSymbolism”, The Encyclopedia of Religions (secondedition). ed. LindsayJones. 13/8906-8914. New York: Macmillian, 2005.
• Ulutürk,Muammer. “Dinlerde Su Tasavvurları”.Su Medeniyeti Bildirileri Sempozyumu. Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi, 2009.
• Yolcu, Mehmet Ali. “Kutsalın Yeniden Üretimi: Kutsal Su İnançları ve Hacıbektaş Zemzem Çeşmesi”.21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum 3/8 (Yaz 2014), 93-102.