EŞ-ŞEBÂB HAREKETİ VE SOMALİ’DE İSLAM’IN GELECEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 55 - 83, 30.03.2021

Mehmet Çelenk

Öz

Somali sömürge sonrası dönemde çok yönlü bir yeniden yapılanma problemiyle karşı karşıya kalmıştır. Bağımsızlık sonrasında kurulan diktatörlük idaresi ülkenin alt yapı ve kurumsallaşma çabasını tamamlamayı başaramamış, 1991 yılında merkezi hükümetin çöküşüyle “başarısız devlete” dönüşen Somali yaklaşık 30 yıldır oluşan güç ve iktidar boşluğunun menfi sonuçlarıyla yaşamaya başlamıştır. Uluslararası camianın yanlış stratejiler üzerine bina edilen sorun çözme çabaları ve komşu ülkelerin ulusal ve politik ajandaları arasında sıkışan Somali toplumu süreç içerisinde ortaya çıkan radikal dini gruplarla da yüzleşmek zorunda kalmıştır. El-Kâide gibi global cihatçı örgütlerin Somali silahlı muhalefetini dönüştürmesiyle eş-Şebâb terör örgütünün yükselişi başlamıştır. Eş-Şebâb örgütü benimsediği Vehhâbî ve cihatçı Selefilik görüşleriyle kontrol altında tuttuğu bölgelerde katı bir şeriat, tek tipleştirme politikaları uygulamakta, kendine muhalif ve rakip olarak gördüğü sivil ve resmi bütün unsurları ise tekfir etmektedir. Köklü bir İslam geçmişine dayanan ve Şâfiî/Sûfî bir sentezle günümüze kadar ulaşan Somali Müslümanlığı kurumsal yapılanma ve alt yapı eksikliği sebebiyle büyük bir tehdit altındadır.

Anahtar Kelimeler

SOMALİ, RADİKALİZM, SELEFÎLİK, EŞ-ŞEBÂB, İSLAM

Kaynakça

• “Somalia: Fall of Siad Barreand the Civil War”. Erişim 1 Haziran 2020. https://sites.tufts.edu/atrocityendings/2015/08/07/somalia-fall-of-siad-barre-civil-war/.
• Amnesty, Amnesty International. The Hidden US War in Somalia, Civilian Casualties from Air Strikes in Lower Shabelle. London: Amnesty International Ltd, 2019.
• Artokça, İzzettin. eş-Şebâb Terör Örgütü/ Somali. TASAM, 2013. https://tasam.org/tr-TR/Raporlar/Rapor/56/es_sebab_teror_orgutu_somali
• Bakonyi, Jutta. “Ideoscapes in the World Society : framing violence in Somalia”. Civilwars. 17/2 (2015), 242-265. https://doi.org/10.1080/13698249.2015.1070456
• Balthasar, Dominik. “StateMaking in SomaliaunderSiyadBarre: Scrutinizing Historical Amnesia and Normative Bias”. International Journal of AfricanHistoricalStudies 51/1 (2018), 141-162.
• Barnes, Cedric. “U dhashay—Kudhashay: GenealogicalandTerritorialDiscourse in Somali History”. Social Identities 12/4 (2006), 487-498.
• Bazîne, Abdullah Salim. İntişâru’l-İslâmî fî AfrikiyaCenube’s-Sahra. Misrateh: Yedi Ekim Üniversitesi, 2010.
• Bingöl, Oktay. “Somali'de Barış ve Kalkınma Sürecinde Türkiye'nin Rolü”. Gazi Akademik Bakış 7/13 (Mayıs 2013): 81-106. https://doi.org/10.19060/gav.31799
• Bryden, Matt. The Reinvention of Al-Shabaab. A Strategy of Chociceor Necessity?. CSIS, 2014.
• https://csis-website-prod.s3.amazonaws.com/s3fs-public/legacy_files/files/publication/140221_Bryden_ReinventionOfAlShabaab_Web.pdf
• Cassanelli, Lee. “ThePartition of Knowledge in Somali Studies: Reflections on Somalia’sFragmentedIntellectualHeritage”. Bildhaan: An International Journal of Somali Studies 9 (2009), 4-17.
• DiDomenicantonio, Giulio. “WithGod on ourside”: a focus on AhluSunnaWaljama’a, a Sufi Somali paramilitarygroup” AnnualReview of Islam in Africa13-14/1 (2015-16), 64-70.
• Dirk Baehr, The Somali ShabaabMilitiasandTheirJihadist Networks in The West. Konrad AdenauerStiftung, 2001.
• https://www.kas.de/en/web/auslandsinformationen/artikel/detail/-/content/die-somalischen-shabaab-milizen-und-ihre-jihadistischen-netzwerke-im-westen
• Elliot, Ashley – Holzer, Georg-Sebastian. “Theinvention of ‘terrorism’ in Somalia: paradigmsandpolicy in US foreignrelations”. South AfricanJournal of International Affairs 16:2 (2009), 215-244.
• https://doi.org/10.1080/10220460903268984
• EuropeanInstitutes of Peace (EIP), TheIslamicState in East Africa, 2018. http://www.eip.org/en/news-events/eip-publishes-new-report-%E2%80%9Cislamic-state-east-africa%E2%80%9D-8
• Evkuran, Mehmet. “Bir Kriz Teolojisi ve Toplumsal Hareket Olarak Selefîlik”. Muhafazakar Düşünce, 12/45-46. (Temmuz-Aralık 2015), 79-102.
• Gundel, Joakim. Clans in Somalia. ACCORD, 2009.
• https://www.ecoi.net/en/file/local/1193130/90_1261130976_accord-report-clans-in-somalia-revised-edition-20091215.pdf
• Harper, Marey. EverythingYouHaveTold Me Is True: TheManyFaces of Al Shabaab.London: C Hurst&CoPublishersLtd, 2019.
• Hegghammer, Thomas. “The Rise of MuslimForeignFighters: IslamandtheGlobalization of Jihad”. QuarterlyJournal: International Security 35/3 (Winter 2010/11), 53-94.
• Holzer, Georg-Sebastian. “PoliticalIslam in Somalia: A FertileGroundforRadicalIslamicGroups?”, Geopolitics of theMiddle East 1 (2008), 23-42.
• İbrahim, Abdiwali Ali. Eş-Şebab Örgütünün Teşekkülü, İdeolojik Yapılanması ve Faaliyetleri. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• İşcan, Mehmet Zeki. “Tarih Boyunca Selefi Söylem”. İlahiyat akademi, 1/1-2. (2015), 1-14.
• International CrisisGroup, “Somalia’sDividedIslamists”. Erişim 1 Haziran 2020. https://www.crisisgroup.org/africa/horn-africa/somalia/somalia-s-divided-islamists
• Jibril, Abdi Rahman Mohamed. IslamicExtremism: TheUntoldTruth. Partridge Publishing, 2015.
• Kavas, Ahmet. “Somali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,
• https://islamansiklopedisi.org.tr/somali#2-tarih (12.06.2020).
• Khayre, Ahmed Ali M.. “Somalia: An Overview of theHistoricalandCurrentSituation”. SSRN Electronic Journal. 2016.
• https://www.researchgate.net/publication/301660381_Somalia_An_Overview_of_the_Historical_and_Current_Situation
• Köksal, Aydoğan. “Somali”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi,
• https://islamansiklopedisi.org.tr/somali#1 (12.06.2020).
• Marchal, Roland. The Rise of a JihadiMovement in a Country at War, Harakat al-Shabaab al-Mujaheddin in Somalia. SciencesPo, 2011.
• https://spire.sciencespo.fr/notice/2441/5ncvgncesl8n4a0rpg5k3c1j5p
• Mudane, Hassan. “SiadBarre’sRegime: FromRepressivetoCivilWar”. Erişim 10 Haziran 2020.
• https://www.researchgate.net/publication/326657819_Siad_Barre’s_regime_From_repressive_to_civil_war
• Özkan, Mehmet. Doğu Afrika Jeopolitiği ve Türkiye’nin Somali Politikası. SETAV, 2014. http://file.setav.org/Files/Pdf/20141021153934_40_somali_web.pdf
• Pitts, DamienEvan. New Destinations of IslamicFundementalTerrorism: The Rise of Al Shabaab. Knoxville: TheUniversity of Tennesse, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• QuetzalliPadilla, GustavoTrigo-Arana, ScopingStudy on theCultureSector in Somalia. UNESCO, 2013. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000229187
• Shinn, David. “Al Shabaab’sForeignThreattoSomalia”. ORBIS 55/2 (2011), 203-215.
• Sıradağ, Abdürrahim. Sahra Altı Afrika’sında Terörist Grupların Yükselişi Boko Haram ve eş-Şebâb. SETAV, 2015. https://www.setav.org/sahra-alti-afrikasinda-terorist-gruplarin-yukselisi-boko-haram-ve-es-sebab/
• Solomon, Hossein. “Al Shabaab in Somalia: Between Clan andFaith”, Terrorismand Counter-Terrorism in Africa. 39-66. London: PalgraveMacmillan, 2015.
• Taş, Abdullah Erdem. “Afrika’da İslâm’ın Yayılması: Fâtihler, Tâcirler, Dervişler”. Geçmişten Günümüze Türk-Somali İlişkileri Sempozyumu (Bursa: Kasım 2019) (Yayımlanmamış Bildiri)
• Tandoğan, Muhammed. Eş-Şebâb Örgütünün Anatomisi. AFAM, 2016. https://afam.org.tr/es-sebab-orgutunun-anatomisi/
• Wise, Rob. Al Shabaab. CSIS, 2011. https://www.csis.org/analysis/al-shabaab
• https://www.washingtonpost.com/world/africa/ethnic-somalis-are-dying-in-kenya-and-some-say-the-government-is-to-blame/2016/01/07/4bc66dbc-a848-11e5-b596- 113f59ee069a_story.html