ESBÂB-I NÜZÛL TEFSİR İLİŞKİSİ TEVBE SÛRESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 109 - 134, 30.03.2021

Bekir Özkızıl

Öz

İlk dönemlerden itibaren müfessirlerin Kur’ân’ı anlamak için geliştirdiği metodlardan birisi de Ulûmü’l-Kur’ân’da önemli bir yere sahip olan esbâb-ı nüzûl ilmidir. Kur’ân-ı Kerim âyetleri sebeb-i nüzûl açısından ikiye ayrılmaktadır. Bazı âyetlerin nüzûl sebepleri rivâyet edilmişken, âyetlerin büyük çoğunluğuyla ilgili sebeb-i nüzûl rivâyeti nakledilmemiştir. Çalışmamızda Tevbe sûresi bağlamında esbâb-ı nüzûl rivâyeti olan âyetler incelenmiştir. Bu bağlamda esbâb-ı nüzûlün tarifi, önemi, kapsamı, rivâyet değeri, bu rivâyetlerin miktarı ve esbâb-ı nüzûlün tefsîrle ilişkisi hakkında temel bilgiler sunulduktan sonra, Tevbe sûresinde hakkında sebeb-i nüzûl rivâyeti bulunan âyet grupları ele alınmıştır.
Tevbe sûresinin önemli konuları Tebûkcihâdı, münâfıklar, infâk, Tevbe, müşriklerin Mescid-i Harâm üzerindeki tasarruflarının son bulması için yapılan anlaşmaların feshedilmesi, müşrik ve münâfıklar için istiğfârın yasaklanması, münâfıkların cenaze namazlarının kılınmasının nehyedilmesi ve Mescid-i Dırârgibi sosyal hayatı yakından ilgilendiren konulardır. Çalışmamızda bu konu başlıkları çerçevesinde sebeb-i nüzûl rivâyetleriyle nâzil olan âyetlerin alakası tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

SEBEB-İ NÜZÛL, TEVBE SURESİ, CİHÂD, İNFÂK, MÜNÂFIKLAR

Kaynakça

• Birışık, Abdülhamit. “Müfessir”. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2006.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail (256/870). Mevsûatü’l-Hadisi’ş-Şerîf: el-Kütübü’s-Sittetü, el-Camiü’l-Müsnedü’s-Sahîh. Suudi Arabistan: Mektebetü Dârü’s-Selâm, 4. Basım, 2008.
• Cerrahoğlu, İsmail. Tefsîr usûlü. 1 Cilt. Ankara: TDV., 16. Basım, 2007.
• Demirci, Muhsin. Tefsîr tarihi. İstanbul: İFAV, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 7.
• Derveze, Muhammed İzzet (1984). et-Tefsîrü’l-Hadîs. 9 Cilt. Kâhire: Dârü İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, 3. Basım, 1956.
• Ebü’l-Ferec el-Cevzî, Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed (597/1201). Zâdü’l-Mesîr fi İlmi’t-Tefsîr. 4 Cilt. Beyrût: Dârü Kitâbi’l-Arabiyye, 1. Basım, 2001.
• Emiroğlu, Tahsin. Esbâbü’n-Nüzûl. 10 Cilt. Konya: Yeni Kitap Basımevi, 1. Basım, 1965.
• İbnü Ebî’l-Hatîm, Ebû Muhammet Abdurrahman b. Muhammed b. İdris (327/938). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. 25 Cilt. Suudi Arabistan: Mektebetü Nezâr Mustafâ Bâz, 3. Basım, 1998.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr, Muhammet b. Abdillah (543/1148). Ahkâmü’l-Kur’ân. 5 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 2003.
• İbnü’l-Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b. Ömer (774/1323). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. 8 Cilt. Riyâd: Darü’s-Taybe, 2. Basım, 1999.
• İbnü’l-Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâil b.Ömer (774/1323). el-Bidâye ve’n-Nihâye. 15 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1986.
• İbnü’t-Teymiyye, Takiyüddin Ebü’l-Abbâs Ahmet b. Abdülhalim (728/1328). Mukaddime fi Usûli’t-Tefsîr. Beyrût: Dârü Mektebetü’l-Hayat, 1980.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammet b. Ahmed (671/1273). el-Câmi’ li Ahkâmi’l-Kurân. 20 Cilt. Kâhire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr, Muhammet b. Muhammed (333/944). Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne. 10 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. Basım, 2005.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Müslim b. Haccac (261/875). Mevsûatü’l-Hadisi’ş-Şerîf: el-Kütübü’s-Sittetü, el-Müsnedü’s-Sahîh. Riyâd: Mektebetü Dârü’s-Selâm, 4. Basım, 2008.
• Nâdî, Ebû Ömer Mahmût Hasan. el-Makbûl min Esbâbi’n-Nüzûl. Mısır: Matbaatü’l-Emâne, 1997.
• Râzî, Ebû Abdillah, Fahrettin, Muhammet b. Ömer (606/1210). Mefâtîhü’l-Ğayb. 32 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâi Türâsi’l-Arabiyye, 3. Basım, 1999.
• Râzî, Ebu Abdullah Muhammet b. Ebû Bekr (666/1268). Muhtârü’s-Sıhâh. Beyrût: Mektebetü’l-Asriyye, 5. Basım, 1999.
• Râzî, Ebü’l-Hüseyin Ahmet b. Faris b. Zekeriyya (395/1004). Mu’cemü Mekâyîsi’l-Lüğa. 6 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Fikr, 1979.
• Sâbûnî, Muhammed Ali. et-Tibyân fî Ulûmi’l-Ku’rân. Beyrût: Mektebetü’l-Asriyye, 2010.
• Süyûtî (911/1505), Celâlettin, Suyûtî. Lübâbü’n-Nükûl fi Esbâbı’n-Nüzûl. I Cilt. Beyrût: Dârü’l-Ma’rife, II., 1419.
• Süyûtî, Celâlettin (911/1505). Lübâbü’n-Nükûl fi Esbâbi’n-Nüzûl. Beyrût: Dârü’l-Ma’rife, 1. Basım, 1998.
• Taberî, Muhammet b. Cerîr b. Yezit, Ebû Ca’fer. Câmiü’l-Beyân an Tefsîrî Â’yi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Kâhire: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 2000.
• Tirmizî, Ebû İsa, Muhammet b. İsâ b. Süreh (279/892). Mevsûatü’l-Hadisi’ş-Şerîf: el-Kütübü’s-Sittetü, Câmiü’t-Tirmizî. Riyâd: Mektebetü Dârü’s-Selâm, 4. Basım, 2008. Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmet, (468/1076). Esbâbü’n-Nüzûl. Dimam: Dârü’l-İslâh, 2. Basım, 1992.
• Zemahşerî, Ebû’l-Kâsım Mahmût b. Ömer (538/1144). el-Keşşâf an Hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Dâru Kitâbi’l-Arabiyye, 3. Basım, 1987.
• Zerkeşî, Bedrüddîn, Muhammet b. Abdullah (794/1392). el-Burhân fî Ulûmi’l-Ku’rân. 4 Cilt. Beyrût: Dârü İhyâi Kütübi’l-Arabiyye, 1. Basım, 1957.
• Zürkânî, Muhammed Abdulazim (1367/1948). Menâhilü’l-İrfân fi Ulûmi’l-Kur’ân. 2 Cilt. Halep: Matbaatü Îsâ el-Bâyî, 3. Basım, 1943.