OSMANLI DÖNEMİNDE İMAMLARIN ORTAYA KOYDUĞU FAALİYETLERİN GÜNÜMÜZ MANEVİ DANIŞMANLIK VE REHBERLİK AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 2, 229 - 249, 30.09.2021

Zeynep Kübra Durmuşlar

Öz

Osmanlı Devleti yüzyıllarca geniş bir coğrafyada çeşitli ırk, din ve geleneklere sahip toplumları bünyesinde barındırmıştır. Heterojen bir yapıya sahip olsa da toplum, uzun süre adalet, barış ve huzur ortamında yönetilmiştir. Bu başarı askerî, siyasî, sosyo-kültürel, ekonomik ve dinî etkenler yanında şehir ve mahallelerde sağlam esaslar üzerine tesis edilen idarî kurumlarıyla sağlanmıştır. Bunlar arasında, din görevlileri ve onların temel görev alanı olan camiler, oldukça başarılı ve etkin müesseseler olarak karşımıza çıkmaktadır. Osmanlı Devleti’nde her alanda aktif olan din görevlileri, büyük ölçüde cami içiyle sınırlı kalmış günümüz imamlarıyla mukayese edilemeyecek derecede hayatın her alanında kendilerini hissettirmişlerdir. Şüphesiz son yüzyılda giderek modernleşen yaşam biçimiyle birlikte bazı sosyal değişimler meydana gelmiş, bireysel ihtiyaçlar farklı problemleri, patolojik, psikolojik ve anlam arayışlarını da beraberinde getirmiştir. Ortaya çıkan problemler karşısında bireyler, dinî/mânevî bakış açısı ve tutumunu, yaşadıkları psikolojik acı ve krizlerle başa çıkabilmek için ruhî çıkış yollarını aramışlardır. Bu makale, Osmanlı döneminde imamların ortaya koyduğu faaliyetler ve günümüz manevî danışmanlık ve rehberlik alanı açısından önemini değerlendirilmeye çalışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

OSMANLILAR, DİN GÖREVLİSİ, İMAM, MANEVİ DANIŞMANLIK, REHBERLİK

Kaynakça

• Akın, Ahmet. 1575-1600 Tarihli Bursa Şer’iye Sicillerine Göre Din Görevlisinin Sosyal Hayattaki Rolü. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2002.
• Akın, Ahmet. “Osmanlı’da Din Görevlisinin Konumu Üzerine Değerlendirmeler (Bursa Örneği)”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (2006), 65-104.
• Arslan, İsmail. “XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda İmamlar, Muhtarlar ve Köylüler: Balıkesir Örneği”. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 8/13 (2007), 237-248.
• Aydeniz, Nurullah. “Dini Danışman ve Manevî Rehber Olarak İmamların Mahalle Yaşamına Sağlayabileceği Katkı Üzerine”. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 35 (2020), 1-34.
• Baykal, Kâzım, Bursa’da Ulucâmi, Bursa: Bursa Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayını, 1989.
• Beydilli, Kemal. “İmam: Osmanlı Devleti’nde İmamlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/181-186. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Beydilli, Kemal. Osmanlı’da İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü. İstanbul: Yitik Hazine Yayınları, 3. Basım, 2013.
• Bozkurt, Nebi. “Mekke”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/555-563. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Demirci, Mustafa. “İslâm’da Şehir ve Şehrin Sosyal Dinamikleri”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 1/2 (2003), 129-146.
• DİB, Diyanet İşleri Başkanlığı. “Hukuk Müşavirliği”. Erişim 18 Eylül 2021. https://hukukmusavirligi.diyanet.gov.tr
• Düzbakar, Ömer, “Osmanlı Döneminde Mahalle ve İşlevleri”, Ü.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi 4/5 (2003), 97-108.
• Ekşi, Halil - Keskinoğlu, M. Şerif. “Manevî Yönelimli Psikolojik Danışma Teknikleri”. Manevî Yönelimli Psikolojik Danışma. haz. Halil Ekşi. 220-264. Ankara: Nobel Yayın, 2020.
• Ergenç, Özer. “Osmanlı Şehrindeki 'Mahalle'nin İşlev ve Nitelikleri Üzerine”. Osmanlı Araştırmaları 4 (1984), 69-78.
• Erkan Serdar - Özbay Yaşar. “University Students’ Problem Areas and Psychological Help-Seeking Willingness”. Eğitim ve Bilim Dergisi, 37/164 (Nisan 2012), 96-107.
• Hızlı, Mefail. “Osmanlı Mahalle İmamlarının Performanslarına Dair”. TESAM Akademi 1/1 (2014), 41-51.
• el-İsfahanî, Râgıb. el‐Müfredât fî Garîbi’l‐Kur’ân. Beyrut: Daru’l‐Marife, 1961.
• İslâmoğlu-İnan, Huricihan. Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Köylü. İstanbul: İletişim Yayınları, 1. Basım, 1991.
• Kavakcı, Yusuf Ziya. Hisbe Teşkilâtı: Bir İslâm Hukuk ve Tarih Müessesesi Olarak Kuruluş ve Gelişmesi. Ankara: Baylan Matbaası, 1975.
• Kaya, Umut. “Osmanlı’da Din Hizmeti Görevlilerinin Atanma ve Çalışma Şartlarını Düzenleyen Tevcîh-i Cihât Nizâmnâmeleri Hakkında Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 21/1 (Haziran 2017), 203-254.
• Kaya, Halil Nurullah. Kanaat Önderliği Bağlamında İmamın Rolü. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Kazıcı, Ziya. “Hisbe”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 18/143-145. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1998.
• Kazıcı, Ziya. “Osmanlılar’da Mahalle İmamlarının Bazı Görevleri”. İslâm Medeniyeti Dergisi 5/3 (1982), 29-35.
• Köylü, Mustafa. “Ruh Sağlığı ve Din: Batı Toplumu Açısından Bir Değerlendirme”. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (Haziran 2016), 65-92.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “İmam”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/178-181. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Mütercim Âsım Efendi. Kâmûsu’l-Muhît Tercümesi. 5. haz. Mustafa Koç-Eyyüp Tanrıverdi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2014.
• Ortaylı, İlber. Osmanlı Toplumunda Aile. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2001.
• Öcal, Mustafa. “İmam ve Hatip Mektepleri, Mezunlarından Bazıları ile Yapılan Mülâkatlar ve Şehâdetname Örnekleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/2 (2003), 51-101.
• Özcan, Tahsin. “Osmanlı Mahallesi: Sosyal Kontrol ve Kefalet Sistemi”. Marife 1/1 (2001), 129-151.
• Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. 2. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1993.
• Söylev, Ömer Faruk. Manevî Bakım ve Danışma Psikolojisi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2020.
• Şahin, Yusuf - Asarkaya, Semih. “Mahalle Muhtarlığı Konumunun Tarihi Gelişimi”. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 11/3 (2019), 25.
• Topaloğlu, Bekir ‐ Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 2010.
• Uğurlu, Sinem Havva - Ege, Remziye. “Bir İsimlendirme Problemi: Dinî Danışmanlık”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi 7/2 (Nisan 2018), 1057-1077.
• Yel, Ali Murat - Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Mahalle”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 27/323-326. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Yoldaş, Mehmet Hanifi. “Kur’ân‐ı Kerîm’de İmam Kavramı ve İlk Dönem Mezheplerin İmâmet Anlayışları”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 10/1 (Bahar 2019), 243-278.