İslam Öncesi Arap Toplumunda Şeytan Algısı

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 133 - 146, 25.04.2022

Hünkar Durmuş

Öz

Varlığı ilk insana kadar söz konusu edilen şeytan sürekli ilgi çekmiş tarih boyunca çeşitli kesimlerin inanç örgüsünün odağında yer almıştır. İnsanın bilmediğine karşı merakı ve yaşamına dair anlam çabası onu araştırmaya ve düşünmeye sevk etmiştir. Kadim toplumlardan bu yana insan sebebini bilmediği, tanımlayamadığı hastalık, doğal afet, acı gibi istenmeyen olayları görünmeyen ruhlara atfetmiş ve çeşitli yollarla ondan sakınmaya çalışmıştır. İslam öncesi Arap toplumunda da benzer özellikler görülmüş ve huzur bozan, zarar veren insanın hayatını sekteye uğratan her şey şeytan ile ilişkilendirilmiştir. Şeytan kavramı da bu bağlamda en ilgi çekici meselelerden biri haline gelmiş ve üzerine çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmanın amacı da İslam öncesi Arap toplumunda şeytanın nasıl algılandığını tespit edebilmek ve altında yatan sebepler üzerinde durmaktadır. Cin kavramı ile olan sıkı ilişkisi münasebetiyle mesele beraber ele alınmaya çalışılmıştır. Konuyla ilgili temel literatüre müracaat edilerek önem arz ettiği düşünülen ikinci el eserlere de başvurulmuştur. Bu çalışmayla birlikte günümüz İslam inancındaki şeytan algısının kökenlerine dikkat çekilmek istenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Şeytan, Cin, Cahiliye, Kötülük, Mitoloji.

The Perception of The Devil in pre-İslamic Arabian Society

Öz

The devil, whose origin may be thought as old as the history of humanity, has always attracted attention and has been at the center of the belief pattern of various segments throughout history. Human-beings' curiosity about what they do not know and their effort to make sense of their life have led him to search and to think. Since ancient societies, humans have attributed the reasons of undesirable events such as illness, natural disaster and pain to invisible spirits since they could not explain such undesirable events, and tried to avoid them in various ways. Similar features were observed in the pre-Islamic Arabian society, and what disturbed the peace and harmed the life of a person was associated with the devil. The concept of the devil has also become one of the most interesting issues in this context, and various studies on the concept of the devil have been carried out. The aim of this study is to determine how the devil was perceived in the pre-Islamic Arabian society and to explore the underlying factors prominent for the perception of the devil. The concept of devil is explored by consulting arguments on jinn since they are closely related concepts. The discussion is built on the basic literature on the subject and secondary sources, which are also regarded as important. The study aims to draw attention to the origins of the perception of the devil in present Islamic belief.

Anahtar Kelimeler

Satan, Jinn, Jahiliyyah, Evil, Mythology.

Kaynakça

• Ahmed b.Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. thk. Şuayb. Arnavud vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Ali, Cevad. el-Mufassal fi tarihi’l-Arab kable’l-İslam. Beyrut: Dâru’l-Saki, 2001.
• Âlûsî, Ebü’l-Meâlî Cemâlüddîn Mahmûd Şükrî b. Abdillâh b. Mahmûd. Buluğu’l-ereb fi marifeti ahvali’l-Arab. Beyrut Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2009.
• Ateş, Ali Osman. Kur’an ve Hadislere Göre Şeytan. İstanbul: Beyan Yayınları, 1995.
• Aynî, Ebû Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Mûsâ b. Ahmed. Umdetü’l-kari fi şerhi sahihi’l-Buhari. Beyrut: Daru İhyai’t-Türasi’l-Arabi, ts.
• Câhiz, Ebû Osmân Amr b. Bahr b. Mahbûb. Kitabu’l-hayevan. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Demirî, Muhammed b. İsa b. Ali. Hayatu’l hayevanu’l kübra. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424.
• Dindi, Korkut. “Cahiliye Araplarında Uluhiyet Anlayışı”. İslam Öncesi Arapların Düşünce Dünyasında Cin ve Şeytanın Yeri. ed. Mahfuz Söylemez. 79-96. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk Sicistânî, es-Sünen. thk. Muhammed Muhittin Abdulhamit. Beyrut: Mektebetü’l-Asriyye, ts.
• Feyyumî, Muhammed İbrahim. Tarihu’l-fikr ed-dinî el-Cahilî. Kahire: Dâru’l-Fikr el-Arabî, 1994.
• Freud, Sigmund. Günlük Yaşamın Psikopatolojisi. çev. Şemsa Yeğin. İstanbul: Payel Yayınları, 1996.
• Guiley, Rosemary. Ellen The Encyclopedia Of Demons And Demonology. New York: Visionary Living, Inc., 2009.
• Günaltay, Şemsettin. İslam Öncesi Araplar ve Dinler. sad. Mahfuz Söylemez - Mustafa Hizmetli. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2013.
• Izutsu, Toshihiko. God and Man in The Quran. Tokyo: Keio University, 1964.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ. Tefsirü’l-Kur’ani’l-Azim. thk. Sami b. Muhammed Selame. Riyad: Dâru Taybe, 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Kazvînî, es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd b. Abdilbâkī. Mısır: Dâru İhyâi’l Kütübi’l Arabiyye, ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. nşr. Abdullah Ali el-Kebîr. Kahire: Dâru’l-Maârif, 1119.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fî garîbi’l-Ḳurʾân. thk. Safvan Adnan Davudî. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 1452.
• Jung, Carl Gustav. İnsan Ruhuna Yönelim. çev. Engin Büyükinal. İstanbul: Say Yayınları, 2001.
• Maximilian, Rudwin. The Devil in Legend and Literature. La Salle, Illinois: The Open Court Publishing Company, 1959.
• Merdin, Saadettin. Cinler Bağlamında Teolojinin Mitolojiden Arındırılması. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2020.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs el-Arabî, ts.
• Râfiî, Mustafâ Sâdık b. Abdirrezzâk b. Saîd b. Ahmed b. Abdilkādir. Târîhu âdâbi’l- ‘Arab. Beyrut: Dâru’l -Kitabi’l-Arabî, ts.
• Schultz, Duane P. - Sydney. Modern Psikoloji Tarihi. çev. Yasemin Aslay. İstanbul: Kaktüs Yayınları, 2004.
• Seâlibi, Ebu Mansur. Fıkhu’l-luğa ve sirru’l-Arabiyye. thk. Abdürezzak el-Mehdi. Beyrut: İhyai’t-Turas el-Arabi, 2002.
• Şibli, Ebu Abdullah Bedreddin Muhammed b. Abdullah Ed-Dımaşki. Âkâmu’l-mercan fi ahkami’l-cân. thk. İbrahim Muhammed Cemil. Kahire: Mektebetü’l-Kur’an, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. Sünen-i Tirmizî, thk. Ahmed Muhammed Şakir. Mısır: Şirketu Mektebeti ve Matba’ati Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1395/1975.
• Usta, İbrahim. İslam Öncesi Arap Mitolojisi. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2015.
• Yılmaz, Ali. “Arap Edebiyatında Şeytanlı (Cinli) Şairler”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/2 (2002), 261-268.