Tanrısal Gücü Dilin Sınırlarında Anlatmaya Çalışmak

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 207 - 241, 10.11.2022

Namık Kemal Okumuş

Öz

Bütünüyle “Kur’anî perspektif” denilen bütüncül yaklaşımı merkeze alan bu çalışma, vahyin bütünlüğü kabulü içerisinde “ledün ilmi” olgusunu irdelemek üzere kaleme alınmıştır. Görüldüğü kadarıyla konu hakkında son derece zengin bir literatür bulunmaktadır. Hatta bu kavramın üzerinden farklı dünyaların inşâ edildiğine rastlamaktayız. Neredeyse her ekol, kavramın vahyî kullanılışını değil, süreç içinde vahyî bildirimlere eklemlenmiş olan yan anlamları ve bu anlamları hakikat yerine koyan dinsel bakışı merkeze almıştır. Konunun tarihsel süreçte aldığı şekille ilgili olarak son derece zengin literatür olmasına rağmen, bu literatürün Kur’anî tutarlılık gözetilerek kaleme alınmadığı kesindir. Hatta eldeki çalışmaların vahyin ne dediğini gölgeleyecek denli insan üretimlerini kapsadığı bile söylenebilir. Bu konuda daha mâkul ve daha ilkesel duruşu olması gerekenlerin ise, geleneğin kuşatıcı evreninden kurtulamadıkları aşikârdır. Dün olduğu gibi bugün de Kelâm ilminin mü’mine kazandırdığı feraseti kulak ardı ederek, vahyî kültürel kabuller üzerinden konuşturmayı tercih eden büyük bir kitlenin varlığı ortadadır. O itibarla konu hakkında söz sahibi olan disiplinlerin mensuplarının yarım ağızla konuşması bir yana, suya sabuna dokunmadan temizlik yapan bazı çevrelerin seslerinin duyulmaması bundadır. Neredeyse her kesim, hâkim görüş hâline gelmiş bulunan sûfî yorumun bir adım gerisinden meseleye dâhil olmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

İlm-i Ledün, Bilge Kul, Hızır, Mûsa, Metafor, Kıssa, Temsîlî Anlatım

An Attempt to Explain Divine Power in the Limits of Language

Öz

This study, which centers on a holistic approach called "Qur'anic perspective", was written to examine the phenomenon of "innate science" within the acceptance of the integrity of Revelation. As far as we can see, there is extremely rich literature on the subject. In fact, we find that different worlds have been built over this concept. Almost every school does not refer to the revelatory use of the concept; In the process, it has centered on the side meanings that have been articulated to the revelations and the religious view that puts these meanings in place of truth. Although there is extremely rich literature on the form the subject has taken in the historical process, it is certain that this literature was not written in accordance with the Koranic consistency. It can even be said that the work at hand includes enough human production to shadow what the revelation says. It is obvious that those who should have a more reasonable and more principled stance on this issue cannot escape the encompassing universe of tradition. Today, as it was yesterday, it is obvious that there is a large mass of people who prefer to make people talk through revelatory cultural acceptances, ignoring the insight that the science of Kalam has given believers. This is why the voices of some circles who avoid meddling, are not heard, let alone the members of the discipline who have a say on the subject. Almost every segment has been involved in the issue one step behind the Sufi interpretation that has become the dominant view.

Anahtar Kelimeler

Innate Science, Wise Man, Metaphor, Khidr, Moses, Tale, Symbolic Expression

Kaynakça

• Beydavî, Nasıruddin b. Ömer. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vil/Tefsiru’l-Beydavî/Beydavî Tefsiri. çev. Abdulvahab Öztürk. 5 Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2011.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerim’in Türkçe Meâlî Âlisi ve Tefsiri.8 Cilt Ankara: Akçağ Yayınları, 1991.
• Buharî, Ebu Abdullah İsmail. el-Câmius-Sahîh.8 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları,1981.
• Câbîrî, Muhammed Âbid. Siyer Eşliğinde Kur’an’ı Anlamak/Fehmü’l-Kur’an/Nüzul Sırasına Göre Tefsir. çev. Muhammed Coşkun. 3 Cilt. İstanbul: Mana Yayınları, 2013.
• Ebussuûd Efendi Şeyhülislâm, Ebussuûd Tefsiri/İrşâdi’l-Akli’s-Selîm ilâ Mezayâ’l-Kitâbi’l-Kerîm, çev. Ali Akın. 12 Cilt. İstanbul: Boğaziçi Yayınları, 2006.
• Erginli, Zafer, (edt.), Metinlerle Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi, 2006.
• Hilmi, Ömer Faruk. Allah’ın Kullarından Salih Bir Kul Hızır Aleyhisselam, İstanbul: İlim Şehri Yayınlar, 2012.
• Hûb, Ramazan. Hızır Aleyhisselâm, İstanbul: Kırkkandil Yayınevi, 2009.
• İbn Arabî, Muhyiddin. Rahmetün Mine’r-Rahmân/Kur’an-ı Kerim Tefsiri. haz. Mahmûd el-Gurâb. çev. Muhammed Coşkun. 4 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 2019.
• İbn Kesîr, Ebu’l-Fida İsmail. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîm. 4 Cilt. Riyad: yy, 1993.
• Kurtubî, Abdullah Muhammed. el- Ensarî, el-Câmî li Ahkâmi’l-Kur’an.10 Cilt. Beyrut: Dâr’u İhyâu’t-Türasi’l-Arabî, 2002.
• Kutub, Seyyid. Fîzılâlî’l-Kur’an/Kur’anın Gölgesinde. çev. İ. Hakkı Şengüler. M. Emin Saraç. Bekir Karlığa. 16 Cilt. İstanbul: Birleşik Yayıncılık,1977.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Te’vilâtü Ehli’s-Sünne/Tefsiru’l-Mâtürîdî.10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 2005.
• Te’vilâtü’l-Kur’ân Tercümesi. çev. İbrahim Tüfekçi. 17 Cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 2018.
• Melikoff, Irene. “Bektaşî-Alevilerde Ali’nin Tanrılaştırılması”. Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında Hz. Ali. haz. Ahmet Yaşar Ocak. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2005.
• Meral, Yasin. “Musa-Hızır Kıssası ve Kıssanın Yahudi Kökeniyle İlgili İddiaların Değerlendirilmesi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 55/2, (2014). 129-150
• Mevdûdî, Ebu’l A’lâ. Tefhimu’l-Kur’an/Kur’an’ın Anlam ve Tefsiri. çev. Muhammed Han Kayani, Yusuf Karaca, Nazife Şişman, İsmail Bosnalı, Ali Ünal, Hamdi Aktaş. 7 Cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Haccac. el-Câmiu’s-Sahîh. 3 Cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları,1981.
• Ocak, Ahmet Yaşar. Bektaşî Menâkıbnâmelerinde İslâm Öncesi İnanç Motifleri. İstanbul: Enderun Kitabevi,1983.
• İslam Türk İnançlarında Hızır yahut Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2000.
• Öztürk, Mustafa. Kur’an-ı Kerim Meali/Anlam ve Yorum Merkezli Çeviri. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 5. Baskı. 2018.
• Râzî, Fahruddîn. Tefsîr-i Kebîr/Mefâtihu’l-Gayb. çev. Suat Yıldırım, Lütfullah Cebeci, Sadık Kılıç, C. Sadık Doğru, 23 Cilt. Ankara: Akçağ Yayınları, 1992.
• Sabunî, Muhammed Ali. et-Tefsîru’l-Vâdih el-Müyesser, Beyrut: Mektebetü’l-Asrıyye, 2013.
• Taberî, Ebû Câfer Muhammed b. Cerîr. Tefsiru’t-Taberî/Câmiu’l-Beyân fî Te’vîli’l-Kur’an, 12 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1997.
• Topaloğlu, Bekir-Çelebi, İlyas. Kelâm Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İSAM Yayınları, 3.Baskı. 2013.
• Yeşil, Şemseddin. Füyûzât/Kur’ân-ı Mübîn’in Meâlen Tefsiri, 7 Cilt. İstanbul: Yaylacık Matbaası, 1994.
• Yıldırım, Celal. İlmin Işığında Asrın Kur’an Tefsiri. 14 Cilt. İstanbul: Anadolu Yayınları, 1987.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer, el-Keşşâf an Hakâiki Avami’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vucûhi’t-Te’vîl. thk: M. H. Ahmed. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutûbi’l-Arabî, 1987.