Arap Baharı Dönemi Yemen Siyasetinde Mezhep Unsuru

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 27, 01.05.2023

Mehmet Çelenk Bayram Keklik

Öz

Demokrasi, açık toplum, özgürlük, dünyaya entegrasyon ve adalet beklentileri odağında Tunus’ta başlayan Arap Baharı hızlı bir şekilde geniş bir coğrafyayı etki alanına dahil etmiştir. Kuzey Afrika’da başlayan bu halk hareketi dalgası zamanla Ortadoğu ülkelerine de ulaşmıştır. Mamafih kısa bir süre zarfında bu harekette bir eksen kayması yaşanmış ve Ortadoğu toplumlarının birikmiş dini, siyasi, kültürel ve mezhebi ajandaları farklı bir zemine oturmuştur. Birçok ülkede siyaset ve toplum ciddi problemlerle karşı karşıya kalmıştır. Arap Baharı dönemi gelişmelerinin en çok etkilediği ülkelerden birisi de Yemen olmuştur. Mevcut problemlerini çözmekte başarılı olmayan Yemen, Arap Baharıyla birlikte daha tehlikeli bir sürece girmiştir. Yemen siyasetinde etkili olmaya çalışan İran destekli Zeydî Husî hareketi ve bu hareketi bastırmaya çalışan kırılgan merkezi hükümet ve Suudî Arabistan öncülüğündeki koalisyon, fiilî vekâlet savaşlarına sebebiyet vermiştir. Mezhep kimliklerinin bir toplum mühendisliği aracı olarak kullanıldığı bu süreç, Yemen krizini içinden çıkılmaz bir hale getirmiştir. Bu makalenin amacı da Yemen’de yaşanan iç karışıklıklardan yola çıkarak mezhepsel farklılıkların İslam coğrafyasında sosyo-kültürel-ekonomik hayata etkilerini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Baharı, Mezhepsel Çatışmalar, Yemen, Husi, El-Kaide.

The Factor of Sect in Yemen Politics in the Arab Spring Period

Öz

The Arab Spring, which began in Tunisia with expectations of democracy, an open society, freedom, integration into the world, and the quest for justice, rapidly influenced a vast region. In a very short time, this public movement reached the Middle East. Not long after the first wave of popular movements, the accumulated problems of Middle Eastern nations, which encompassed political, religious, cultural, and sectarian agendas, gradually reverted to previous expectations. Many countries have faced deep and serious political and social problems. Yemen is one of the countries most deeply affected by the Arab Spring. Yemen, which has failed to resolve its current problems, has entered a new and dangerous phase with the arrival of the Arab Spring. The Iranian-backed Houthi/Zaydi movement, which has been struggling for power in Yemen, and a Saudi-led coalition have given way to severe proxy wars in Yemen. The misuse of sectarian ideology as a social engineering tool has complicated the crisis. The aim of this article is to reveal the effects of sectarian differences on socio-cultural and economic life in Islamic geography based on the internal turmoil in Yemen.

Anahtar Kelimeler

Arab Spring, Sectarian Conflicts, Yemen, Huthi. Al-Qaeda

Kaynakça

• Akpınar, Kebire. Yemen Krizi ve Dış Müdahaleler Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Al Sabrî, Ahmed Muhammed Saeed. Hûsî Hareketinin İtikadi ve Sosyal Görüşleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2009.
• Aydın, Habip. Arap Baharı’ının Yemen’de Meydana Getirdiği Sosyo-Politik Etkileri. İstanbul: Marmara Üniversitesi Ortadoğu ve İslam Ülkeleri Araştırma Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Bodur, Hüsnü Ezber. “Vahhabi Hareketi ve Küresel Terör”. KSÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 2 (2003), 7-20.
• Büyükkara, Mehmet Ali . “Vehhabilik”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/611-615. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “ Sosyal, Siyasi ve Dini Yönleriyle Yemen Hûsî Hareketi”. DİVAN: Disiplinler Arası Çalışmalar Dergisi 16/30 (2011), 115-152.
• Büyükkara, Mehmet Ali. “İslam Kaynaklı Mezheplerin Ortadoğu’daki Coğrafi Dağılımı ve Tahmini Nüfusları”. e-Makâlât Mezhep Araştırmaları 7/2 (2013), 321-354.
• Cingöz, Murat. Yemen Krizinin Kökeni. ORSAM, 2018. https://www.orsam.org.tr/tr/yemen-krizinin-kokeni/
• CNN, “Brennan on bin Laden raid, and “dangerous” Yemen”. (Erişim 20 Nisan 2021) https://web.archive.org/web/20160512180836/http://security.blogs.cnn.com/2012/04/20/brennan-on-bin-laden-raid-and-dangerous-yemen/
• Çetiner, Gültekin. “Arapların Yalancı Baharı”. Haber7.com. Erişim: 20 Nisan 2021. https://www.haber7.com/yazarlar/prof-bgultekin-cetiner/784646-araplarin-yalanci-bahari
• Dağşî Ahmed Muhammed, ez-Zahiretü’l Hûsîyye (ازاهرة الحوثية), San’a Üniversitesi Eğitim Fakültesi, San’a/Yemen, 2009
• Deniz, Taşkın. “Arap Baharı ve Türkiye: Siyasi Coğrafya Açısından Bir Değerlendirme”. Doğu Coğrafya Dergisi 18/29 (2013), 65-78.
• Duran, Burhaneddin - Yılmaz, Nuh. “Ortadoğu’da Modellerin Rekabeti: Arap Baharı’ndan Sonra Yeni Güç Dengeleri”. Türk Dış Politikası Yıllığı. ed. Burhanettin Duran vd. 15-86. Ankara: SETA Yayınları, 2012.
• Fer, Muhammed Tabatabai. Yemen Hûsîleri. Kum: Dinler ve Mezhepler Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Gökalp Yusuf, Zeydilik ve Yemen’de Yayılışı, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara: 2006
• Gura, İlmi. Mezhepler Tarihi Kaynaklarında Zeydiyye Fırkaları, Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Gün, Mehmet Sâlih. “Yemen’de Arap Baharı”, Yasama Dergisi 22 (2013), 0-21.
• Kıral, Selahattin. “Açık Toplum ve Düşmanları: Woodrow Wilson ve Liberalizm”. Nazilli İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 1/2 (2020), 143-160.
• Kıran, Abdullah. “Mezhebi Rekabet mi, Mezhep Savaşları mı?”, Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Muş, 2015, C.3/1
• Korkmaz, Ali. “ Arap Baharı Sürecinde İnternet ve Sosyal Medyanın Rolü’. International Symposium on Language and Communication: Research Trends and Challenges (ISLC), ss.2147-2153.
• Kurt, Veysel. “Arap İsyanları Sonrasında Ortadoğu’da Vekalet Savaşları: Yemen Örneği”, Uluslararası Siyaset Bilimi ve Kentsel Araştırmalar Dergisi (International Journal of Political Science and Urban Studies ), İstanbul, 2019, C.7/1
• Nebati, Nurettin. “Ortadoğu’da Demokrasiyi Geliştirme Hareketi Olarak Arap Baharı”. Turkish Online Journal of Design Art and Communication 9/2 (2019), 178-190.
• Oğuzlu, Tarık. “Arap Baharı ve Yansımaları”. Ortadoğu Analiz Dergisi 3/36 (Aralık 2011), 8-16.
• Öztürk, Selim. “Küresel Terör Örgütü el-Kaide’nin Gelişimi ve Ön Plana Çıkan Liderleri Bağlamında “Cihad” Anlayışının Geçirdiği Değişimler”. Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 6/2 (2019), 167-196.
• Öztürk, Selim. “Nedenleri ve Sonuçları Bağlamında Yemen Savaşı”. Avrasya Etütleri Dergisi 55/1 (Ankara, 2019), 83-98.
• Semin, Ali. “Yemen Krizi, Hûsîler ve İran-Körfez Güç Mücadelesi”. BİLGESAM Analiz /Orta Doğu, no: 1021 (2015).
• Tomar, Cengiz. “Yemen”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/412-414. Ankara: TDV Yayınları, 2013.
• Ümit, Mehmet. “Zeydîyye Mezhebi, İmâmet Anlayışı ve Sahabe Hakkındaki Görüşleri”. Yakın Doğu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2015), 93-118.
• Kurt, Veysel. Devrimden Askeri Müdahaleye Yemen. SETA, 2015. http://file.setav.org/Files/Pdf/20151215112938_devrimden-askeri-mudahaleye-yemen-pdf.pdf (Erişim: 20 Mart 2021)
• Yakut, Ömer – Hıra, İsmail Hakkı. Yemen Raporu. Genç İDSB, 2014. http://www.gencidsb.org/wp-content/uploads/2020/03/YEMEN.pdf