Examination of Civilization Elements in Islam From M. A. Jabiri’s Perspective

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 145 - 165, 01.05.2023

Neslişah Başbuğ

Öz

One of the important issues in the History of nations is the ups and downs of their civilizations and the reasons for these changes. Arab countries, which have an ancient and rich civilization, have been exposed to collapse and backwardness in the modern period, and many thinkers have done research to find the reasons for this collapse. The Moroccan philosopher and Arab historian Muhammad Abid al-Jabiri, one of the thinkers who conducted research on Islamic civilization in the history of Islam, also examined the founding elements of civilization. Câbirî talked about the elements that established civilization in his works and it is possible to examine these elements in two periods; the Sadr-ı Islam period and the modern period. The elements that led to the production of civilization in the period of Sadr-ı Islam or Tedvin consist of ideology, society, economy, national identity, culture, and political foundations. These elements led to the production of a civilization in the Arab world, and even today the Arab world lags behind that great civilization. To return to the supreme civilization of the Tedvin period, two components and elements are needed: rationality and a non-hurried modernization and renewal. In this article, the elements that produced civilization were examined in two different areas, namely the Tedvin period and the modern period.

Anahtar Kelimeler

Abid Al-Jabiri, Civilization, Arab World, Booty, Tribe, Creed.

M. A. Câbirî’nin Bakış Açısından İslâm’da Medeniyet Üreten Unsurların İncelenmesi

Öz

Milletlerin tarihindeki en önemli konulardan biri, uygarlıklarının iniş çıkışları ve bu değişikliklerin sebepleridir. Kadim ve zengin bir uygarlığa ve medeniyete sahip olan Arap ülkeleri, modern dönemde çöküşe ve geri kalmışlığa maruz kalmış ve pek çok düşünür de bu çöküşün sebeplerini anlamak için araştırmalar yapmıştır. İslâm tarihinde İslâm uygarlığı hakkında araştırmalar yapan düşünürlerden Faslı filozof ve Arap tarihçi Muhammed Âbid el-Câbirî de, medeniyet kurucu unsurları incelemiş ve eserlerinde uygarlığı kuran unsurlardan söz etmiştir. Bu unsurları Sadr-ı İslâm dönemi ve modern dönem olmak üzere iki dönem halinde incelemek mümkündür. Sadr-ı İslâm veya tedvin döneminde medeniyet üretimine yol açan unsurlar ideoloji ve akide, toplum ve kabile, ekonomi ve ganimet, millî kimlik ve kültür ve siyasal temellerden ibarettir. Bu unsurlar Arap dünyasında bir medeniyetin ortaya çıkmasına yol açmıştır ve bugün dahi Arap dünyası, o yüce medeniyete kıyasla geridedir. Tedvin dönemindeki yüce medeniyete geri dönmek için akılcılık ve aceleci olmayan bir modernizasyon ve yenilenme olmak üzere iki bileşen ve unsura ihtiyaç vardır. Bu makalede medeniyet meydana getiren unsurlar iki farklı alanda yani Tedvin dönemi ve modern dönem olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âbid El-Câbirî, Medeniyet, Arap Dünyası, Ganimet, Kabile, Akide

Kaynakça

• Aslan, İbrahim. Kâdi Abdulcebbar’a Göre Dinin Aklî ve Ahlakî Savunusu. Ankara: Otto Yayınları, 2014.
• Belâzûrî, Ahmed ibn Yahyâ Belâzûrî. Ensâbu’l-Eşrâf. Mısır: Dâru’l-Maarif, ty.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Binyetu’l-Akli’l-Arabî. Beyrut: Merkezu’d-Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1996.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Cidâl-i Kelâm, İrfân ve Felsefe der Temeddün-i İslâmî. Çev.: Rızâ Şîrâzî, Tahran: Yâd-âverân, 1380/2001.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Demokrâsî ve Hukûk-i Beşer. Çev.: Muhsin Ârmîn, Tahran: Morvârîd, 1397/2018.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. ed-Dîmukrâtiyye ve Hukûku’l-İnsân. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 3. Basım, 1997.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. el-Aklu’s-Siyâsi’l-Arabî Muhaddidâtuhu ve Tecelliyâtuhu. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 4. Basım, 2000.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. et-Turâsu ve’l-Hadâse. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1991.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Fikru İbn Haldûn: el-Asabiyyetu ve’d-Devle. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1994.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Hafriyyâtun fi’z-Zâkire min Ba‘îd. Beyrut: Merkezu’d-Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1997.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Hâneş-i Novîn ez-Zendegî ve Felsefe-i İbn Rüşd. Çev.: Seyyid Muhammed Âl-i Mehdî, Tahran: Âvây-i Sûrinâ, 1392/2013.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Mâ ve Mîrâs-i Felsefi-i Mâ. Çev.: Seyyid Muhammed Âl-i Mehdî, Tahran: Neşr-i Sâlis, 1387/2008.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Nakd-i Akl-i Arabî, Tekvîn-i Akl-i Arabî. Çev.: Seyyid Muhammed Âl-i Mehdî, Tahran: Nesl-i Âfitâb, 1389/2010.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Sokrâthâyî ez-Gûne-i Dîger; Roşenfikrân der Temeddün-i Arabî. Çev.: Seyyid MuhammedÂl-i Mehdî, Tahran: Ferheng-i Câvîd, 1998.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Tekvînu’l-Akli’l-Arabî Dirâsetun Tahlîliyye Nakdiyye li-Nazmi’l-Kayyim fi’s-Sekâfeti’l-Arabiyye. Beyrut: Merkezu Dirâsâti’l-Vahdeti’l-Arabiyye, 1984.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Tekvînu’l-Akli’l-Arabî, Nakdu’l-Akli’l-Arabî. Beyrut: Merkez-i Pejûheşhâ-i Vahdet-i Arabî, 1982.
• Câbirî, Muhammed Âbid el-. Tekvînu’l-Akli’l-Arabî. Kum: Müessese-i Ferhengî ve Ittılâ-resâni-i Tibyân, 1387/2008.
• Keskin, İbrahim. “Arap/İslam kültürünün yapısalcı analizinin İmkânı: Muhammed Âbid el-Câbirî örneği”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/1 (2010), 255-274.
• Şafak, Gulam Rıza. “Câbirî’nin Bazı Sosyal Fikirlerine Bir Bakış”, Marifet Dergisi 139 (Temmuz 2009), 157-178
• Ulukütük, Mehmet. “Çağdaş İslam Düşüncesinde Din ve Akıl İlişkilerini Gelenek ve Modernlik Bağlamında Okumanın Sorunları: Câbirî Özelinde Bir Eleştirel Soruşturma”. Muhafazakâr Düşünce Dergisi 13/48 (Mayıs-Ağustos 2016), 11-39.
• Ulukütük, Mehmet. “Felsefî Mirasımızı Bugün Yeniden Nasıl Temellük Edebiliriz? Câbirî’nin İslam Düşüncesi Okuması Bağlamında Eleştirel Bir Soruşturma”. Felsefe Dünyası Dergisi 63 (Yaz 2016), 76-115.
• Vasfî, Muhammed Rızâ. Yeni Mutezililer, Nasr Hamid Ebu Zeyd, Muhammed Arkoun, Muhammed Abid el-Cabiri ve Hasan Hanefi ile Eleştirel Söyleşiler. İstanbul: Mana, 2021.
• Zevâvî, Bağûre El-. Mîşel Fûkû fi’l-Fikri’l-Arabi’l-Mu‘âsır. Lübnan: Dâru’t-Talî‘a li’t-Tıbâ‘ati ve’n-Neşr, 2001.