Merînî Sultanı Ebû İnân ve Sır Kâti̇bi̇ Nümeyrî Kosantîne-Zâb Yollarında -Feyzü’l-ubâb’dan Yansıyan Sosyo-Kültürel İzler-

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 2, 177 - 197, 31.10.2023

Zehra Gözütok Tamdoğan

Öz

Seyahatnâmeler hangi amaçla yazılmış olursa olsunlar tarihi anlama sürecine sosyo-kültürel, siyasî, iktisadî, dinî açıdan birçok katkıda bulunmaktadırlar. Bazı seyahatnâmeler bir hac yolculuğunda, bazıları ilim rıhlesinde, bazıları şehir gezmelerinde vücut bulmuştur. Bu çalışmaya konu olan eser ise Merînî Devleti’nin yüksek bir kademesinde yer alan Nümeyrî’nin devletin önemli sultanlarından Ebû İnân ile çıkmış olduğu altı aylık bir sefer ve fetih seyahatinin kitaplaştırılmış halidir. Mağrib’de Merînî dönemi ve sultanın döneme katkıları sır kâtibinin gözüyle sosyo-kültürel hayat açısından ele alınacağı için siyasî ayrıntılar yerine ilgili devlet ve dönem hakkında kısa bir şekilde genel bilgi verildikten sonra fetih yolculuğundaki anları Feyzü’l-ubâb adlı eserinde bir araya getiren Nümeyrî anlatılmıştır. Ayrıca Ebû İnân’ın sultan olduğu süreçte devlete ve millete olan sosyo-kültürel katkısı daha çok bu eser üzerinden bahsedilmiştir. Eser aynı zamanda siyasî ve edebî açıdan da çeşitli çalışmalara konu olabilecek bir türde olup yapılacak çalışmalar için münbit bir kaynaktır.

Anahtar Kelimeler

İslâm Tarihi, Merînîler, Kuzey Afrika, Ebû İnân, Nümeyrî, Kosantîne-Zâb

Kaynakça

• Gözütok Tamdoğan, Zehra. Mağrib’in Unutulan Hanedanı Merinîler (592- 869/1196-1465). Ankara: İlahiyat Yayınları, 2023.
• Harekât, İbrahîm. “Mağrib”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/314- 318. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• İbn Battûta, Ebû Abdullah Muhammed b. Abdullah et-Tancî. Rıhletü İbn Battûta: Tuhfetü’n-nüzzâr fî garâibi’l-emsâr ve acâibi’l-esfâr. thk. Abdülhâdî et-Tâzî. Rabat: Akadîmiyyetü’l-Memleketi’l-Mağrîbî, 1417/1997.
• İbn Battûta. İbn Battûta Seyahatnamesi. çev. A. Sait Aykut. İstanbul: YKY Yayınları, 2000.
• İbn Fazlullâh el-Ömerî, Şihâbüddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ. Mesâlikü’lebsâr fî memâliki’l-emsâr: Memâlikü’l-Yemen ve’l-Mağribi’l-İslâmî ve kabâili’lArab ve’l-Acem ve’l-Berber ve men âsârahum min zevi’s-sultâni’l-ekber. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmî, 1413/1992.
• İbnü’l-Hâc en-Nümeyrî, Ebü’l-Kâsım İbrâhim b. Abdullah. Feyzü’l-ubab ve ifâdâtü kıdâhi’l-âdâb fi’l-hareketi’s-saîde ilâ Kosantîne ve’z-Zâb. thk. Muhammed İbn Şakrûn. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî, 1990.
• İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdullah Lisânüddin Muhammed b. Abdullah. el-İhâta fî ahbâri Gırnâta. thk. Muhammed Abdullah İnân. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 2. Basım, 1393/1973.
• Kalkaşendî, Ebü’l-Abbâs Şehâbeddin Ahmed b. Ali b. Ahmed. Subhu’l-a’şâ fî sınâ’ati’l-inşâ. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısrî, 1340/1922.
• Mâhî, Ali Hâmid. el-Mağrib fî asri’s-sultan Ebî İnân el-Merînî. Dârülbeyzâ: Dârü’n-Neşri’l-Mağribî, 1986.
• Menûnî, Muhammed. Varakât an li-hadârati’l-Merîniyyîn. Rabat: Câmiatü Muhammed el-Hâmis, 2000.
• Mezâhim, Allâvî eş-Şâhirî. el-Evzâü’l-iktisâdî fi’l-Mağrib alâ ahdi’l-Merîniyyîn (668-759/1269-1358. Bağdat: Dârü’ş-Şuûni’s-Sekâfiyyeti’l-Âmme, 2001.
• Özdemir, Mehmet. “İbnü’l-Hâc en-Nümeyrî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/53-54. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Selâvî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Hâlid. Kitâbü’l-İstiksâ li-ahbâri’l-garbi’l-İslâmî. thk. Muhammed ve Ca’fer en-Nâsırî. Dârülbeyzâ: Dârü’l-Kitâb, 1954.
• Telli, Hasan. “Seyyah İbn Battûta’nın Gözüyle 14. Yüzyılda Hac İbadeti”. Mûsiki ve Edebiyatımızda Hac. 164-204. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2021