Sünbülzâde Vehbî Efendi’nin “Lütfiyye-i Vehbî” Adlı Eseri Özelinde İlim ve Âlime Bakışı

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 105 - 131, 31.05.2025

Sinan Urhan , Ayşe Farsakoğlu Eroğlu

Öz

Osmanlı Devleti’nin başarısında, kültür, sanat, edebiyatla mezcedilerek oluşturulan ilim geleneğinin katkısı büyüktür. Bu gelenek içinde Osmanlı Kültür ve Medeniyeti de birçok âlim ve şair yetiştirmiştir. Bunlardan biri, Maraşlı Sünbülzâde Vehbî Efendi’dir. Sünbülzâde Vehbî Efendi, ilk eğitimini Maraş’ta almıştır. İlim ve devlet geleneğine sahip bir aile içinde yetişmiştir. Sünbülzâde Vehbî Efendi, Rumeli kalemliği ve kadılık gibi birçok devlet görevinde bulunmuştur. Maraş’ın ünlü âlimlerinden ders alan Vehbî, kendisini daha fazla yetiştirmek ve geliştirmek amacıyla İstanbul’a gitmiştir. Sünbülzâde Vehbî, Türk şairleri arasında gözleme dayalı şiirler de yazan şairlerdendir. Aynı zamanda Nâbi geleneğini de benimsemiştir. Bu çalışmada, Klasik Türk edebiyatının temsilcilerinden biri olan Sünbülzâde Vehbî’nin hayatı incelenmiş ve oğlu Lütfullah’a ithafen yazdığı Lütfiyye isimli eserinde ilme ve âlime bakışı detaylı başlıklar halinde ayrı ayrı ele alınarak beyitlerle açıklamalı olarak örneklendirilmiş ve incelenmiştir. Ayrıca eserde adı geçen ilim dalları da başlıklar halinde ele alınarak açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sünbülzâde Vehbî , ilim , âlim , Lütfiyye-i Vehbî , Türk İslam Edebiyatı

Sünbülzâde Vehbî Efendi's View of Knowledge and Scholars in his Work "Lütfiyye-i Vehbî"

Öz

The Ottoman Empire's success owes much to its tradition of scholarship, which was formed by blending culture, art, and literature. Within this tradition, Ottoman culture and civilization produced numerous scholars and poets. One of them is Sünbülzâde Vehbî Efendi from Maraş. Sünbülzâde Vehbî Efendi received his initial education in Maraş. He grew up in a family with a tradition of scholarship and state service. Sünbülzâde Vehbî Efendi held many state positions, such as the Rumelian clerkship and judgeship. Having taken lessons from the famous scholars of Maraş, Vehbî went to Istanbul to further educate and improve himself. Sünbülzâde Vehbî is among the Turkish poets who wrote observation-based poems. He also adopted the Nâbi tradition. In this study, the life of Sünbülzâde Vehbî, one of the representatives of Classical Turkish literature, is examined, and his view of science and scholars in his work Lütfiyye, which he dedicated to his son Lütfullah, is analyzed in detail with separate headings and illustrated with explanatory couplets. Additionally, the branches of science mentioned in the work are discussed and explained under separate headings.

Anahtar Kelimeler

Sünbülzâde Vehbî , Science , Scholar , Lütfiyye , Turkish Islamic Literature

Kaynakça

• Akün, Ömer Faruk. “Sünbül-zâde Vehbî”, İslam Ansiklopedisi. 11/240. Eskişehir: MEB, 1997.
• Alıcı Tanıdır, Gülcan. Lütfiyye-i Vehbî Çeviri Yazı-Günümüz Türkçesi-Tıpkıbasım (Kahramanmaraş: UKDE, 2011), 19.
• Bektaş, Ekrem- Alp, Gökhan. “Sünbül-zâde Vehbî’nin Lütfiyye’sine Göre Model İnsan”, Uluslarası İslam ve Model İnsan Sempozyumu, (Kahramanmaraş,2018), 2/154.
• Beyzadeoğlu,Süreyya Ali. “Kahramanmaraş’ın Sultanü’şşuarası Sünbülzâde Vehbî ve Lutfiyyesi”, 1. Kahramanmaraş Sempozyumu, (Kahramanmaraş, 2004), 1/103.
• Beyzadeoğlu,Süreyya Ali. Sümbülzade Vehbî (İstanbul: Cihan Neşriyat, 1996), 13.
• Davutoğlu, Ahmet. “Devlet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 1994), 9/235.
• Dikici, Recep. “I. Kahramanmaraş Sempozyumu”, Türkiye Kütüphanelerinde Yazma ve Matbu Eserleri Olan Kahramanmaraşlı Âlim, Edip ve Şairler (Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Belediyesi, 2005), 1/41.
• Diyanet İşleri Başkanlığı, “Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü Vaaz Hizmetleri”, erişim:3Mart2025, https://www2.diyanet.gov.tr/DinHizmetleriGenelMudurlugu/VaazHizmetleri/%C4%B0slam’%C4%B1n%20%C4%B0lme%20Verdi%C4%9Fi%20%C3%96nem-I.pdf
• Gibb, Elias John Wilkinson. Osmanlı Şiir Tarihi (Ankara: Akçağ, 1999), 3-5/440.
• Görkaş, İrfan.“‘Şiiri Bilime Uygulamak’ Yahut Sünbülzade Vehbî ’nin Hikmet Anlayışı ve İlimlere Bakışı”, A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi 52 (2014), 325.
• İmam Gazali, İhyau ’Ulumi’d-Din Tercümesi (İstanbul: Bedir Yayınevi), 1/20.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli.çev. Halil Altuntaş -Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Kuru,Selim Sırrı. “Sünbülzâde Vehbî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: TDV Yayınları, 2010), 38/140-141.
• Kut,Turgut. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (İstanbul:TDV Yayınları,2010) 6/389.
• Saraç, Mehmet Ali Yekta “Muamma”, TDV İslâm Ansiklopedisi (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 2005), 30/322.