Christianity in the Grip of Refutation and Apology

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 39 - 63, 31.05.2025

Mehmet Turan , Namık Kemal Okumuş

Öz

Today, Christianity, as one of the heavenly religions, has spread all over the world. It is expected to spread even further as a result of the missionary activities carried out by Christians. While the Muslims' address to Christians was in the line of good religious preaching during the Prophet Muhammad's time, the dialog turned into a two-sided polemic with the intensification of the debates that turned into defenses of faith over time. In their works of refutation, Muslim scholars have shown the contradictions of Christians based on their sources, but in reality, Christians have had many fierce debates within themselves. From the earliest Christians to the present day, the dogmas of the Councils and the Church have been challenged by many, such as Arius and Paul of Samaria. At first they claimed that Jesus could not be God, and then they were ostracized by the dominant structures. For these reasons, a tradition of apologetic writing to defend the faith emerged within Christianity long before Islam. Later, as a result of the Reformation and the Enlightenment, approaches to this religion changed again from within. Today, historians of religions have once again proved objectively that Christianity is a religion influenced by ancient cults and mythologies. Therefore, Christianity has always been a religion that has been debated in the grip of apologies and refutations. In this study, this issue will be discussed comparatively with data from theology, logic and history of religions.

Anahtar Kelimeler

Christianity , Islam , Theology , Refutation , Apology , Polemic

Etik Beyan

We declare that our article was written together with Mehmet Turan and Namık Kemal Okumuş, that there is no plagiarism, that we have made the necessary references to the sources we have used, and that it is in accordance with academic writing.

Proje Numarası

1

Teşekkür

We dedicate our article to all oppressed people of the Islamic World.

Reddiye ve Apoloji Kıskacında Hıristiyanlık

Öz

İslamiyet’in belli konularda tasdik ettiği belli konularda ise eleştirdiği bir din olan Hıristiyanlık, bugün dünyanın dört bir yanında yayılmıştır. Hıristiyanların yürüttüğü misyonerlik faaliyetleri neticesinde bu yayılmanın daha da fazla olması beklenmektedir. Müslümanların Hıristiyanlarla olan iletişimleri ise Hz. Muhammed döneminde güzel bir şekilde dini tebliğ çizgisinde iken zamanla inanç savunularına dönüşen tartışmaların şiddetlenmesiyle iki taraflı bir polemiğe dönüşmüştür. İslâmî ilimlerin teşekkül dönemlerinde Müslüman bilginler yazmış oldukları reddiye türü eserlerle Hıristiyanlara ait çelişkileri onların kaynaklarına dayanarak göstermiştir. Ancak gerçekte Hıristiyanlar kendi içlerinde de birçok sert tartışmaya sahip olmuşlardır. Kelamcıların sistematik olarak ele almaya çalıştığı bu olguyu daha sonradan Hıristiyanlar içerisinden çıkan filozoflar da tartışmıştır. Bu konunun Hıristiyanlığın oluşum sürecinde de İlk Hıristiyanlardan bugüne Konsiller’in ve Kilise’nin dogmalarına Arius ve Samsatlı Pavlus gibi birçok kimse karşı çıkmıştır. Bunlar en başta Îsâ’nın Tanrı olamayacağını iddia etmişlerdir ve sonrasında da hâkim yapılar tarafından dışlanmışlardır. Bu gibi nedenlerle Hıristiyanlık içerisinde de inanç savunusu yapma maksadıyla apolojetik bir yazım geleneği İslamiyet’ten çok daha önce oluşmuştur. Ayrıca sonraları reform ve aydınlanma neticesinde bu dine yaklaşımlar içeriden yine değişmiştir. Bugün de dinler tarihçileri objektif bir gözle yaklaşarak Hıristiyanlığın eski kültlerden ve mitolojilerden etkilenen bir din olduğunu bir kez daha kanıtlamışlardır. Dolayısıyla Hıristiyanlık apolojiler ve reddiyeler kıskacında hep tartışılan bir din olmuştur. Bu çalışmada kelam, mantık ve dinler tarihi verileriyle bu mesele mukayeseli olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hıristiyanlık , İslam , Kelâm , Reddiye , Apoloji , Polemik

Etik Beyan

Makalemizin yazımı Mehmet Turan ve Namık Kemal Okumuş ile birlikte olup intihal olmadığını ve istifade ettiğimiz kaynaklara gerekli atıfları yaptığımızı ve de akademik yazıma uygun olduğunu beyan ederiz.

Proje Numarası

1

Teşekkür

Makalemizi İslam Dünyasının bütün mazlum insanlarına ithaf etmekteyiz.

Kaynakça

• Antes, Peter. İslamiyet-Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü. ed. Mualla Selçuk vd. 2 Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2. Basım, 2016.
• Arıkan, Adem. “İsnâaşeriyye’nin Temel Eserleri ve Fırak Kaynakları”. Mezheplere Göre Klasik Kaynaklar ve Özellikleri. ed. Halil İbrahim Bulut. 193-319. İstanbul: Ensar Yayınları, 2018.
• Armstrong, Karen. Tanrı’nın Tarihi (İbrahim’den Günümüze 4000 Yıllık Tanrı Anlayışı). çev. Oktay Özel vd. Ankara: Ayraç Yayınevi, 1998.
• Aydın, Fuat. Pavlus Hıristiyanlığına Giriş. Ankara: Eskiyeni Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Aydın, Mahmut. Dinler Tarihi / Tarih, İnanç ve İbadet. İstanbul: Ensar Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Aydın, Mahmut. “Hristiyanlık”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 3 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/hristiyanlik
• Aydın, Mahmut. “Kilise”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 3 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/kilise
• Aydın, Mahmut. “Mesih”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 3 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/mesih
• Aydın, Mehmet. “Hıristiyanlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/340-358. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Bağır, Muhammet Ali. “Kitab-ı Mukaddes”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 3 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/kitab_i_mukaddes
• Biçer, Ramazan. “Kelam Bilginlerinin Yahudi ve Hıristiyanlara Yaklaşımı”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16 (2007), 149-187.
• Britannica, The Editors of Encyclopaedia. “Paul of Samosata”. Encyclopedia Britannica. Erişim 1 Ocak 2025. https://www.britannica.com/biography/Paul-of-Samosata
• Campbell, Joseph. Tanrı’nın Maskeleri / Batı Mitolojisi. çev. Kudret Emiroğlu. Ankara: İmge Kitabevi, 3. Basım, 2003.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Tarihi / Thales’ten Baudrillard’a. İstanbul: Say Yayınları, 8. Basım, 2018.
• Demirci, Kürşat. “Hıristiyanlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/328-340. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Demirci, Kürşat. “Hulûl”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/340-341. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Doru, M. Nesim. “Süryaniler”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 4 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/suryaniler
• Duygu, Zafer. “Teslis”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 4 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/teslis
• Erbaş, Ali. “Müslüman-Hıristiyan Münasebetleri Sürecinde Hıristiyanların İslam’a ve Müslümanlara Bakışı”. İLAM Araştırmalar Dergisi 3/1 (Ocak-Haziran 1998), 117-153.
• Erdem, Hüsameddin. “Deizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 04.11.2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/deizm
• Eliade, Mircea. Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. çev. Ali Berktay. 3 Cilt. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2003.
• Gardet, Louis – Anawati, Georges. İslam Teolojisine Giriş (Karşılaştırmalı Teoloji Denemesi). çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Griffith, Sidney H. “İstitrat 1: Abbâsîler’in İlk Yüzyılında Hıristiyan Teoloji”. çev. Salih Çift. Başlangıçtan Günümüze İslâm Kelâmı, ed. Sabine Schmidtke. 139-154. İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Gündüz, Şinasi. Pavlus; Hıristiyanlığın Mimarı. İstanbul: Milelnihal Yayınları, 2. Basım, 2021.
• Gürkan, Salime Leyla. “Teslîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/549-552. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Hamidullah, Muhammed. İslam Peygamberi. çev. Salih Tuğ. Ankara: Yeni Şafak Yayınları, 2003.
• Harman, Ömer Faruk. “İncil”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/270-276. Ankara: TDV Yayınları, 2000.
• İbn Hişâm. es-Sîretü’n-Nebeviyye. çev. Mehmet Beşir Eryarsoy. 3 Cilt. İstanbul: Siyer Yayınları, 2003.
• İnanlar, Mehmet Zafer. Din-Mitos İlişkisi: Hıristiyanlık Örneği. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Kâdî Abdülcebbâr. İslam Dışı Fırkalar (el-Fıraku Ğayru’l-İslâmiyye). çev. Hulusi Arslan. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2022.
• Kâdî Abdülcebbâr. Tesbît’u Delâili’n-Nübüvve (Mûcizelerle Hz. Peygamber’in Hayatı). çev. M. Şerif Eroğlu – Ömer Aydın. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2023.
• Kaplan, İbrahim. Erken Dönem Müslüman-Hıristiyan Teolojik İlişkileri. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2006.
• Kaya, Remzi. “Ehl-i Kitap”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/516-519. Ankara: TDV Yayınları, 1994.
• Kitabı Mukaddes (Eski ve Yeni Ahit). İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 1949.
• Kur’an Yolu Meâli. çev. Hayrettin Karaman vd. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2018.
• Kurt, Maksude. Tanrıça Kültü ve Hıristiyanlık’taki Meryem Figürüne Etkileri. Rize: Rize Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Olgun, Hakan. “Protestanlık”. TÜBİTAK Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. ed. M. A. Yekta Saraç. Erişim 7 Ekim 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/protestanlik
• Schimmel, Annemarie. Dinler Tarihine Giriş. haz. Recep Kibar. İstanbul: Külliyat Yayınları, 2017.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Hıristiyanlık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/364-372. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Melkâiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/84-85. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Reddiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/516-521. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Sönmez, Zekiye. İslâm’ın Ortaya Çıktığı Dönemde Arap Yarımadası’nda Hıristiyanlık. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2010.
• Şehristânî. Milel ve Nihal (el-Milel ve’n Nihal). çev. Mustafa Öz. İstanbul: Litera Yayıncılık, 4. Basım, 2017.
• Thurner, Martin. İslamiyet-Hıristiyanlık Kavramları Sözlüğü. ed. Mualla Selçuk vd. 2 Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 2. Basım, 2016.
• Treiger, Alexander. “Kelâmın Kökenleri”. çev. Ulvi Murat Kılavuz. Başlangıçtan Günümüze İslâm Kelâmı, ed. Sabine Schmidtke. 57-78. İstanbul: Küre Yayınları, 2020.
• Tritton, Arthur Stanley. İslam Kelâmı. çev. Mehmet Dağ. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2018.
• Waardenburg, Jacques. “Mesîh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 29/306-309. Ankara: TDV Yayınları, 2004.
• Waardenburg, Jacques. “Teslîs”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/548-549. Ankara: TDV Yayınları, 2011.
• Wolfson, H. Austryn. Kelâm Felsefeleri (Müslüman-Hıristiyan-Yahudi Kelâmı). çev. Kasım Turhan. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2001.