Devlet Arşivleri Başkanlığında Bulunan Habib Baba ile İlgili Bazı Belgeler

Yıl 2020, Sayı: 54, 457 - 476, 31.12.2020

Adem Urhan

https://doi.org/10.29288/ilted.795263

Öz

Habib Baba (ö.1847), Erzurum halkı üzerinde kalıcı izler bırakan önemli şahsiyetlerden biridir. Halk arasında son derece geniş bir şöhrete sahip olmasına rağmen, hayatı ve tasavvufî yönü hakkında kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Hakkında anlatılan rivayetler ve menkıbeler şahsiyeti ile ilgili bazı bilgiler içerse de hayatı ve tasavvufî kişiliğine yönelik yeterli bilgi vermemektedir. Bu sebeple de böyle önemli bir zât hakkında yeni bilgiler ortaya koyabilmek çalışma açısından önem arz etmektedir. Bu makalede Habib Baba’ya dair zihinleri meşgul eden, “onun tarîkat şeyhi olup olmadığı, şayet bir tarîkat şeyhi ise Erzurum yöresinde bir dergâhının bulunup bulunmadığı, kendisinden sonra yerine birinin geçip geçmediği” gibi bazı sorulara arşiv belgeleri ışığında cevap aranacaktır. T.C. Devlet Arşivleri Başkanlığı Belgeleri üzerinde yapılan tetkikler neticesinde Habib Baba’nın Kâdirî tarîkatı şeyhi olduğu, Erzurum’da kendisine tahsis edilen bir dergâhta postnişin olarak görev yaptığı, kendisinden sonra Ahmet Müsref isminde halife bıraktığı öğrenilmiştir. Ayrıca arşiv belgelerinde Habib Baba’nın ailesi, maaşının tahsisi, dergâhının tamir ve iaşesi hususunda yeni bilgilere ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tarîkat, Habib Baba, Postnişin, Habib Baba Tekkesi, Arşiv Belgeleri

Some Documents Related to Habib Baba in the Presidency of State Archives

Öz

Habib Baba (d.1847) is one of the important figures who left permanent marks on the people of Erzurum. Although he has wide reputation among the people, there is not enough information about his life and his Sufi aspect in sources. Although rumours and legends about him contain some information about his personality, they do not provide enough information about his life and his Sufi personality. For this reason, it is important to reveal new information about such an important person in terms of this study. In the article, some questions about Habib Baba will be answered in the light of archive documents, such as whether he is a sect sheikh, and if he is a sect sheikh, whether he has a dervish lodge in the Erzurum region, and whether he left someone instead of him or not. As a result of the examinations on documents of the presidency of the republic of Turkey state archives, it is learned that Habib Baba was a Qadiri order sheikh and he served as a sheikh in dervish lodge assigned to him in Erzurum, and he left a caliph named Ahmad Mushraf after him. In addition, new pieces of information were reached in the archive documents about Habib Baba’s family, the allocation of his salary, the repair and providing food of his dervish lodge.

Anahtar Kelimeler

Sufism, Order, Habib Baba, Habib Baba Dervish Lodge, Archive Documents

Kaynakça

• Afifî, Ebu’l-Alâ. Tasavvuf: İslâm’da Mânevî Devrim. çev. H. İbrahim Kaçar. Murat Sülün. İstanbul: Risale Yayınları, 1996.
• Akot, Bülent. Müştâk-ı Bitlîsî Hayatı, Eserleri ve Tasavvufî Görüşleri. İstanbul: İnsan Yay., 2011.
• Baltacı, Halil. Necmeddîn Dâye Râzî –Hayatı, Eserleri, Görüşleri-. İstanbul: İnsan Yayınları, 2011.
• Beydilli, Kemal. “II. Mahmud”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 27/352-357. İstanbul: TDV Yayınları, 2003.
• Bitlis İl Yıllığı, Ayyıldız Matbaası, Ankara.
• BOA, Osmanlı Arşivi. Yıldız Perâkende Evrâkı Umûmî [Y. (PRK. UM]. No. 15, Gömlek No. 74. http://www.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Bâb-ı Âlî Evrâk Odası [BEO]. No. 493, Gömlek No. 36921. http://www.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrâde - Meclis-i Vâlâ [İ. MVL]. No. 248, Gömlek No. 9035. http://www.devletarsivleri.gov.tr
• BOA, Osmanlı Arşivi. Meclis-i Vâlâ Evrâkı [MVL]. No. 58, Gömlek No. 75. http://www.devletarsivleri.gov.tr
• Cebecioğlu, Ethem. Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: Rehber Yay., 1997.
• Ceyhan, Semih. “Tarîkat ve Tekke Kavramlarına Dair”. Türkiye’de Tarîkatlar. ed. Semih Ceyhan. İstanbul: y.y., 2015.
• Çelik, İsa. “Mesnevî-i Manevî”. Tasavvuf Klasikleri. ed. Ethem Cebecioğlu. İstanbul: Erkam Yayınevi. 2010.
• Evliyalar Ansiklopedisi. “Habib Baba”. Erişim 20 Kasım 2019. http://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Evliyalar- Ansiklopedisi/Detay/Turkiye-Erzurum-HABIB-BABA/217.
• Evliyalar Ansiklopedisi. “Şeyh Hüseyin Rûhî”. Erişim 10 Mayıs 2020. http://www.ehlisunnetbuyukleri.com/Menkibeler/Meshurlarin-Son-Sozleri/Detay/Erzurumlu-Huseyin-Ruhi- Efendi/1557.
• Fındıkoğlu, Ziyaeddin Fahri. Erzurum Şairleri. İstanbul: Sanâyi’-i Nefîse Matbası, 1979.
• Fidan, Ahmet. Tarih Yolunda Erzurum. Ankara: Türk Yazarlar Birliği Vakfı. 2010.
• Göksel, Necati Turgut. Âşık Emrah/Hayatı-Edebi Şahsiyeti-Eserleri ve Şiirleri. Niğde: Tuğrul Yay., 1966.
• Gündoğdu, Cengiz. “Osmanlı’da Tarîkat Şeyhinin Padişahı Uyarı ve Teşviklerine Yönelik Bir Örnek”. Ekev Akademi Dergisi 16/50 (2012), 28.
• Karadayı, Osman Nuri. Osmanlı Dönemi Âşık Tarzı Şiir Geleneğinde Tasavvuf. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Karadayı, Osman Nuri. “Şiirlerinden Hareketle Erzurumlu Emrah’ın Tarikat Çevreleri ile İrtibatı ve İlâhî Aşk Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi 52 (2014), 215-242.
• Kayalı, Yalçın. “Timur'un Hindistan Seferi”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 6 (2015), 179-192.
• Kılıç, Mahmut Erol. İbnü’l-Arabî. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018.
• Konyalı, İbrahim Hakkı. Abideleri ve Kitabeleri ile Erzurum Tarihi. Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı. 2010.
• Özdemir, Taner. Kaybolan Şehir Erzurum. Ankara: Fenomen Yay. 2006.
• Özsaray, Mustafa. Arşiv Belgeleri Işığında Osmanlı'da Devlet-Tekke. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2018.
• Revnakoğlu, Cemaleddin Server. “Erzurum Yatırlarından Habib Baba-yı Veli”. Tarih Yolunda Erzurum. 1959.
• Sevgi, Ahmet. “XIII. Asırda Anadolu'da Fikrî ve Tasavvufî Hareket”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3 (1986), 284.
• Som, Mehmet Nusret. Tarihçe-i Erzurum. haz. Ahmet Fidan, İstanbul: Dergâh Yay. 2005.
• Şemseddin Sami. Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: Çağrı Yay., 2010.
• Tosun, Necdet. “Silsile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/206-207. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
• Türk, Abdurrezzak. Erzurum’un Kandilleri. İstanbul: Arı Sanat Yay., 2014.
• Türkiye Kültür Portalı. “Dirilen Evliyaullah ve Habib Baba”. Erşim, 22 Ekim 2014. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/erzurum/kulturatlasi/dirilen-evliyaullah-ve-habib-baba
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimler ve Deyimler Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yay., 2005.
• Ülger, Mustafa. “19. Yüzyıl Osmanlı Fikir Hayatındaki Yeri Bakımından Tekkeler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 38/2 (2013), 45-52.
• Vassâf, Osmanzâde Hüseyin. Sefîne-i Evliyâ. İstanbul: Kitabevi, 2006.
• Yılmazer, Ziya. “IV. Murat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31/183. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. https://katalog.devletarsivleri.gov.tr